Соёл уралиг 22 apr 2022 960

Угайнгаа бэлиг алдаагүй

     ...Оперно театрай  тайзан. Дээрэһээ бууһан элшэ гэрэл соо бишыхан, хөөрхэн басаган бии боложо, хүхюутэйгээр тоолуур уншан, дэбхэрэн ябатараа, эди шэдитэ багахан  сүндүүг обёорбо. Досооһоонь бүри урданай хонхо абажа жэнгирүүлхэдэнь, үни үнгэрһэн сагай сууряандал хүхэрһэн манан соо хүгжэмэй буряад хүбшэргэйтэ түхеэрэлгэнүүдтэй бүлэг тайзанай ара талын табсан дээрэ харагдаадхина. Тэдэнэй урда зогсоһон “тоонтынхид” (Улаан-Үдын соёлой комитедэй дэргэдэхи арадай аман зохёолой ансамбль) аалиханаар дуулан эхилбэ, үни холын сагые һэргээбэ.

“Наян Наваа”, “Буйр нуурай захада” (солисткань, ансамблиин хүтэлбэрилэгшэ Бутид Долгорова), “Алтаргана” гэһэн буряад арадай дуунуудые, “Эльгэлнэб тандаа” гэһэн угаа үргэһэн мүнөө үеын дууе (үгэнь Ц.Дубчиновагай, хүгжэмынь С.Намжилоной) шагнагшадтаа бэлэглэбэ. Харин тэдэнэй урда тээнь буряад зоной ажаһуудал харуулһан үзэгдэлнүүд мүндэлөө, дээдэ һуралсал абахаяа холын замда гараха басагаяа  (түрүүн хүгжэмэй училищи, урдань Мусоргскиин нэрэмжэтэ консерватори) угайхидынь, гэртэхиниинь үдэшэбэ... Иимэл һонин эхи табиһан ойн баярай тоглолто -  “Арад зондоо баяртайб” гэһэн концерт-наадан хэбэд номхон Хэжэнгэһээ угтай, Буряад Уласай соёлой габьяата хүдэлмэрилэгшэ, Ород гүрэнэй тусхай мэргэжэлтэ дунда һуралсалай хүндэтэ  хүдэлмэрилэгшэ, республикынгаа олон тоото мэргэжэлтэ хоорнуудые шадамар бэрхээр хүтэлбэрилһэн, мүнөө үедэ “Тоонто” ансамбль ударидадаг угай ехэ абьяас бэлигтэй Светлана Намсараевна Намжилоной зохёохы ажалда зорюулагдаһан байна. Тиигэншьегүй яахаб даа, дүтынь түрэл болохо алдар суута композитор Бау Базарович Ямпиловай, хаанашье һурахадаа, бэрхэ багшанарай дүй дүршэлһөө хубаалдаха эрхим хүндэтэ Бунжит эжыһээ, Намсарай эсэгэһээ буянда хүртэхэ, ялас гэмэ хурса бэлиг талаангаа, шударгы түргэн элшэ хүсэеэ дуулаха дуратай зондо дамжуулха золтой, һайхан аялгатай дуунуудые бэшэжэ байһыень  дээдэ мэргэжэлтэй хормейстерэй ойн баярай тоосоото тоглолто гэршэлһэн байна.

     Оперно театрай мэргэжэлтэ артистнууд, бэлиг ехэтэй, сууда гараһан дуушад Баир Хандажапов (“Арад зондоо баяртайб”, үгэнь Н.Шабаевай), Баяржаб Дамбиев (“Эхын дуранай юртэмсэ”), Тогмит Танхаев (“Эхэ – Герой”), Билигма Ринчинова (“Нютагни”) гэгшэд Г.Жалсановагай үгэнүүд дээрэ бэшэгдэһэн зохидхон дуунуудые һүр жабхалантайгаар гүйсэдхэбэ. Искусствын колледжын хоор, морин хууршадай бүлэг олондо һайшаагдаа.

                Хүдөөгэйнгөө соёл үргэһэн габьяатай

     Суг анхан хүдэлхэдөө, түрэл тоонто Хэжэнгынгээ олондо мэдээжэ, 1959 ондо Москвада Буряадай искусство, литературын декадада  хабаадаһан “Ургы” гэһэн хоорые шадамар бэрхээр хүтэлһэн, бэлигтэй дуушадтай “Ярууна”, “Аялга” (Эгэтын-Адаг) бүлгэмүүдтэ сэдьхэл хүдэлгэмэ дуунуудые олон хоолойн аялга ниилүүлэн табиһан алдартай Светлана Намсараевна “Үетэн” бүлэгэй  эхи табилсаһан, Хэжэнгын арадай театрта олон роль бэрхээр наадаһан, Улаан-Үдын соёлой училищида хүдэлхэдөө, олон шабинарые һургаһан юм. “Байгал” гэһэн мэргэжэлтэ театрта, Улаан-Үдын 1-дэхи лицейн дэргэдэхи искусствын 8-дахи һургуулида дуунуудые зааһан байна. Бурхан шажан нютагууд, Улаан-Үдэ, “Хориин хатад”, “Бальжан хатан” тухай һайхан аялгатай бусад дуунуудынь мүндэлөө.

     Шагнагшадай шэхэнэй шэмэг болгон, нюдөө хужарлан баясаһан тоглолтыень Хэжэнгын “Ургы” хооройхид, Цынгуевтанай гэр бүлын ансамбль, “Ярууна”, “Аялга” бүлэгэйхид, шабинарынь, нютагаархидынь – Усть-Ордаһаа ерэһэн Леонид Будаев, Оперно театрай хормейстер Александр Саможаповай хүүгэдэй бүлэг, мүн Галина Балдоржиева, бусад шэмэглэбэ. Ураалай консерватори баһал дүүргэһэн, Россиин искусствын габьяата хүдэлмэрилэгшэ Дамба Хасарановай ударидадаг “Старики – разбойники” гэһэн бүлэг, Г.Ошоровой хүтэлбэрилдэг “Дайнда” гэһэн хүгжэмтэ этно-бүлэг, “тоонтынхидой” бүлэгэй гүйсэдхэһэн “За Двиной, за северной”, “Ара талын баатарнууд”, Бурдрамын театрай артист Чимит Дондоковой дуулаһан “Наримни” гэһэн һайхан дуунуудынь халуунаар угтагдаа. Загарайн Наринһаа уг гарбалтай хадаа энэ дуугаа зорюулааб, энэ дуунтаяа танилсалгын үдэшэ гэртэхинэйнгээ тоонтодо үндэр хэмжээндэ үнгэргөөб” гэжэ олон гоё дуунуудай автор, энэ  тоглолтын үдэшын юбиляр бидэндээ хөөрөө бэлэй...

          Буряад Уласай соёлой сайд Соёлма Дагаева, Улаан-Үдын захиргаанай соёлой хорооной  дарга Ирина Ковалёва, “Байгал” театрай ахамад дирижёр, Ураалай консерваторидо суг һураһан Жаргал Токтонов, РЦНТ-гэй директор Сергей Доржиев, Хэжэнгын захиргаанай засаг дарга Геннадий Лхасаранов нютагаархидтаяа, Россиин арадай артист Михаил Елбонов, һуралсалай эмхинүүдэй захиралнууд, багшанар, шабинарынь, суг һураһан нүхэдынь халуун амаршалга хүргөө, зохёохы ажалдань үшөө ехэ амжалта, һайн һайханиие, элүүр энхэ ябахыень хүсөө.

Автор: Бэлигма ОРБОДОЕВА

Фото: Бэлигма Орбодоевагай дурадхаһан гэрэл зурагууд