961
Шагдур Шагдуров
Манай нютагай Шагдур Гонгорович Шагдуров Эсэгэ ороноо, Европын арад зониие хархис муухай дайсадhаа аршалан хамгаалжа, дайнай гал дүлэн соогуур ябажа, 1946 ондо түрэhэн нютагаа элүүр энхэ бусаhан юм.
Шагдур Шагдуров Захааминай аймагай Далахай нютагта hүбэтэ голой малша гэр бүлэдэ 1922 ондо түрэhэн. Гэртээ табан үхибүүд юм. Дари Дулма гэжэ хоёр эгэшэнэртэй. Ахань - Лупсан, дүү хүбүүниинь - Бадмаалай болоно. Дайнай эхилхэтэй сасуу залуу бэрхэ хүбүүдые сэрэгэй албанда татажа эхилээ. Малша айлай гурбан хүбүүд дайнда татагдажа, боложо байhан байлдаанай дүлэн руу эльгээгдэhэн юм.
Дайнай урда хүшэр сагай байгаашье hаань, Шагдур Гонгорович Санагын һургуулиин найман класс дүүргэhэн. Ажалайнь харгы Городок хотодо Холтосооной уурхайда маркшейдерэй шаби боложо хүдэлөө. Тэрэ үедэ ород хэлэ ехэ hайн мэдэхэ байhан дээрэhээ Эсэгэ ороноо хамгаалхаяа 1942 ондо сэрэгэй албанда татагдажа, Стретенскын сэрэгэй-пехотно училищида түргэн болзорой hургуули дүүргэжэ, Баруун фронтдо мордоо. 1942 ондо октябриин эхеэр Волжско фронтдо взводой командир боложо, 4-дэхи стрелково батальоной 53-дахи стрелково бригадада орожо, галаар соробхилhон тулалдаанда ябаа. Тэрэнэй hүүлдэ хоёрдохи ударна армида суута генерал И.И. Федюнинскиин хүтэлбэри доро дайлалдажа, олон хотонуудые сүлөөлэлсэhэн байна. Ленинградай бүһэлэлтэ бута сохилгодо хабаадажа, энэ ехэ байлдаанда түрүүшынхиеэ шархатаад, 1991-дэхи номертой госпитальдо эмшэлүүлжэ, өөрынгөө частьда бусаа.
1944 оной январь hарада Синявитска үндэрэй байлдаанда хоёрдохиёо шархатаа. Эмшэлэлгын госпитальдо удаанхан эмшэлүүлжэ хэбтээ. Тиигээд шархань hайн боложо, 1944 оной февралиин 2-hоо сааша Волжско фронтын 310-дахи стрелково дивизитэй хамтараа. Псков хото шадар болоhон тулалдаанда дайлалдажа, олон хото ба тосхонуудые сүлөөлэлсөө.
Дээдэ рядта: Ханда Гонгорова, Дулма, Цырен-Жап Шагдуров, Василий Шагдуров. Хэбтэнэ: Шагдаржап Шагдуров, Дари, Лупсан Гонгоров
1944 оной апрель hарада Ленинградска фронтдо 90-дэхи стрелково дивизидэ эльгээгдэhэн байна. Генерал-майор Лешенкын ударидалга доро армитай хамтаржа, дайнай хүндэ хүшэр замаа саашань үргэлжэлүүлээ. 1944 оной июнь hарада 90-дэхи стрелково дивизиин Ропшинско дивизиин парткомисси Шагдур Гонгоровичиие партида абаhан юм. Хоёр hарын туршада hуралсал ба бэлэдхэл гаража, Карелиин перешеек дээрэ болоhон ехэ байлдаанда Выборг хотые сүлөөлэлсэhэн, тэндэ ехээр шархатажа, госпитальдо ороhон. Эрэлхэг зоригтойгоор дайлалдажа ябаhанайнгаа түлөө Улаан Одоной орденоор шагнагдаhан. Госпитальhоо гараад, Эйзель олтирог шадар тулалдаанда хабаадажа, саашань восточно-пруссиин группировко бута сохилгондо ябажа гараа. Энэ ехэ байлдааниие дабажа гараhан хүбүүдтэ командованиин зүгhөө шагналнууд барюулагдаа. Тэдэнэй тоодо Шагдур Гонгорович Улаан Одоной орденоор хоёрдохиёо шагнагдаһан.
1944 оной июль hарада Белорусска фронтдо 86-дахи стрелково дивизидэ взводой командираар ябаа. Саашадаа Польшые сүлөөлэлгэндэ хабаадаhан байна. 1945 оной майн 5-да Эльбэ мүрэн дээрэ американ сэрэгшэдтэй золгожо, дайгаа даража, Шагдур Гонгоровичой дайшалхы зам дүүрэһэн юм. 1946 оной март һарада сэрэгhээ табигдажа, түрэл Далахайгаа бусажа ерэhэн.
Стрелково дивизиин капитан Шагдур Гонгорович Эсэгэ ороноо хамгаалгын дайнда эрэлхэг зоригтойгоор хабаадажа, Улаан Одоной хоёр орден, «Ленинградые хамгаалhанай түлөө», «Германиие илаhанай түлөө» гэhэн медальнуудаар шагнагдаа. Дайнай ветеран 1992 ондо алтан дэлхэйһээ халин ябаа.
Наталья ДАРИЕВА, Захааминай аймагай Далахай нютаг
Наталья Дариевагай дурадхаһан гэрэл зураг
