«Арадай багшын» үндэр нэрэ зүүлгэгдэбэ

Тус мүрысөөндэ манай уласай 16 багша оролсохо мэдүүлгэеэ барижа, булта эрхимээр ха­баадалсаба. Тэдэнэй тоодо ниислэл хотыншье, хүдөө нютагуудайшье баг­шанар, Доржи Банзаровай нэрэмжэ­тэ Буряадай гүрэнэй ехэ һургуулиин багшашье байна. Энэ хэмжээ ябуул­гын бусад багшанарай мүрысөөнһөө илгаатай онсонь гэхэдэ, ямаршье хэ­шээл заадаг багшанар хабаадалсаха эрхэтэй байгаа. Тэрэшэлэн, ажабай­далай аюулгүйе сахиха хэшээлэй, тоо бодолгын, буряад хэлэ болон уран зо­хёолой багшанар бэлигээ туршалса­ба. Мүрысөөнэй нүгөө нэгэ онсонь гэ­хэдэ, бүһэтэй багшанар олоор орол­соо. Энэнь ехэл һайшаалтай!

Багшанар мүрысөөндэ гэжэ тус тустаа сэдэбүүдээр нэгэ минутын видеоролигууд уридшалан буулгажа дамжуулба, тэдэнииень жюриин гэшүүд сэгнэбэ. Энэнь түрүүшын шата байгаа һэн. Хоёрдохи шатадаа мүрысэгшэд 1-дэхи лицей-интерна­дай һурагшадтай жэшээтэ нээмэл хэшээлнүүдые үнгэргэбэ. Эдэ хоёр мүрысөөнэй дүнгөөр найман багша илгаржа гараад, һүүлшынгээ шатада Бүгэдэ Буряадай үндэһэн соёлой эблэлэй хүтэлэгшэтэй шухала асуу­далнуудаар хөөрэлдөө хээ юм.

Хөөрэлдөөнэй сэдэбүүдэй тоодо буряад хэлэнэймнай мүнөөнэй байдал, шиидхэгдээгүй хүндүүлхэй асуудалнууд, тэдэниие шиидхэхэ арга хэмжээнүүд, хараа бодол гэхэ мэтэ оролсоһон байна. Видеоролик буулгаха даабарида буряад хэлэнэй оньһон үгэнүүд, тогтомол холбуулал­нуудые зүбөөр тайлбарилжа, уран һайханаар харуулха гэһэн даабари үгтэһэн байна. Жэшээнь, иимэнүүд даабари жээрэбэй аргаар багшанар шэлэжэ абаа: «Алиниинь зүб бэ: «Урдахияа мэдэхэгүй» гү, али «Хойно­хиёо мэдэхэгүй»? (саг тухай) Юундэ?», «Үнэн худал хоёрой хоорондо дүрүү / дүрюу зай». Таагты, тайлбарилагты», «Автобус ба трамвай соо «Үлүү үүдэн» гэжэ бэшэгдэнхэй байдаг. Энээн тухай танай hанамжа. Тайлбарилагты» гэхэ мэтэ. Ехэнхи ушартань мүрысэгшэд тон зүбөөр ойлгожо, һонирхолтой, удхатай ролигуудые буулгаа. Гэбэшье алдуу баһал ушараа. Энэнь даабари­да үгтэһэн богони болзорһоо боло­жо магад, харин удаань иимэрхүү даабарида бэлэдхэлэй ехэшэг саг үгэмөөршье гү гэжэ һанахаар.

Гол шата – хэшээл. Эндээл багшанар одоо өөрынгөө эрдэм мэдэсэ, бэлиг шадабарияа дүүрэн харуулха гэжэ оролдобо. Һонирхолтой хэшээлнүүд харуулагдаба. Хэшээл үнгэргэхэ үедөө багша зүжэгшэнһөө юугээрэ­эшье илгархагүй хүн гэжэ өөрынгөө багшалха үеһөө би хадуужа абанхайб. Һурагшадые һонирхуулжа шадаагүй багша зорилгодоо хүрөөгүй, һайса дүршөөгүй гэжэ тобшолхоор байдаг. Хэшээлээ нарин нягтаар зохёожо, түсэблэжэ ябуулхадаа, багша бүхы арга шадалаа харуулдаг ха юм. Хэшээ­лэй эхин эмхидхэлэй үе, һурагшадые зоригжуулга, шэнэ сэдэбтэй танил­суулга, мэдэсынь бэхижүүлгэ, тобшо­лол, дүн гаргалга гэһэн гол зүйлнүүд заатагүй байха ёһотой. Эдэ шатануу­дые баримталхада, зааха онол аргын талаһаа һайн хэшээл болодог. Харин мүрысөөндэ хабаадагшад хэниинь хэн гэшэгүй бэрхэ байһанаа тобойсо элеэр харуулба.

«Багшын нэрэ буряад арадай дунда үни урданай сагһаа хүндэтэй гэжэ бултанда мэдээжэ. Манай арад һураха, эрдэм шудалха дуратай. Олон тоото эрдэмтэд, үндэр гарай мэргэжэлтэн, зохёолшод, багшанар, эмшэд, сэрэгшэд – булта эрдэм шудалалгын, багшанарай габьяата ажалай һайгаар элиржэ, арадтаа, хүн зондоо туһатай ябадаг гээшэ. Багшын ажал хэзээдэшье хүндэтэй: гүлмэр наһандаа үзэг бэшэгтэ һурахада, эхин багша, тусхайта эрдэмүүдые шудалхада, дунда һургуулиин багшанар, мэргэжэл олоходо, дээдэ болон дунда мэргэжэлтэ болбосоролой эмхинүүдэй багшанар бидэниие хүтэлжэ, хүн болохо, «өөрыгөө олохо» замда гаргадаг лэ даа. Тиин багшанарай ажал сэгнэхэ, эрхимүүдыень шэлэжэ, тэдэниие али аргаар урмашуулха ажал ябуулга ехэ хэрэгтэй.

Багшанарай олоһон оноонуу­даар гэхэ гү, али баллай тоогоор мүрысөөнэй дүн элиржэ гараба. Бэрхэ багшанарай эгээн бэрхэнүүдые шүүн шэлэхэ гээшэ бэлэн хэрэг бэшэ, тиибэ яабашье мүрысөөнэй дүнгүүд гара­хал ёһоороо гаража ерэбэ. Бусадай дундаһаа элирэн гарагша Марина Ивановна Янданова Түнхэнэй айма­гай Тоорын дунда һургуулиин буряад хэлэ болон уран зохёолой багша Гран- при шанда хүртэбэ. Харагшадай дура сэдьхэл татаһан, ролигоор олониие һонирхуулһан Буряадай Үндэһэтэнэй улас түрын 1-дэхи лицей-интернадай багша Жаргалма Цыреновна Эрды­неева элиржэ гараба, харин бусад шатынгаа дүнгүүдээр лауреадай нэрэ зэргэдэ хүртэбэ. Мүн тиихэдэ үшөө дүрбэн багша лауреадай зэргэдэ хүртөө: Ахын аймагай Өөрлигэй дунда һургуулиин багша Жаргалма Бад­маевна Хулуева, Улаан-Үдын 37-дохи һургуулиин багша Баярма Валерья­новна Ванжилова, Яруунын аймагай Мужыхын дунда һургуулиин багша Дарима Солбоновна Ганжурова, Түнхэнэй аймагай Толтын Ж. Тулаевай нэрэмжэтэ дунда һургуулиин ажабай­далай аюулгүйе сахилгын хэшээлэй багша Булат Бадманимбуевич Жим­беев. Дээрэ нэрлэгдэһэн мүрысэгшэд бүхэн аб адлихан шэнэ үеын ноутбук шанда хүртэбэ.

Үлэгшэ арбан хабаадагшад: Амгалан Ширапнимбуевич Цырен­дылыков, Алексей Жаргалович Шагдуров, Лариса Содномовна Онгороева, Оюна Батуевна Базарова, Дулма Будадармаевна Бадмаева, Шобоева Ирина Манзаракшеевна, Виктория Аюшеевна Найданова, Эльвира Соктоевна Булхарова, Дарима Цырендашиевна Хайдапо­ва, Александр Баирович Дамбаев гэгшэд дипломантнуудай нэрэ зэр­гэдэ хүртэжэ, документ-камера гэһэн оньһон түхеэрэлгэ шанда хүртөө. Бүхы шангууд багшанарай ажалда хэрэглэхэдэ, ехэ туһатай байха. Шан шэлэхэдээ, эмхидхэгшэд энэл зорил­го гол болгон баримталһан байнабди.

Тус хэмжээ ябуулгын эмхидхэлэй хүндэ ашаа даажа гараһан Улас түрын «Бэлиг» түбэй захирал Баяр Дашеевич Балдановта, ажалшадтань, Буряад хэлэ хүгжөөлгын улас түрын түбэй хүтэлэгшэ Оюна Александров­на Забановада, тус түбэй мэргэжэлтэн Лариса Баировна Ошоровада, Буря­адай Үндэһэтэнэй улас түрын 1-дэхи лицей-интернадай захирал Булат Баирович Шойнжоновто, лицейн багшанар болон ажалшадта, жюри­ин гэшүүдтэ – Николай Чимитович Шабаевта, Баирма Бастуевна Лха­сарановада, Оксана Александровна Дареевада баярые үнэн зүрхэнһөө хүргэнэбди.

Энэ түрүүшынхиеэ үнгэргэгдэһэн мүрысөөндэ хабаадагшадта, илаг­шадта саашанхи ажалдань бүри ехэ амжалта хүсэе! Эдэбхитэйгээр, хам­сыгаа шуужа, эб хамта буряад хэлэеэ дээрэ үргэе, һалбаруулая!