Энэрил хайра – байдалай эшэ үндэһэн

Мүнөө сагта эдэ асуудалнуудта харюу олохын тула олон­хи зон Буддын шажанай гүн ухаанда хандадаг болонхой. «Бурхан багшын һургаал гээшэ оёоргүй гүнзэгы далай мэтэ» гээд хэлэгдэдэг. Ямар­шье асуудалда харюу байха. Интернедэй хүгжэнги энэ сагта илангаяа залуушуул эл­дэб сайтнуудта орожо, үндэр түрэлтэ 14 дүгээр Далай лама багшын болон бусад лама санаартанай һургаал зааба­ритай лекцинүүдые шагна­ха аргатай. Зүгөөр һүүлэй жэлнүүдтэ Улаан-Үдэдэ Бу­ряадай эрдэм ехэтэй ла­манар лекцинүүдые унша­даг болонхой. Оршон үеын сагта интернедтэ удхатай лекцинүүдые шагнаха арга хүн зондо олгогдоһониинь һайшаалтай. Гэбшэ Эрдэм ламын (түбэд нэрэнь Дам­ба-Дондуб) гүн удхатай, һургаалтай хөөрөөнүүд олоной анхарал татадаг. Хэ­дэн жэлэй саада тээ Эрдэм лама Загарайн аймагай Аса­гадай дасанай шэрээтээр томилогдоһон юм. Эрдэм Инкеев Загарайн аймагай Асагад һууринда 1976 ондо түрэһэн. 1992 ондо дунда һургуулияа дүүргээд, Агын дасанда бурхан багшын һургаал шудалхаяа хуба­рагаар ороһон. 1995 ондо Энэдхэг ошожо, Дрепунг Го­манг дасанай университедтэ һуралсалаа үргэлжэлүүлээ. Бүхыдөө 20 жэлэй туршада Буддын шажанай гүн ухаа шудалжа, Эрдэм Инкеев гэб­шэ (доктор буддийской фи­л о с о ф и и ) гэһэн нэрэ зэргэдэ хүртөө.

Эрдэм ламатай уулзажа хөөрэлдэбэб.

- Һүүлэй үедэ гэр бүлэ болохоёо байһан залуушуу­лай олонхинь зурхайша ла­мада орожо, таараха гүбди гэжэ асуудаг болонхой. Тэрэ хэр зүб бэ?

- Гэр бүлэ болохо гээшэм­най наһанай хэрэг болоно. Энээндэ алишье талаһаа тон наринаар хандаа һаа, һайн. Заһал байгаа һаань, заһаха хэрэгтэй. Эгээ шу­халань – бүхы юумэн хүнэй сэдьхэлһээ дулдыдаха. Жэ­шээнь, гэр бүлэ болохоёо байһан хоёр бэе бэедээ энэ­рил хайратай байха ёһотой. Мүнөө залуушуулые хара­хада, би энэ хүндэ дуратайб, тиимэһээ энээн­тэй жаргалтай байхаб гэһэн мэдэрэлтэй яба­на. Энэ буруу. Тон үнэн дуран гээшэ инаглаһан хүмни жаргалтай байха ёһотой гэһэн мэдэрэл болоно. Эхэ­нэр хүн эрэ хүнэйнгээ үдэр бүри хэжэ байһан ажалдань туһалалсаха ёһотой. Эрэ хүн эхэнэрэйнгээ гэрэй ажал­да туһалха болоно. Иигэжэ бэе бэедээ туһалжа байгаа һаа, гэр бүлэ дотор зохид эрхэ байдал байха жэшээтэй. Иимэ зон ямаршье бэрхэшэ­элдэ диилдэхэгүй.

- Ондоогоор хэлэхэдэ, наһанайнгаа хани нүхэрые жаргалтай байлгахаа һананаб гэһэн мэдэрэлтэй байха болоно гү?

- Тиимэ. Тус тустаа иимэ мэдэрэлтэй байха зэргэ­тэй. Эхэнэр хүн үбгэмнил намайе жаргалтай болгохо ёһотой гэжэ ходо һанажа ябахагүй. Буддын шажанай һургаалай ёһоор, дуран гээшэ би хажуудахи хүндөө жаргалые хүсэхэб, тиимэ арга бэдэрхэб гэһэн мэдэ­рэл болоно. Харин зариман нүхэрни заабол намда зо­рюулжа, ямаршье һайн үйлэ хэхэ ёһотой, харюудань би баһа тиигэхэ уялгатайб гэжэ бододог. Иимэ бодомжотой ябаа һаа, бүлын харилсаан, андалдаан, худалдаа наймаан шэнги болоно. Эгээл иимэ гэр бүлэнүүдтэ хэрүүл аман болоходоо, бэлээр һалаха, һандарха ушарнууд тохёол­додог. «Тааранагүйбди. Энэ наһанаймни нүхэр бэшэ бай­ба», - гээд, зарим бүлэнүүд һалана. Магад, үшөө ондоо, һайн хүниие оложо болохоб гээд лэ, төөрижэ ябаха. Ии­гээд лэ зарим зоной наһан үнгэршэдэг.

Тойроод байһан зондоо ходо һайниие хүсэжэ, арга шадалаараа туһалжа байгаа һаатнай, жаргал өөрөө таниие дахажа ерэхэ.

- Мүнөө сагта залуушуу­лые харахада, олонхинь аба эжытэеэ бэе бэеэ ойлгожо ядана. Ямар зүбшэл зааба­ри үгэхэ байнабта?

- Аба эжыгээ хүндэлхэ гээшэ ямаршье хүнэй эгээл нангин уялга мүн. Юундэб гэхэдэ, эдэ зон энэ алтан дэл­хэй дээрэ бидэндэ ами наһа бэлэглээ. Нарай нялха бай­хадамнай, бүхы хүсэ шада­лаа, дураяа, энэрил хайраяа зорюулаа. Һүниндөө нялха үриингөө һэреэд бархирха­да, гэртэхиниинь сохиногүй ха юм. Эжы абынгаа урда хэрзэгы үгэ хэлэхынгээ урда тээ энээн тухай һанаха хэ­рэгтэй. Эгээл дүтынгөө зондо муухайгаар хандаха гээшэ шажанай, юрэ ажа­байдалайшье жама ёһоор тэнэг ябадал болоно. Буян тухай бодомжолхо хэрэгтэй. Энэ намайе томо болгоһон эхэ эсэгэдээ баяртай байха ёһотойбди. Эхэ зургаан зүйл хамаг амитан, тэрэ тоодо аба эжымни һайн байһай гэжэ үнэн сэдьхэлһээ зальбарха­да, ехэ буян болоно. Мүнөө сагта сэнхир экранаар, ин­тернедээр гэртэхин, жэ- шээнь, үнэтэй телефон аба­жа үгэхэ ёһотой гэһэн шэнгеэр харуулна. Харин тэдэнь үхибүүндээ иимэ юумэ абаха аргагүй байна. Юундэ, яаха­даа аргагүйб, ямар арга бо­ломжотой байнаб гэжэ бодо­жо үзэнгүй, үхибүүн гомдоно. Бурханай номой һургаалаар, эжы абын энэрил хайра гээ­шэ хэмжээгүй. Эдэ яагаад на­май томо болгооб даа, ямар ехээр оролдооб гэжэ ухаагаараа ойлгоходоо, сэдьхэлээрээ мэдэрхэдээ, үхибүүн гэртэхиндээ гомдохо, сухал­даха мэдэрэлгүй болохо. Ган­сал баярые хүргэхэ һайхан мэдэрэл түрэхэ ёһотой.