Мүнөө сагта эдэ асуудалнуудта харюу олохын тула олонхи зон Буддын шажанай гүн ухаанда хандадаг болонхой. «Бурхан багшын һургаал гээшэ оёоргүй гүнзэгы далай мэтэ» гээд хэлэгдэдэг. Ямаршье асуудалда харюу байха. Интернедэй хүгжэнги энэ сагта илангаяа залуушуул элдэб сайтнуудта орожо, үндэр түрэлтэ 14 дүгээр Далай лама багшын болон бусад лама санаартанай һургаал заабаритай лекцинүүдые шагнаха аргатай. Зүгөөр һүүлэй жэлнүүдтэ Улаан-Үдэдэ Буряадай эрдэм ехэтэй ламанар лекцинүүдые уншадаг болонхой. Оршон үеын сагта интернедтэ удхатай лекцинүүдые шагнаха арга хүн зондо олгогдоһониинь һайшаалтай. Гэбшэ Эрдэм ламын (түбэд нэрэнь Дамба-Дондуб) гүн удхатай, һургаалтай хөөрөөнүүд олоной анхарал татадаг. Хэдэн жэлэй саада тээ Эрдэм лама Загарайн аймагай Асагадай дасанай шэрээтээр томилогдоһон юм. Эрдэм Инкеев Загарайн аймагай Асагад һууринда 1976 ондо түрэһэн. 1992 ондо дунда һургуулияа дүүргээд, Агын дасанда бурхан багшын һургаал шудалхаяа хубарагаар ороһон. 1995 ондо Энэдхэг ошожо, Дрепунг Гоманг дасанай университедтэ һуралсалаа үргэлжэлүүлээ. Бүхыдөө 20 жэлэй туршада Буддын шажанай гүн ухаа шудалжа, Эрдэм Инкеев гэбшэ (доктор буддийской фил о с о ф и и ) гэһэн нэрэ зэргэдэ хүртөө.
Эрдэм ламатай уулзажа хөөрэлдэбэб.
- Һүүлэй үедэ гэр бүлэ болохоёо байһан залуушуулай олонхинь зурхайша ламада орожо, таараха гүбди гэжэ асуудаг болонхой. Тэрэ хэр зүб бэ?
- Гэр бүлэ болохо гээшэмнай наһанай хэрэг болоно. Энээндэ алишье талаһаа тон наринаар хандаа һаа, һайн. Заһал байгаа һаань, заһаха хэрэгтэй. Эгээ шухалань – бүхы юумэн хүнэй сэдьхэлһээ дулдыдаха. Жэшээнь, гэр бүлэ болохоёо байһан хоёр бэе бэедээ энэрил хайратай байха ёһотой. Мүнөө залуушуулые харахада, би энэ хүндэ дуратайб, тиимэһээ энээнтэй жаргалтай байхаб гэһэн мэдэрэлтэй ябана. Энэ буруу. Тон үнэн дуран гээшэ инаглаһан хүмни жаргалтай байха ёһотой гэһэн мэдэрэл болоно. Эхэнэр хүн эрэ хүнэйнгээ үдэр бүри хэжэ байһан ажалдань туһалалсаха ёһотой. Эрэ хүн эхэнэрэйнгээ гэрэй ажалда туһалха болоно. Иигэжэ бэе бэедээ туһалжа байгаа һаа, гэр бүлэ дотор зохид эрхэ байдал байха жэшээтэй. Иимэ зон ямаршье бэрхэшээлдэ диилдэхэгүй.
- Ондоогоор хэлэхэдэ, наһанайнгаа хани нүхэрые жаргалтай байлгахаа һананаб гэһэн мэдэрэлтэй байха болоно гү?
- Тиимэ. Тус тустаа иимэ мэдэрэлтэй байха зэргэтэй. Эхэнэр хүн үбгэмнил намайе жаргалтай болгохо ёһотой гэжэ ходо һанажа ябахагүй. Буддын шажанай һургаалай ёһоор, дуран гээшэ би хажуудахи хүндөө жаргалые хүсэхэб, тиимэ арга бэдэрхэб гэһэн мэдэрэл болоно. Харин зариман нүхэрни заабол намда зорюулжа, ямаршье һайн үйлэ хэхэ ёһотой, харюудань би баһа тиигэхэ уялгатайб гэжэ бододог. Иимэ бодомжотой ябаа һаа, бүлын харилсаан, андалдаан, худалдаа наймаан шэнги болоно. Эгээл иимэ гэр бүлэнүүдтэ хэрүүл аман болоходоо, бэлээр һалаха, һандарха ушарнууд тохёолдодог. «Тааранагүйбди. Энэ наһанаймни нүхэр бэшэ байба», - гээд, зарим бүлэнүүд һалана. Магад, үшөө ондоо, һайн хүниие оложо болохоб гээд лэ, төөрижэ ябаха. Иигээд лэ зарим зоной наһан үнгэршэдэг.
Тойроод байһан зондоо ходо һайниие хүсэжэ, арга шадалаараа туһалжа байгаа һаатнай, жаргал өөрөө таниие дахажа ерэхэ.
- Мүнөө сагта залуушуулые харахада, олонхинь аба эжытэеэ бэе бэеэ ойлгожо ядана. Ямар зүбшэл заабари үгэхэ байнабта?
- Аба эжыгээ хүндэлхэ гээшэ ямаршье хүнэй эгээл нангин уялга мүн. Юундэб гэхэдэ, эдэ зон энэ алтан дэлхэй дээрэ бидэндэ ами наһа бэлэглээ. Нарай нялха байхадамнай, бүхы хүсэ шадалаа, дураяа, энэрил хайраяа зорюулаа. Һүниндөө нялха үриингөө һэреэд бархирхада, гэртэхиниинь сохиногүй ха юм. Эжы абынгаа урда хэрзэгы үгэ хэлэхынгээ урда тээ энээн тухай һанаха хэрэгтэй. Эгээл дүтынгөө зондо муухайгаар хандаха гээшэ шажанай, юрэ ажабайдалайшье жама ёһоор тэнэг ябадал болоно. Буян тухай бодомжолхо хэрэгтэй. Энэ намайе томо болгоһон эхэ эсэгэдээ баяртай байха ёһотойбди. Эхэ зургаан зүйл хамаг амитан, тэрэ тоодо аба эжымни һайн байһай гэжэ үнэн сэдьхэлһээ зальбархада, ехэ буян болоно. Мүнөө сагта сэнхир экранаар, интернедээр гэртэхин, жэ- шээнь, үнэтэй телефон абажа үгэхэ ёһотой гэһэн шэнгеэр харуулна. Харин тэдэнь үхибүүндээ иимэ юумэ абаха аргагүй байна. Юундэ, яахадаа аргагүйб, ямар арга боломжотой байнаб гэжэ бодожо үзэнгүй, үхибүүн гомдоно. Бурханай номой һургаалаар, эжы абын энэрил хайра гээшэ хэмжээгүй. Эдэ яагаад намай томо болгооб даа, ямар ехээр оролдооб гэжэ ухаагаараа ойлгоходоо, сэдьхэлээрээ мэдэрхэдээ, үхибүүн гэртэхиндээ гомдохо, сухалдаха мэдэрэлгүй болохо. Гансал баярые хүргэхэ һайхан мэдэрэл түрэхэ ёһотой.