662
83 жэлэй саана, 1937 оной сентябриин 26-да, байгааляараашье, арад зоноороошье, түүхэ соёлоороошье онсо байдалтай Агын тойрог байгуулагдаһан түүхэтэй.
Байгша оной сентябриин 26-да баярай хэмжээ ябуулганууд тойрогой түбтэ үнгэрөө. «Агын Буряад тойрогой орденууд» хүшөөгэй дэргэдэ эхилжэ, Үбэр Байгалай хизаарай Засагай газарай Түрүүлэгшын орлогшо, Агын Буряад тойрогой Захиргаанай толгойлогшо Буянто Батомункуев найраар амаршалаад, тойрогой ажаһуугшадай амжалтые тэмдэглэхэдээ, арад зомнай заншалта ёһоороо урагшаа һанаатайгаар, ерээдүйдөө этигэлтэйгээр ажаһууна гэжэ урматайгаар мэдүүлээ.
- Энэ хугасаа соо Агын тойрог автономно тойрогһоо Ородой Холбоото Уласай бэеэ дааһан байгуулалта болоо. Мүнөө Агын Буряад тойрог Үбэр Байгалай хизаарай бүридэлдэ хүгжэнэ. Хэзээшье, ямаршье үедэ габшагай ажал хэрэгээрээ түүхэеэ баяжуулһан, алдар солоёо үргэһэн олон яһата араднай тойрогоймнай гол баялиг гээшэ, - гэжэ Буянто Батомункуев онсолоо.
«Местное время» сониной захирал Сергей Намсараев «Үбэр Байгалай хизаарай үмэнэ габьяагай түлөө» медаляар шагнагдаа гэжэ баяртайгаар мэдүүлэе. «Амар сайн» театрай зүжэгшэд амаршалгын наада харуулаа.
Алдарта хүбүүндээ – хүшөө
Агын Буряад тойрогой ажаһуугшадай үнинэй хүлеэһэн үйлэ хэрэг – Агын алдарта хүбүүн Пётр Бадмаевта хүшөө Агын үндэһэн музейдэ нээгдээ.
- Энэ хүшөө бодхоохо үүсхэлые олониитэшье, гүрэнэй, тойрогой, нютагай захиргаануудшье, эмхи зургаанууд, үйлэдбэринүүд, нютагай зон болон Пётр Бадмаевай түрэл гаралнууд дэмжээ. Нэгэ сая түхэриг олоной хүсөөр суглуулагдажа, энэ хэрэг урагшатайгаар бүтээгдэбэ. Пётр Бадмаев үеэлэ ахань болохо Гомбожаб Цыбиковэй урдаһаа хаража зогсобол даа, - гэжэ Буянто Батомункуев баяраа мэдүүлээ.
- Һая нааша Сагаан хаанай гэр бүлэдэ дүтэ байһан хүндэ Агада хүшөө табигдаха гэжэ үнэншэхөөр бэшэ һэн. Тиимэһээ Пётр Бадмаевай нэрые мүнхэлһэн энэ хүшөө табигдаһанда, баһал оршон сагые тэмдэглэхэ хэрэгтэй. Энэ алдарта хүн түрэл арадайнгаа хүгжэлтэдэ аргагүй ехэ нүлөө үзүүлһэн габьяатай. Санкт-Петербургда буряад хүүгэдэй һураха хубиин гимнази нээгээ. Эндэ эрдэм олоһон олон түрүү хүбүүднай Зүблэлтыншье, Ородойшье эрдэмэй хүгжэлтэдэ горитой хубитаяа оруулаа, Буряадай, Агын, Үбэр Байгалай түүхэдэ алдаршаа. Пётр Бадмаевай хүшөө харахадаа, дэлхэйн зониие түбэд эмнэлгэтэй танилсуулһан, энэ эмнэлгын гол үндэһэн болохо «Жуд- ши» оршуулһан, монголнуудай, буряадуудай, хальмагуудай уншаха түрүүшын сонин монгол хэлээр хэблүүлһэн, БАМ гэжэ хожомоо алдаршаһан Сибириин түмэр зам байгуулха шухала гэжэ тодолһон алдарта хүниие, тэрэнэй намтарые залуу үетэн хүсэд дүүрэнээр ойлгохо гэжэ оролдохо байһандань найданаб, - гэжэ Ородой Холбоото Уласай Федерациин Зүблэлэй сенатор Баир Жамсуев омогорхоо.
Ага тосхоной засаг дарга Андрей Дашин, Буряад Уласай аймагуудай сүүдүүдэй түрүүлэгшэ Самбу Бальжинимаев, хүшөө бодхоолгые үүсхэгшэ Россиин габьяата юрист, тойрогой сүүдэй түрүүлэгшэ Владимир Цыцыков гэгшэд амаршалхадаа, хүшөө бодхоолгодо хубитаяа оруулһан габьяатадта баярай бэшэгүүдые, бэлэгүүдые барюулаа. Пётр Бадмаевай түрэл гаралнуудай зүгһөө Галсандоржи Цырендоржиев баяр баясхалангаа мэдүүлээ.
Мэдээжэ ирагуу найрагша, сэтгүүлшэ Батожаргал Гармажапов Пётр Бадмаевта зорюулагдаһан урилдаанда түрүүлһэн «Түрүү хүбүүгээ түүрээлгэ» магтаалаа олоной һонорто дурадхаа.
Энэ хэмжээ ябуулга «ДалиТЭ» театрай Доржи Болотовой «Оюун нангин Агамнай» гэжэ дуу гүйсэдхэлгөөр түгэсөө.
Абарга Арсаланай хүндэлэлдэ
Бүхэ барилдаанда дуратайшуул, Агын тамирай эдэбхитэд Эдиршүүлэй урлалай һургуулиин тамирай танхим соо суута Арсалан Будажаповые хүндэлэн ёһолоо.
Уншагшадтаа һануулхада, 2020 оной февральда Энэдхэгэй Нью- Дели хотодо үнгэргэгдэһэн Азиин чемпионадай Арсалан Будажапов һүүлшын тулалдаанда Энэдхэгэй Балиан Гуравые 7:5 тоотойгоор илаа һэн.
Сенатор, Федерациин Зүблэлэй Уласхоорондын хэрэгүүдээр хорооной түрүүлэгшын орлогшо Баир Жамсуев алдарта барилдаашаниие амаршалхадаа, тэрэнэй һоригшо Бадма Базаровта, түрэлхидтэнь баяр хүргөө.
Буянто Батомункуев абаргые халуунаар амаршалжа, «Агын Буряад тойрогой үмэнэ габьяагай түлөө» тэмдэгээр шагнажа, мүнгэн шан барюулаа. Мүн баһа габьяата һоригшод: Бадма Базаровта, Жамсо Лхамажаповта, Зорикто Менжиковтэ Агын Буряад тойрогой Захиргаанай баярай бэшэгүүд барюулагдаа.
Үбэр Байгалай хизаарай амбан захирагшын үмэнэһөө тэрэнэй орлогшо Аягма Ванчикова Арсалан Будажаповта гарай часы зүүлгэжэ, үшөөл ехэ амжалта хүсөө. Согто-Хангилай сомон дарга, ажахые хүтэлбэрилэгшэ Арсалан Будажаповта мүнгэн шантайгаар арбан толгой эбэртэ бодо мал бэлэглээ.
Олон тоото амаршалгануудые, бэлэгүүдые тогтоон абахадаа, харюудань алдарта барилдаашан сэдьхэлэйнгээ баяр хүргэжэ, шэнэ илалтануудые туйлахаар бэлэн байһанаа мэдүүлээ.
Арсалан 1993 ондо Согто- Хангилда Баир Цыдендамбаевич Будажапов, кыргыз яһанай Кундуз Акматбековна Омурбекова хоёрой эбтэй эетэй бүлын табан үхибүүдэй дундахинь боложо түрэһэн юм.
2018 ондо «Ородой Холбоото Уласай уласхоорондын классай спортын мастер» гэһэн нэрэ зэргэдэ хүртөө. 2020 ондо Арсалан Будажапов Кыргыз Уласай абарга боложо, Азиин чемпионадта хабаадаха эрхэдэ хүртөө һэн.
Пагма ОЧИРОВА
Фото: Ага тойрогой Захиргаанай хэблэлэй албанай гэрэл зурагууд
