Дүгжүүбын хуралай үмэнэ, февралиин 8-да, тиигээ. Буддын шажантанда 8 тоо оршолон дэлхэйн эрьесэ эхи захагүй гэhэн гүн удхатай ха юм. Дасанай хорёо соохи Лусууд баhал 8 гээд мэдэнэбди. Хойнонь, Байгал далайдаа бүри дүтэ, Лусууд хаан бодонхой. Тэрэнэй арамнай июлиин 20-до болохоёо байна. Эгээл тиимэhээ дасанай шэрээтэ Жаргал лама Санжиевтай хѳѳрэлдѳѳ эрхилбэбди.
- Сайн байна, Жаргал лама! Байгал далайн эрьедэ дасан бодхоогоод, тэрэнэйнгээ хайлашахада шаналhан лэ байгаа бэзэт. Гэбэшье удаан уйдангүйгѳѳр шэнээр дасан бариха тухай шиидхэбэри абан сасуу хамсыгаа зуугаад, ажал ябуулжа эхилээт…
- Энэ дэлхэй дээрэ юумэн бүхэн ѳѳрын түүхэтэй. Байгалай дасанай түрүүшын байшан түүхэдэ үлэбэ. Улаан хирпиисээр баригдаhан шэнэ байшан соо дасанаймнай түүхэ шэнээр эхилхэ. Тиигэхынь үмэнэ үшѳѳл ехэ хүдэлмэри хүлеэгдэнэ... Мүнѳѳ дасанаймнай hуури табигдаа. Июлиин 15-hаа торхонь бодохо. 33 мянган хирпиисэ ханадань орохо гээд тоологдоно. Мүнѳѳ дээрээ 8 мянган хүн хирпиисэ дээрэ нэрээ бэшүүлээд байна. Августын 20 болотор, ханынь бодожо байгаа сагта, нэрээ бэшүүлжэ болоно.
- Шэнэ дасан хэмжээгээ- рээ хэр томо байхаб? Хэн проект зохёогооб?
- Yргэнѳѳрѳѳ - 10, утагшаа - 12 метр хэмжээнэй дасан болохо юм. Бурханай ордон үндэр байха ёhотой гээд, байшанай түсэл бүтээhэн «Проект Б» компаниин захирал Баир Бадмаевич Балдоржиев хэлээ юм hэн. Тэрэ ѳѳрѳѳ ехэ hүзэгтэй хүн байгаа. Агаhаа гарбалтай. Этигэлэй Хамбын ордоной, Римбүүшын дасанай, «Мэргэн Баатар» буудалай болон бусад байшангуудай проект бүтээhэн.
- Мүнѳѳ сагта барилга ябуулхань орёо бэзэ?
- Бэрхэшээлнүүдые дабахын лэ тула бидэ ажамидарнабди. Орёо бэшэ саг байдаггүй. Бариха гээшэ hандаргахаhаа хэзээдэшье хүшэр ха юм даа. Буянта хэрэг дэмжэгшэд бии. Лусад хааниие бүтээлсэhэн олзын хэрэг ябуулагшаднай (хубиин хэрэгтэй 11 спонсор) дасан барилгада баhал хубитаяа оруулжа байна. Хэд бэ гээд нэрлэбэл, Доржиев Баир, Зондуев Баир, Гармаев Дамдин, Бадарханов Алексей, Дамдинов Евгений, Тогочиев Александр, Пирмаев Андрей, Банзаров Тумэн, Раднаев Борис, Бадуев Виктор, Рабданов Бато.
Түрэhэн нютаг хэбэд hайхан Хэжэнгымни, нагасанараймни нютаг түрэл hайхан Түгнымни, бүхэбуряадай, бүхэроссиин, бүхэдэлхэйн зон энэ хэрэгтэ оролсоно гэхэ байнаб. Байгал далаймнай – дэлхэйн хэмжээнэй эрдэни зэндэмэни ха юм даа.
- «Буряад үнэн» уншагшадта бэеэ мэдүүлыт даа, Жаргал лама. Багшатнай хэн бэ?
- Хэжэнгын Доодо-Худан тоонтотойб. Ешинима эсэгэмни дархан юм. Люба эжымни Мухар-Шэбэрэй Хү- сѳѳтэ нютагhаа гарбалтай. Багадамни хүгшэн эжымни: «Шалсаана баабайдаа мүргѳѳд ябаарай», - гэдэг hэн. Түгнын эхинэй нагаса эжымни: «Залаа баабайдаа мүргѳѳд ябаарай», - гээд, заадаг бэлэй. Хүгшэн эжынэрэйнгээ энэ захяа даган, эхэ эсэгынгээ hургаал заабаряар мүнѳѳ ажаhууналби даа.
Багшамни Бурханайнгаа орондо ябанхай. Шадраагай Дамба гээд, габжа лама байhан. Худанаараа буугаад, Yдэ голоо хүрѳѳрэй гээд захиhан юм. Бинь Yдэhѳѳ саашалаад, Сэлэнгээрээ ябаад, Байгал далайдаа хүрѳѳд байнаб.
- Багшатнай юун гэжэ заадаг hэм бэ?
- Энэ тэрэ иигэжэ хэлээ гээд ябаhанай хэрэггүй. Ѳѳртѳѳ найдалгүй болоходоо, хүн тиигэдэг. Хүн бүхэндэмнай ѳѳрын ухаан гэжэ байна. Нарин мэдэрэлэй 5 янзын орган бии. Тэрээндээ тулгалаад, байдалаа мэдээд ябаха хэрэгтэй. Ѳѳртѳѳ найданги, бүхэ голтой байха шухала гээд, багшамни хэлэгшэ hэн даа.
- Байгалай эрьедэ мүнѳѳ ажаhуужа байгаа үсѳѳн тооной буряадууд буддын шажанда hүзэгтэй гээшэ гү?
- Ерэжэ мүргэгты гээд, хэнииешье уряалжа байдаггүйб. Хүн ѳѳрынгѳѳ hанаагаар hүзэглѳѳд, дасангаа ерэнэ ха юм. Нютагай зоной, Худариин буряадуудай буддын шажанда шүтэдэг болохынь тулада үе зон hэлгэгдэхэ ёhотой гээд, би hанагшаб. Байгалайнгаа дасан харгылдаг боложо байна. Эхэнэрнүүд лэ наhанайнгаа ханиие дахуулаад асарна, яагаад мүргэхэб гэжэ заажа үгэнэ гээд ажаглагшаб.
- Оршон байгаалидаа хандалга хүнэй зосоохи соёлhоо дулдыдадаг. Хажуудахи зон хүнэй доторхи голыень байгуулдаг. Эхэ эсэгэhээ, хүгшэн эжы абаhаа, үетэн нүхэдhѳѳ эхитэй. Хүн түрэлтэнэй 30 хубинь лэ ѳѳрын онсо мэдэлтэй, бэшэниинь адлинууд гээд, эрдэмтэд элирүүлhэн гээшэ.
- Тиимэ даа. Уhа бузарлажа - нёлбожо, бог шорой хаяжа болохогүй гээд, буряадууд үхибүүдээ hургадаг. Илангаяа намайе, таниие тиигэжэ hургаhан. Һургаалитай зон байха. Ямаршье hургаалигүйшүүл баhал дайралдадаг даа. Байгалай дасанhаа сэхэ Байгал далайн эрье хүрэмэ ябаган харгы байгуулха тухай hанаан бии. Тэрэ харгы сэдьхэлээр сэбэр, дээдын соёлтой зондо зорюулагдаха. Архи тамхи ууhан, hалан hальхайшуул тэрэ харгыгаар ябахагүй.
- Байгалай дасанай шэнэ түүхэ Лусад хаанай арамнайhаа эхилхэеэ байна гэхэдэ болоно. Буддын шажантанда гүн удхатай энэ ехэ хэмжээ ябуулгада хабаадаха хүсэлтэй зон олон бэзэ? Арамнайда хэд хаанаhаа буухаяа байнаб?
- Буряад Уласhаа, Монгол Уласhаа, Yбэр Монголhоо, Тываhаа, Хальмагhаа буухаяа байна. Гүрэн түрымнай ниислэл Москваhаа, Санкт- Петербург, Доодо Новго- род болон бусад хото городуудhаа айлшадые хү- леэнэбди. Ерэхэмнай гэhэн мэдүүлгэ эльгээнхэй, дасанаймнай хажуугаар оршодог буудалнуудта байра эзэлэнхэй. Байгал далаймнай дэлхэйн зоной hонирхол татаhаар ха юм даа.
Байгалай дасан – Байгал далайн hахюуhан болоно гээшэ. Лусууд хаанаймнай нюдэн нээгдэхэдэ, уhан далаймнай бүри ехэ харууhан доро орохо болоно. Тиигэжэ Байгал далайн эрьедэ буддын шажантан олошоржо, орон дэлхэйн байдал hайн тээшээ хубилха гээд этигэнэб.
- Танай hанаашаар болоhой! Байгалай дасан шэнээр бодхоохо хэрэгтэ бүри олон зон хамааржа, богони саг соо шэнэ түүхэнь эхилэг лэ! Дааhан уялгаяа дууhан дүүргэжэ, арад түмэндѳѳ туhатай, дорюун задарюун зандаа ябыт даа!