​​Гурбан дай гаталаа

Жамбал Намсараев

Жамбал Намсараевич Намсараев баатаршалга ехэтэй намтартай. Хэжэнгын аймагай Булаг тосхонһоо урагшаа Урда гол гэжэ газарта 1910 ондо түрэһэн. 1939 он болотор нютагтаа колхоздо элдэб ажал хэдэг байгаа. 29 наһа хүсэжэ, Улаан армида абтаад, Халхын голой байлдаанда сэрэгэй урдаһаа дайлалдажа, дайнай «амта» түрүүшынхиеэ үзэһэн байна.

Хоёр жэлэй туршада сэрэгэйнгээ алба дүүргээд, нютагаа бусаад, баһа хоёр жэл амгалан тэнюун байтарнь, Эсэгэ ороноо хамгаалгын Агууехэ дайн эхилжэ, түрүүшын дуугаар баһал дайнда мордохо саг болоо. Жамбал Намсараевичай дайшал­хы харгы Белоруссиин фронтын гвардейскэ танкова армитай нягта холбоотой. Тэрэнииень генерал М. Котерков толгойлдог байгаа. Бултанда мэдээжэ Сталинградска байлдаанһаа эхилээд, Курскын танкнуудай тулалдаан, Днепр, Венгри, Чехословаки гүрэнүүдые фашистнуудһаа сүлөөлэлгэн, Бер­лин хотые добтолон абалгада хабаадалсаһан. Эдэ байлдаануудһаа гадна олон тоото багахан хото горо­дууд, гол мүрэнүүд, тосхонууд дай­шалхы харгыдань тоолошогүй олон дайралдаа һааб даа. Энэ ехэ гал дүлэн соогуур хатуу зүрхэтэйгөөр дайлалдажа, бүтэн бүлеэн, амиды мэндэ нютагаа бусаһан. Нэгэ шанга байлдаанай үедэ контузи абажа, мэдээгээ табяад хэбтэхэдэнь, плен­дэ абаһан байна. Һүүлдэнь мэдээ ороод, дүрбэн нүхэдтэеэ һүниндөө тэрьелжэ, долоон хоног соо хооһо нойтонууд кукурузын поли дээгүүр хоргодожо ябаһаар, өөһэдынгөө сэрэгүүдээр дайралдажа, амиды мэндэ гараһан. Иимэрхүү элдэб гайтайхан ушарнууд Жамбал Намса­раевичай дайшалхы замда ушарһан байна.

Хархис дайсадые диилэһэнэйнгээ һүүлдэ түрэл армитаяа Японой сэ­рэгшэдтэй дайлалдахаяа зорёо. 6 жэлэй хугасаа соо гурбан дайнда эрэлхэг зоригтойгоор дайлалдажа, 1945 оной намар гэрэйнгээ богоһо алхажа ороо.

1-дэхи ряд (зүүн гарhaa)Бадмацыренов Сультим Жамбалович, Доржиев Пунцык Галсанович, Баиров Чимит- Доржо Цыбжитович, Доржиев Шогдоп Жамбалович, Намсараев Жамбал Намсараевич, Одонов Будэ-Ханда Обонович, Гомбоев Бабу Шойбонович, Цыдыпов Гарма Бадмаевич. 2-дохи ряд (зүүн гарhaa) Будажанаев Доржо Абидуевич, Тудупов Чимит-Доржо Улзытуевич, Базаров Дамба Очирович, Санжитов Жамьян-Шираб Самбуевич, Баинов Прокопий Ильич, Доржиев Санжимитып Цыбикович, Булаг ба Чисаана тосхонуудай ветеранууд, 1980 он, Цыбиков Гончикдоржо Цыремпилович Зина басагантаяа

Жамбал Намсараевичай гэртээ бусахадань, үргэн сээжэ дээрэнь Улаан Одоной орден, «Дайшалхы габяагай түлөө» хоёр медаль, «Прага хото сүлөөлһэнэй түлөө», «Берлин абаһанай түлөө», Германиие, Япониие диилэһэнэй түлөө медальнууд толорон байгаа. Үшөө тиихэдэ Вер­ховно Главнокомандующиин баяр баясхаланай 7 грамота байха. Өөрөө Жамбал Намсараевич иигэжэ хэлээ һэн: «Грамота бүхэниинь медальтай адли сэнтэй юм».

1950 гаран оноор Жамбал Намса­раевич Тельманэй нэрэмжэтэ колхо­зой түрүүлэгшээр хүдэлхэдөө, ноябриин 7-ой һайндэртэ тайзан дээрэ гарахадань, бүхы сээжээрнь дүүрэн орден болон медальнууд зүүлгээтэй харагдагша һэн. Мүнөө бодоод үзэхэдэм, хэдыб даа орден, медаль­нуудайнь нэрэ мэдэгдэнгүй үлэшөө ха. Юундэб гэхэдэ, тэрэ үедэ юби­лейнэ медальнууд гараадүй байгаа. Жэшээнь, 1951-1952 оноор ехэ ган гасуурта жэлнүүд боложо, олон үхэр мал үхэһэн. Тэрэ үедэ Сталинай ха­туу хуули байжа, олон бага-сага ноёд гэһэн хүнүүдые түрмэдэ хааһан. Тэ­дэнэй дунда Жамбал Намсараевич колхозой түрүүлэгшэ һэн хойноо 4-5 жэлээр Бодайбо ябуулагдаһан. Тиихэдээ энэ хүмнай гурбан дай, түрмэ, колхозой хүндэ ажал хуу даажа гараһан хүн болоно. Гайтай саг, гайхамшагтай хүн!

Гэр бүлэдөө 3 басагатай болоо һэн, тиигээд 1977 ондо энэ хатуу дэлхэйе орхиһон байна. Мүнөө аша, гушанарынь олон даа.

Жалсан ДОНДОКОВ