Хүгжэм дуунай зэдэлээндэ

Һармагшанууд дуу дууладаг

- Зэрлиг һармагшанууд амтатай эдеэ олоод эдихэдээ, хүхюутэй дуу­нуудые дууладаг. Тиигээд эгээл дура­тай, амтатай эдеэ хоол эдихэ үедэнь аялга дууниинь улам шангаар ба го­ёор зэдэлдэг.

Дуу хүгжэм – аялгатаһан долоон үнгын һолонго гээд нэрлэбэл, алдуу болохогүй. Юундэб гэхэдэ, хүгжэмдэ долоон янзын нотонууд бии. Исаак Ньютон гэжэ эрдэмтэ физик хэмэл «һолонго» байгуулаад, тэрэнэй до­лоон үнгын хүгжэмэй нототой адли элшэ гэрэлэй долгинуудтай гэжэ элирүүлһэн.

Уянгата һайхан хүгжэм доро үнеэдые һаахада, тэдэ дунда зэргэнь 3% ехэ һү үгэдэг гэжэ эрдэмтэдэй шэнжэлэлгэнүүд харуулдаг. Гансал үхэрнүүд «кантри» гэһэн хүгжэмдэ айхабтар дурагүй гэдэг. Америкые эзэмдэжэ ороһон Европын түрүүшын хүнүүдэй заншалта «кантри» хүгжэм шагнаһан үнеэдэй һүн гансата бага болодог ха.

Нэгэ пианинын шангадхан татагдаһан бүхы хүбшэргэйнүүд 7 тонно шэгнүүртэй.

Шанга хүгжэм ехэ архи уулгадаг

Шангаар наярһан хүгжэм доро хүнүүд богони сагай турша­да һураггүй ехэ архи уудаг гэжэ 2008 ондо Франциин эрдэмтэд элирүүлһэн. Тиимэһээ найр наада­най үедэ аятай аалихан дуу хүгжэм зэдэлхэ ёһотой.

Хамтадаа дуу дуулаһан, хүгжэм наадаһан хүнүүдэй уураг тархиин долгинуудынь нэгэдэжэ, зүрхэнэйнь сохидолнууд нэгэ жэгдээр сохил­дог. Тиимэһээ суг хамта нэгэ хоорто, ансамбльда дууладаг хүнүүд ёһото «нэгэ амитай» болодог байна. Тэ­дэнэр ирагуу һайхан дуу хүгжэм зэдэлүүлхэһээ гадна хүнэй нюдэндэ харагдахагүй ирагуу һайхан сэдьхэ­лэй долгинуудаар оршон тойронхи байдалаа асари хүсэтэйгөөр арюуд­хадаг юм.

Сыр хүгжэмдэ дуратай

Хип-хоп гэһэн жанрын хүгжэм доро болбосоруулагдаһан сыр тус- гаар амтатай байдаг гэдэг.

2019 ондо шэнжэлэгшэд буй- луулагдажа байһан сыр дээрэ элдэб янзын хүгжэмүүдые – рок, класси­ка, электронно хүгжэм, хип-хоп г.м. табижа туршаһан байгаа. Тиигээд хип-хоп хүгжэм доро болбосорһон сыр бусадһаа онсо илгаатай, амтатай байжа, олондо һайшаагдаһан юм.

1942 ондо Америкын агаарай сэрэгэй хүтэлбэрилэгшэд «Глубо­ко в сердце Техаса» гэжэ дууе ра­диогоор зэдэлхыень огто хориһон түүхэтэй. Ушарынь гэбэл, тэрэ дуун дайнай хүндэ сагта сэрэгэй заво- дуудай хүдэлмэридэ һаад ушаруул­жа, үйлэдбэриинь дүнгүүдые муудха­адаг байгаа. Тэрэ аргагүй эршэмтэй, сог залитай дуунай зэдэлхэдэ, заво­дой хүдэлмэрилэгшэд станогуудаа хаяад, хатаралдажа, альгануудаа та­шажа эхилдэг һэн гэдэг.

Хэрбэеэ хүнэй хүгжэм шагнаха үедэ абяаень аалин болгоод, огто бо­люулхада, тэрэ хүн нэгэ хэды сагай туршада хүгжэм «шагнажал» байдаг. Юундэб гэхэдэ, хүгжэмэй аялганууд хүнэй шэхэн доторхи нервэнүүдые эршэмтэйгээр хүдэлгэжэ, толгой соонь зэдэлдэг. Хүгжэм дуунай тогто­ходо, хүнэй толгой соо үшөө удаахан зэдэлһээр байдаг.

Сэсэгүүд амидырдаг

Хэрбэеэ ямар нэгэн шалтагаа­наар хосоржо эхилһэн сэсэгэй ха­жууда аятай хүнгэн дуу хүгжэм та­бибал, сэсэг тэрэ дары амидыржа, набшаһануудынь тэниигээд, үнгэ зүһэнь һэргэдэг. Зарим сэсэгүүд зэдэлһэн хүгжэмэй зүг руу тонгойдог гэжэ хэлэгдэнэ.

Уянгата һайхан хүгжэм хүнэй шэхэ һонор болгодог гэжэ шэнжэлэлгэнүүд гэршэлдэг. Дуула­са муутай болоһон хүнүүдтэ хүгжэм шагнахада, ехэ туһатай ха. Эрдэм­тэдэй тэмдэглэһээр, хүгжэмшэдые бусад зонтой сасуулбал, һураггүй хурса, һайн шэхэнэй дууласатай байдаг.

Үшөө хүгжэм дуун зүрхэнэй ба һудалай үбшэнгүүдые эдэгээхэ ар­гатай. Зүрхэндөө операци хүүлэһэн гү, али гэбэл, аргалуулжа байһан үбшэнтэдтэ һайн шанарай хүгжэм үргэлжэ шагнуулхада, түргэн эдэгэ­дэг гэжэ эли.

Тамираар бэеэ һорилгын үедэ һайхан дуу хүгжэм шагнахада, аша үрэнь аяар 20% дээшэлдэг. Энэ ха­даа ёһото допинг хэрэглэһэнтэй адли гэжэ мэргэжэлтэд онсо тэмдэ­глэнэ.

Хүгжэм дуун хүнэй дотор байдал­да энэрхы сэдьхэл түрүүлдэг, абари зан һайжаруулдаг. Дуратай дуунуу­даа үргэлжэ шагнадаг хүнүүд бусад­та орходоо, 5 дахин олоор ба ехээр ядаһан, тулиһан хүнүүдтэ, амитадта туһаламжа үзүүлдэг, һайн хэрэгүүдые үйлэдэдэг.

Мүн лэ хадууса муутай болоһон наһажаал хүнүүд үргэлжэ дуратай дуунуудаа шагнадаг байбал, уу­раг тархиинь һудалнууд бүхэжэжэ, ухаанайнь хүдэлэсэ ба хадуусань һайжардаг.

Тэрэнэй хажуугаар толгойн, үе мүсын, яһанай г.м. шархираае, үбшэнгүүдые буурааха аргатай юм. Сэдьхэлээ ехээр хүдэлһэн, айһан, сошоһон ушарнуудта таатай зохид хүгжэм дуун эрхимээр туһалдаг гэжэ тэмдэглэгдэнэ.

Эхэ тэмээе уяруулдаг хүгжэм

Һайхан хүгжэмэй зэдэлээндэ бариһан эдеэ хоол 60 % амтатай- гаар үзэгдэдэг ха. Хурим түрэ, найр нааданай үедэ үргэлжэ ирагуу һайхан хүгжэм зэдэлжэ байбал, айл­шадай зүрхэ сэдьхэлдэ баяр баясха­ланиие бадараажа, зол жаргал уря­алдаг.

Психолог мэргэжэлтэдэй онсо тэмдэглэһээр, һайн шанарай хүгжэм дуун ухаан бодолой, сэдьхэлэй бай­дал һайжаруулхаһаа гадна, хүнэй урма зориг бүхэжүүлжэ, эрмэл­зэл хүсэлнүүдээ бэелүүлхэдэнь, сэгнэшэгүй ехэ туһатай.

Харюугүй инаг дуранһаа зобоһон хүнүүдтэ мүн лэ дуратай хүгжэм дуугаа шагнагты гэжэ психологууд зүбшэлөөрөө хубаалдана. Тиигэбэл ядамаргүй түргэн шэнэ инаг дуран­таяа уулзаха аргатайт.

Мэдээжэ дуушан Алла Пуга­чёвагай хоёр эхир хүүгэдэй нял­ха нарайһаа эхилжэ, хажуудань классикын хүгжэмэй таһалдангүй зэдэлдэг тухай нэгэтэ бэшэ бэшэгдэһэн. Үдэртөө наадаха, эде­элхэ үедэнь, һүниндөө унтаха саг­тань дэлхэйн элитэ хүгжэм зохё­олшодой хүгжэмүүд оройдоошье таһалдадаггүй гэдэг.

Урдын сагһаа буряад арад хурь­гаяа голоһон хониной, ботогоёо голоһон тэмээнэй хажууда морин ху­ураар наадажа, тусхай «Тээгын дуу» дууладаг байһан тухай мэдээжэ.