Хониной нооһоор – хоморой бүтээл

«Буряад үнэн» сониндоо саг үргэлжэ гартаа дүйтэй, уран шадабаритай арад зон тухайгаа хөөрэжэ байдаг заншалтайбди. Энэшье удаа хониной нооһо даража, элдэб гоё хубсаһануудые, малгай, гутал бүтээжэрхидэг Софья Поселеновагай зохёохы ажал тухай та олондоо хөөрэхэ хүсэлэнтэй байнабди.

Һүүлэй 4-5 жэлэй туршада нооһо угаажа үйлэдбэрилдэг зон манай Буряадта олон боложо байна. Хүршэ Монгол һайхан оронһоо мэргэжэлтэд хэдэн удаа ерэжэ, һургуули хэжэ заана. Харин манай зураглалай геройн анха түрүүн нооһо даража, юумэ бүтээжэ эхилхэдэнь, энэ талаар юумэ мэдэхэ, шадаха мэргэжэлтэд үгы байгаа.

-7 гү, али 8 жэлэй саада тээ зээ басагамни ондоо хотоһоо манайдаа айлшалжа ерээд байһан аад, ханяажа нюһатаа. Гэртэмни хониной нооһон бии һэн. Тэрэнээ бүд дээрэ дэбдеэд, хүнжэлдэ адли юумэн болгоод, басагаяа орёожо унтуулааб. Тэрэмни үглөөгүүр бодоходоо, һураггүй дээрэ болоод бодоһон шэнги байгаа. Тиихэдэнь энэ хониной нооһоор хэгдэһэн хүдэһэн орёолтомни туһалба хадаа гэжэ ойлгоод, тэрэ нооһоёо даража, хүнжэл хэхэ байна гэжэ бодооб, - гээд, Софья Будаевна хөөрэнэ. - Багадаа эжынгээ яагаад шэрдэг даража, шэрэжэ байхыень һанажа байжа, тэрэ нооһоёо даража эхилээб. Тэрэ түрүүшын бүтээлни яһала хүнжэлэй хэбэртэй болобошье, шанарынь үшөө тэрэ зэргэ байгаа. Энэ талаар эрдэм мэдэсэ, дүй дүршэл халан абаха гэжэ һанахадамни, һэеы даража урладаг зон манай эндэ үгы байба. Ном һудар уншажа, Интернет соо мэдээсэл суглуулжа байтараа, Эрхүү хотодо бэрхэ мэргэжэлтэд зониие һэеы даража һургана гэһэн соносхол уншажархёоб. Тэрэ дороо тиишээ ошоод, һургуули гараһамни, тон сэнтэй байгаа, бүхы юумэндэ һурааб.

Хүршэ хотоһоо гэртээ ерэхэдээ, Софья Будаевна халан абаһан дүршэлөө хэрэглэжэ, уран гараа мүлижэ эхилээ ааб даа. Эгээл түрүүн гэртэхиндээ гэрэй шаахай, малгай гэхэ мэтэ жэжэ юумэнүүдые урлажа эхилээ. Ябан ошон, үбэлдөө үмдэхэ дулаан гутал бүтээжэрхиһэн тухайгаа тэрэ иигэжэ хөөрэнэ: «Юундэб даа намда үбэлэй гутал бүтээхэдэ, гоё шэнги байдаг. Түрүүшын гуталаа бүтээгээд, тэрэнээ яагаад уллахабиб гэһэн бодолдо абтааб. Баһал Интернет соо орожо, гутал улладаг нэгэ хүнтэй танилсаад, гуталаа тушаагааб. Хэдэн үдэрэй үнгэрһэн хойно захилаа абахадамни, гуталшанай хэһэн ажал минии һанаанда таараагүй. Тэрэ ушарай һүүлээр өөрөө гуталаа уллажа һураха байна гэжэ шиидээб. Иигэн тиигэн, хэдэн жэлэй туршада энэ ажалда дадажа, шадабарияа дээшэлүүлжэл байнаб».

Мүнөө хэдэн жэлэй үнгэрһэн хойно Софья Будаевна нооһо даража, юрэдөө хүнэй үмдэжэ ябаха хубсаһа хунар, гутал бүтээжэрхихэ шадабаритай болоһон мэргэжэлтэн болонхой. Иимэ ажал хэхэ дуратай аад, хаанаһаань эхилхэб гэжэ мэдэжэ ядаһан зондо туһалха зорилготойгоор хэдэн олон мастер- класс үгэжэ, мэдэхэ нюусануудаараа хубаалдана.

«Хүнэй уран гараар бүтээһэн зүйл хэзээдэшье үнэтэй байдаг. Тэрэ эд өөртөө абаха гэбэл, амаргүй ехэ мүнгэ түлэхэт, үгы гэбэл, өөрөө бүтээхэ болонот», - гэжэ француз яһанай дэлхэй дүүрэн мэдээжэ гоёлой гэр байгуулагша Коко Шанель нэгэтэ хэлэһэн байдаг. Үнэхөөрөөшье, хүн зон, илангаяа гоёнсуу эхэнэрнүүд дабтагдашагүй  хубсаһа хунар үмдэхэ амаргүй дуратай байдаг ха юм. Хүдөөдэ һууһан нютагаархиднай зундаа хонинойнгоо нооһо хайшалхадаа, галда шатаажа хаяха баатай болоно. Буряад Уластамнай нооһо үйлэдбэрилгэ хүгжэнги бэшэ дээрэһээ ондоо тээ тон сэнтэй нооһо бидэ хэрэгсээнэгүй ха юмди. Уран барималшан Германиһаа, Италиһаа асарагдаһан нооһо хэрэглэнэ бшуу.

-Һаяхана Агын тойрог хүрэжэ, һургуули хэхэдээ, тэндэхи өөһэдын угааһан нооһо даража туршаабди. Гайхалтайнь гэхэдэ, Агада угаагдаһан нооһон хари гүрэнһөө асаруулагдаһан нооһоной шанарһаа дутуугүй байжа байбал. Мүнөө би тэндэһээ захил хэжэ асаруулаад, тэрэ нооһоор үшөө дахин юумэ бүтээхэ һанаатай байнаб, - гээд, хэрэглэдэг эд тухайгаа уран гартан хөөрэнэ.

Урдандаа ямаршье арад хубсаһа хунар, эд бараа, тоног зэмсэгээ хуу өөрынгөө хоёр гараараа урлажа бүтээдэг байгаа ха юм даа. Харин мүнөө болоходо, хүн зон сүлөө сагтаа һамаарангаа юумэ хэжэ урлаад, сэдьхэлээ тэниилгэнэ, нүгөө зарим бэрхэшүүл тэрэнээ гол ажал болгоожорхино.

- Энэ ажал эрхилжэ байхадаа, намда ехэ гоё байдаг. Хүн бүхэн нэгэ юумэ хэхэдээ, зосоогоо ехээр баярладаг, амардаг гээшэ аабза. Зарим улад сүлөө сагтаа дуу дууладаг, хатардаг, харин би иигэжэ нооһо даража, сүлөө сагаа барана гээшэб. Нооһо даража эхилхэһээ урид би бүд эсхэжэ, юумэ оёдог, нооһо ээрэжэ нэхэдэг байгааб. Мүнөө шэнэ шэглэлээр урлахаһаа гадуур үшөө һанал нэгэтэнээ һурганаб, - гээд, Софья Будаевна хэлэнэ.

«Хониной нооһо хайшалхаһаа эхилээд, эд болоторнь ямар зэмсэг хэрэглэжэ ажаллана гээшэбта?» - гэжэ асуухадамнай, Софья эгэшэ иигэжэ хөөрэнэ: «Одоол тиимэ олон хэрэгсэл гэжэ байхагүй. Нооһоо угааха арилгаха гээшые хүн бүхэн мэдэжэ байна. Харин би урлахадаа, халуун уһа, мыло, багахан хуухан сорго хэрэглэнэб. Тиигээд лэ өөрынгөө хоёр гар хэрэглэжэ, бүхы юумээ бүтээнэб. Үшөө тиихэдэ үсэд нэтэрүү абари зан хэрэгтэй. Нооһо дарахадаа, талха элдэһэндэл адляар тараажа, дээрэнь нооһо нэмэжэ байгаад хэдэн удаа шэрэхэш. Тиихэдэмнай хэжэ байһан гутал гү, али малгайшье байг, нороходоо агшаха, һунаха гэжэ оройдоошье байхагүй. Гарай хүсэн гэжэ хэрэгтэй даа», - гээд, Софья Будаевна миһэрэн байжа хөөрэнэ.

Уран гартантай уулзажа, дүй дүршэлыень халан абаха һанаатай байбалтнай, Софья Поселенова эгэшэ мэдэхэ, шадахаяа танда дамжуулхал байха. Холбоо барихаяа һанабал, социальна холбоондо бэдэржэ олохо аргатайт.