​Буряад Уласай һургуулинуудта багшанар дуталдана

Бүхы гүрэн доторнай багшанар дуталдана гэжэ ганса тоо бүридхэлэй албан дуулгана бэшэ. Энээн тухай булта мэдэнэбди, ажабайдалдаа дайралданабди. Буряад Уласай Арадай Хуралшье ээлжээтэ суглаагаа тус шиидхэгдээгүй асуудалда зорюулаа.

Һүүлэй мэдээгээр, Буряад орондо аяар 294 мэргэжэлтэн, тэрэ тоодо 94-иинь Улаан-Үдэ хотодо дуталдана. Гадна Захаамин, Сэлэнгэ, Хурамхаан, Ярууна болон Хяагта аймагуудта олон багшанар хэрэгтэй. Англи хэлэнэй, тоо бодолгын, эхин ангинуудай, ород хэлэ ба уран зохёолой багшанар дуталдана гээшэ.

Бэрхэшээлые шиидхэхэ талаар хэдэн хэмжээнүүд абтана. Тэрэшэлэн бүхы гүрэн дотор “Хүдөөгэй багша” гэһэн түсэл бэелүүлэгдэжэ эхилээ. Теэд энэнь жэлдээ оройдоол 30 һуури хангана.

Залуушуул багшаар хүдэлхэеэ шамданагүй

Буряадтамнай һуралсалай хоёр гуламтада багшанарай бэлдэлгэ эмхидхэгдэнэ гэжэ мэдээжэ. Теэд тэндэ һуража гараһан мэргэжэлтэд һургуулида хүдэлхэеэ шамданагүй. Жэшээнь, колледж дүүргэһэн 200 гаран залуу мэргэжэлтэдэй 130-140-иинь багшалхаяа ошоно. Харин дээдэ һургуули дүүргэгшэдэй дундаһаа багша болоһон хүнүүдые хурган дээрээ тооломоор үсөөн юм. Иимэ байдал Арадай Хуралай һунгамал Светлана Будаевае ехэтэ гайхуулба.

- Бюджетнэ һуури эзэлжэ, миинтээр һураһан аад, юундэ багшалхаяа ошодоггүйб? Һургуулида хүдэлөөгүй хадаа, һуралсалдань гүрэнэй һанһаа гаргашалагдаһан мүнгэ бусаана гү? - гэхэ мэтын асуудалнуудые Светлана Будаева табиба.

Дээдэ мэргэжэлтэй болоод, заал һаа һургуулида ошожо хүдэлхэ тухай тусхай хуули Буряад Уласташье, Ород гүрэндэшье үгы бшуу. Тиимэһээ залуушуул мүнгэтэй газар бэдэржэ, ондоо ажал олоно.

- Залуу мэргэжэлтэн һургуули ерээд, 14- 15 мянган түхэригэй хэмжээтэй түрүүшынгээ салин абахадаа, мэдүүлгэ бэшээд лэ, хойшоошье харангүй, гүйжэ ябашана. Харуулшан, наймаашан болоод, хоолойгоо тэжээнэ, - гэжэ Доржи Банзаровай нэрэмжэтэ Буряадай ехэ һургуулиин багшанарай дээдэ һургуулиин захирал Нина Дагбаева тэмдэглээ.

БГУ-гай түлөөлэгшэдэй онсолһоор, тэдэ мэргэжэлтэдые һургуули эльгээхэ эрхэгүй. Дипломынь барюулаад лэ, саашанхи замдань нүлөөлхэ аргагүй үлэнэ.

- Һүүлэй жэлнүүдтэ бюджетнэ һууринуудые олошоруулагты гэжэ даабаринууд ерэнэ. Теэд һуража байһан оюутадта стипенди түлэхэ мүнгэ үгэнэгүй. Һайнаар һураһанай түлөө урмашуулагдаагүй үхибүүд һүүлдэнь һургуулида ошохогүйл, - гэжэ Нина Жамсуевна ойлгуулаа.

Болбосоролой болон эрдэм ухаанай сайдай орлогшо Валерий Поздняковой хэлэһээр, зарим аймагуудта хүдэлмэриин оршон байдал тогтоогдоногүй.

- Холын нютагуудта, аймагай түбтэшье залуу багшын ошожо хүдэлхэеэ һанахада, гэр байхагүй. Ехэнхи ушарта хүнэй үнинэй һуугаагүй, хаясаанай гэр мэргэжэлтэндэ үгтэнэ. Иимэ орёо асуудалнуудые аймагай, хүдөө нютагай засаг дарганар шиидхэхэ ёһотой, - гэжэ Валерий Поздняков хэлээ.

Багшанарай колледжын сэнтэй дүршэл

Залуу мэргэжэлтэдые заал һаа һургуулида хүдэлгэхэ гэбэл, аймагуудтай, хотын һургуулинуудтай сэхэ хэлсээ баталжа, захилаар һургаха хэрэгтэй. Иимэ арга Буряадай багшанарай колледждо үргэнөөр нэбтэрүүлэгдэнэ. Тиимэһээ тэндэ багшалхаяа эрмэлзэһэн дүүргэгшэдэй тоо ехэ байна бшуу.

- Һүүлэй жэлнүүдтэ манай һуралсалай гуламтада һураха дуратайшуулай тоо олошорно. Нэгэ һууриин түлөө 3-4 хүн оролсоно. Олохон һууринуудые аймагууд захина, хэлсээгээр һураһан оюутад баһа олошорно. Һуралсалайнгаа үедэ тэдэ һургуулинуудта, хүүгэдэй сэсэрлигүүдтэ ажалай практика гаража, үхибүүдтэй харилсана. Мүн зунай сагта “Дружба” гэһэн хүүгэдэй амаралгын түбтэ вожатаар хүдэлнэ. Иигэжэ оюутад ажалай оршондо ороно, - гэжэ Багшанарай колледжын захирал Светлана Нимбуева хөөрөө.

90 жэлэй түүхэтэй Болбосоролой бодолгын Буряадай дээдэ һургуули (БИОП) энэ бэрхэшээлтэй асуудалые шиидхэлгэдэ өөрын онсо һуури эзэлдэг юм. Ректор Владимир Цыреновэй хэлэһээр, тус дээдэ һургуулида мэргэжэлээ дээшэлүүлһэн багшанарай тоо жэл бүри олошорно. Мүн мэргэжэлээрээ ажал олоогүй багшанарые тэндэ шэнэ шэглэлээр бэлдэнэ. Һургуулида ямар бэ даа предмедээр багшын дуталдахада, аймагай һуралсалай хороон гү, али һургуули багшые мэргэжэлээ һэлгэхыень эндэ эльгээнэ.

- Багшанарай багша гэжэ нэрлэгдэһэн мэргэжэлтэдэй салин тон бага, мүнгэниинь үнинэй нэмэгдээгүй. Юуб гэхэдэ, манай һуралсалай гуламта Ородой Юрэнхылэгшын суута Майн зарлигуудай тоодо ороногүй. Мүнгэнэйнгөө нэмэбэл, бүри эршэтэйгээр хүдэлжэшье болохо байгаабди, - гэжэ Владимир Цыренов хэлээ.

Бюджетнэ һуури 800-да хүргэхэ хүсэлтэй

Һуралсалай гуламтануудта багшанарые бэлдэхэ бюджетнэ һууринуудые олошоруулха талаар ажал ябуулагдана.

- Мүнөө үедэ Буряадай багшанарай колледждо 200 гаран һуури, Буряадай ехэ һургуулида 90 һуури тоологдоно. Тиин бүхыдөө бюджетнэ һууринуудай тоое 800 болотор олошоруулха тухай тусхай мэдүүлгэ Ород гүрэнэй Эрдэм ухаанай, мүн Болбосоролой яамануудта эльгээһэн байнабди. Һүүлэй гурбан жэлэй туршада тус ажал ябуулжа, гүрэнэйнгөө засагай дээдэ зургаантай нягта холбоотойгоор хүдэлнэбди. Буряадай Толгойлогшо Алексей Самбуевич Цыденов, бүхы Засагай газар, Гүрэнэй Дүүмын һунгамал Алдар Валерьевич Дамдинов, Ородой Зүүн зүгые хүгжөөлгын яаман хэрэгыемнай дэмжэжэ, ехэ туһална, - гэжэ Буряад Уласай болбосоролой болон эрдэм ухаанай сайд Баир Жалсанов мэдүүлээ.

Суглаа зарлаһан Арадай Хуралай Ниигэмэй бодолгын хорооной түрүүлэгшэ Игорь Марковецэй онсолһоор, дээрэ хэлсэгдэһэн бүхы шухала асуудалнууд, илангаяа БИОП-до мүнгэ нэмэхэ тухай Арадай Хуралай ээлжээтэ сессидэ табигдахаар хараалагданхай.