Уһанай хаанда үргэн мүргэмэй

Дүгжүүбын хуралай үмэнэ, февралиин 8-да, тиигээ. Буддын шажантанда 8 тоо оршолон дэлхэйн эрьесэ эхи захагүй гэhэн гүн удхатай ха юм. Дасанай хорёо соохи Лусууд баhал 8 гээд мэдэнэбди. Хойнонь, Байгал далайдаа бүри дүтэ, Лусууд хаан бо­донхой. Тэрэнэй арамнай июлиин 20-до болохоёо байна. Эгээл тиимэhээ да­санай шэрээтэ Жаргал лама Санжиевтай хѳѳрэлдѳѳ эр­хилбэбди.

- Сайн байна, Жар­гал лама! Байгал далайн эрьедэ дасан бодхоогоод, тэрэнэйнгээ хайла­шахада шаналhан лэ бай­гаа бэзэт. Гэбэшье удаан уйдангүйгѳѳр шэнээр да­сан бариха тухай шиидхэ­бэри абан сасуу хамсыгаа зуугаад, ажал ябуулжа эхи­лээт…

- Энэ дэлхэй дээрэ юу­мэн бүхэн ѳѳрын түүхэтэй. Байгалай дасанай түрүүшын байшан түүхэдэ үлэбэ. Улаан хирпиисээр баригдаhан шэнэ байшан соо дасанайм­най түүхэ шэнээр эхилхэ. Тиигэхынь үмэнэ үшѳѳл ехэ хүдэлмэри хүлеэгдэнэ... Мүнѳѳ дасанаймнай hуури табигдаа. Июлиин 15-hаа тор­хонь бодохо. 33 мянган хир­пиисэ ханадань орохо гээд тоологдоно. Мүнѳѳ дээрээ 8 мянган хүн хирпиисэ дээрэ нэрээ бэшүүлээд байна. Ав­густын 20 болотор, ханынь бодожо байгаа сагта, нэрээ бэшүүлжэ болоно.

- Шэнэ дасан хэмжээгээ- рээ хэр томо байхаб? Хэн проект зохёогооб?

- Yргэнѳѳрѳѳ - 10, утагшаа - 12 метр хэмжээнэй дасан болохо юм. Бурханай ордон үндэр байха ёhотой гээд, байшанай түсэл бүтээhэн «Проект Б» компаниин за­хирал Баир Бадмаевич Балдоржиев хэлээ юм hэн. Тэрэ ѳѳрѳѳ ехэ hүзэгтэй хүн байгаа. Агаhаа гарбалтай. Этигэлэй Хамбын ордоной, Римбүүшын дасанай, «Мэр­гэн Баатар» буудалай болон бусад байшангуудай проект бүтээhэн.

- Мүнѳѳ сагта барилга ябуулхань орёо бэзэ?

- Бэрхэшээлнүүдые да­бахын лэ тула бидэ ажами­дарнабди. Орёо бэшэ саг байдаггүй. Бариха гээшэ hандаргахаhаа хэзээдэшье хүшэр ха юм даа. Буянта хэ­рэг дэмжэгшэд бии. Лусад хааниие бүтээлсэhэн олзын хэрэг ябуулагшаднай (ху­биин хэрэгтэй 11 спонсор) дасан барилгада баhал ху­битаяа оруулжа байна. Хэд бэ гээд нэрлэбэл, Доржиев Баир, Зондуев Баир, Гар­маев Дамдин, Бадарханов Алексей, Дамдинов Евгений, Тогочиев Александр, Пирма­ев Андрей, Банзаров Тумэн, Раднаев Борис, Бадуев Вик­тор, Рабданов Бато.

Түрэhэн нютаг хэбэд hайхан Хэжэнгымни, нагасанараймни нютаг түрэл hайхан Түгнымни, бүхэбуряадай, бүхэроссиин, бүхэдэлхэйн зон энэ хэрэгтэ оролсоно гэхэ байнаб. Бай­гал далаймнай – дэлхэйн хэмжээнэй эрдэни зэндэмэ­ни ха юм даа.

- «Буряад үнэн» уншаг­шадта бэеэ мэдүүлыт даа, Жаргал лама. Багшатнай хэн бэ?

- Хэжэнгын Доодо-Ху­дан тоонтотойб. Ешинима эсэгэмни дархан юм. Люба эжымни Мухар-Шэбэрэй Хү- сѳѳтэ нютагhаа гарбалтай. Багадамни хүгшэн эжым­ни: «Шалсаана баабайдаа мүргѳѳд ябаарай», - гэдэг hэн. Түгнын эхинэй нагаса эжымни: «Залаа баабайдаа мүргѳѳд ябаарай», - гээд, заадаг бэлэй. Хүгшэн эжы­нэрэйнгээ энэ захяа даган, эхэ эсэгынгээ hургаал заабаряар мүнѳѳ ажаhууналби даа.

Багшамни Бурханайнгаа орондо ябанхай. Шадраа­гай Дамба гээд, габжа лама байhан. Худанаараа буугаад, Yдэ голоо хүрѳѳрэй гээд захиhан юм. Бинь Yдэhѳѳ саашалаад, Сэлэнгээ­рээ ябаад, Байгал далайдаа хүрѳѳд байнаб.

- Багшатнай юун гэжэ заадаг hэм бэ?

- Энэ тэрэ иигэжэ хэлээ гээд ябаhанай хэрэггүй. Ѳѳртѳѳ найдалгүй боло­ходоо, хүн тиигэдэг. Хүн бүхэндэмнай ѳѳрын ухаан гэжэ байна. Нарин мэдэрэ­лэй 5 янзын орган бии. Тэ­рээндээ тулгалаад, байда­лаа мэдээд ябаха хэрэгтэй. Ѳѳртѳѳ найданги, бүхэ гол­той байха шухала гээд, баг­шамни хэлэгшэ hэн даа.

- Байгалай эрьедэ мүнѳѳ ажаhуужа байгаа үсѳѳн тоо­ной буряадууд буддын ша­жанда hүзэгтэй гээшэ гү?

- Ерэжэ мүргэгты гээд, хэнииешье уряалжа байдаггүйб. Хүн ѳѳрынгѳѳ hанаагаар hүзэглѳѳд, дасангаа ерэнэ ха юм. Нютагай зо­ной, Худариин буряадуудай буддын шажанда шүтэдэг болохынь тулада үе зон hэлгэгдэхэ ёhотой гээд, би hанагшаб. Байгалайнгаа да­сан харгылдаг боложо байна. Эхэнэрнүүд лэ наhанайнгаа ханиие дахуулаад асарна, яагаад мүргэхэб гэжэ заажа үгэнэ гээд ажаглагшаб.

- Оршон байгаалидаа хандалга хүнэй зосоохи соёлhоо дулдыдадаг. Ха­жуудахи зон хүнэй дотор­хи голыень байгуулдаг. Эхэ эсэгэhээ, хүгшэн эжы абаhаа, үетэн нүхэдhѳѳ эхи­тэй. Хүн түрэлтэнэй 30 ху­бинь лэ ѳѳрын онсо мэдэл­тэй, бэшэниинь адлинууд гээд, эрдэмтэд элирүүлhэн гээшэ.

- Тиимэ даа. Уhа бузар­лажа - нёлбожо, бог шорой хаяжа болохогүй гээд, буряадууд үхибүүдээ hургадаг. Илангаяа намайе, таниие тиигэжэ hургаhан. Һургаалитай зон байха. Ямар­шье hургаалигүйшүүл баhал дайралдадаг даа. Байгалай дасанhаа сэхэ Байгал далайн эрье хүрэмэ ябаган харгы байгуулха тухай hанаан бии. Тэрэ харгы сэдьхэлээр сэбэр, дээдын соёлтой зондо зорюулагдаха. Архи тамхи ууhан, hалан hальхайшуул тэрэ хар­гыгаар ябахагүй.

- Байгалай дасанай шэнэ түүхэ Лусад хаанай арамнайhаа эхилхэеэ бай­на гэхэдэ болоно. Буддын шажантанда гүн удхатай энэ ехэ хэмжээ ябуулга­да хабаадаха хүсэлтэй зон олон бэзэ? Арамнайда хэд хаанаhаа буухаяа байнаб?

- Буряад Уласhаа, Монгол Уласhаа, Yбэр Монголhоо, Тываhаа, Хальмагhаа бууха­яа байна. Гүрэн түрымнай ниислэл Москваhаа, Санкт- Петербург, Доодо Новго- род болон бусад хото городуудhаа айлшадые хү- леэнэбди. Ерэхэмнай гэhэн мэдүүлгэ эльгээнхэй, даса­наймнай хажуугаар оршо­дог буудалнуудта байра эзэ­лэнхэй. Байгал далаймнай дэлхэйн зоной hонирхол татаhаар ха юм даа.

Байгалай дасан – Байгал далайн hахюуhан болоно гээшэ. Лусууд хаанаймнай нюдэн нээгдэхэдэ, уhан да­лаймнай бүри ехэ харууhан доро орохо болоно. Тиигэжэ Байгал далайн эрьедэ буд­дын шажантан олошоржо, орон дэлхэйн байдал hайн тээшээ хубилха гээд этигэ­нэб.

- Танай hанаашаар болоhой! Байгалай дасан шэ­нээр бодхоохо хэрэгтэ бүри олон зон хамааржа, богони саг соо шэнэ түүхэнь эхилэг лэ! Дааhан уялгаяа дууhан дүүргэжэ, арад түмэндѳѳ туhатай, дорюун задарюун зандаа ябыт даа!