Буряад хэлэ һургуулида үзөө гүт?

Һүүлэй үедэ илангаяа литературна буряад хэлэнэй хуби заяанай түлөө һанаа зобогшодой тоо эрид дээшэлээд байнхай. Тэдэнэй ехэнхи хубинь түрэл хэлэеэ хэзээдээшье үзөөгүй, шэнжэлээгүй. Тиимэһээ буряад хэлэеэ һургуулидаа үзөө гүт гэһэн асуултамнай һонирхолтой байха гээд һанагдана. Гэхэтэй хамта, манай сониной социальна сүлжээндэ хүн бүхэн хайшан гээд буряад хэлэ шудалһанаа бэшэхэ аргатай. Найдан хүлеэнэбди.

Дамба Занданов, Гомбо Цыдынжаповай нэрэмжэтэ Буряадай гүрэнэй оперо болон баледэй театрай дуушан:

- Хяагтын Алтайн дунда һургуули дүүргэһэн байнаб. Софья Сандановна Батомункуева намда буряад хэлэ заагаа. Эхин ангиһаа 8-дахи класс болотороо үзөөбди. Бидэ, Алтайн буряадууд, хоёр тэгшэ түрэл хэлэеэ мэдэдэг хүнүүдбди. Ашагабад угсаатан литературна хэлэндээ бэрхэ юм. Тиимэһээ буряад хэлэ үзэхэдөө, тиимэшье ехээр зободоггүй. Харин гэртэ газаагаа хамаагүй сонгоолоор зугаалха аргатайнууд.

Зорикто Сундаров, Баргажан аймагай Һунгамалнуудай зүблэлэй түрүүлэгшэ:

- Манай Баянголой дунда һургуулида “А” класста һурадаг үхибүүд буряад хэлэ үзэдэг байгаа. Мүн “Б” классайхид үзөөгүй. 4-дэхи классһаа һургуулияа дүүргэтэрээ ото түрэл хэлэеэ шудалааб. Батомунко Шагжиевич Доржиев ехэ зохидоор, һонирхолтойгоор заадаг байгаа гэжэ һанагшаб. Булта багшадаа дуратай байгаабди. Литературна хэлээр заахадань, хуу ойлгодог һэмди гэжэ хэлэхэгүйб. Шадал соогоол үзэдэг бэлэйбди. Өөрынгөө баргажан хэлээр харюусажа ябашахадамнай, буруу байбалнь, заһадаг һэн. Харин зүбөөр хэлээ һаамнай, һайн сэгнэлтэ табяад орхидог бэлэй. Мүнөө буряад хэлээрээ уншажа, бэшэжэ шададаг байһандаа багшадаал баярые хүргэхэ ёһотойбди.

Даша-Доржо Биликтуев, Улаан-Үдэ хотын захиргаанай Физкультура болон спортын хорооной таһагые даагша:

- Хурамхаанай Аргатын дунда һургуули аяар холын 1975 ондо дүүргээб. Василий Мункоевич Буянтуев, Арьята Раднаевна Хышектуева, Софья Тыхеевна Содномова гэжэ багшанар буряад хэлэ заагаа. Дээдэ һургуули һая дүүргэһэн залуу багша Василий Мункоевич һонирхол татамаар хэшээлнүүдые үнгэргэдэг һэн. Удаань тэрэ түрэл Гаарга нютагтаа ошожо, олон жэлдэ захиралаар хүдэлөө. Багшанарнай олоной дунда баргажанайхяар харилсадаг аад, хэшээлдээ ороод, ганса литературна хэлээр заахадань, ехэ гайхадаг һэмди. Аргатада минии үеын хүнүүд булта буряадаар хэлэхэдээ, бэшэхэдээшье бэрхэнүүд. Энэ манай багшанарай аша габьяа гэжэ һанагшаб.

Гончик лама, Тамчын дасанай соржо лама:

- Сэлэнгын Новоселенгинск тосхондо һургуулида һурааб. Өөрөө Ёнхор һууринһаа гарбалтайб. Һургуулида оройдоо буряад хэлэ үзөөгүйб даа. Хэды тиигэбэшье өөрын нютаг хэлээр һайнаар зугаалнаб. Хэдэн угһаа хойшо манай нютагаархид хатагин хэлэтэй. Литературна хэлэн байгуулагдаагүй үедэ манай хэлэн үнинэй хүгжэнги байгаа.

Дашанима Доржиев, Буряад театрай зүжэгшэн:

- Зэдын Доодо-Үшөөтэйдэ өөдөө болооб. Үнэн дээрээ хүндэ хүшэр байгаа. Ойлгожо ядадаг һэмди. Илангаяа уран зохёолнуудые өөһэдөө уншахадаа, удха дээрэнь торолдодог бэлэйбди. Мухар-Шэбэрһээ гарбалтай багшамнай маанадаар өөрөөшье зүдэрдэг байгаа гэжэ мүнөө һанагшаб. Литературна буряад хэлээр ном үзэжэ, хүн болообдил даа.

Буянто Цыренжапов, эрэмдэг бэетэй тамиршадай уласай адаптивна спортын һургуулиин захирал:

- Бэшүүр аймагай Шэбэртэ һууринда һургуули дүүргээб. “Б” класста һуража, буряад хэлэ үзөөгүйб. Энээн тухай мүнөөшье болотор гайхадагби. Гэр бүлэдөө ганса буряадаар зугаалдажа байгаабди. Үелжэ наадаһан нүхэдни булта буряадууд. Тиимэһээ дээдэ һургуулида ехэнхи харилсадаг нүхэдни мүн лэ буряадууд байгаа. Наһанаймни нүхэр Захааминай – баһал һайн буряад хэлэтэй. Эдэ бүгэдэһөө дулдыдажа, түрэл хэлэеэ алдаагүй ябанаб. Муунь гэхэдэ, һайнаар буряадаар уншажа шададаггүйб. Үе залган уншажа ядажа һуухадамни, һамгамни түргөөр уншаад үгэжэрхидэг.

Борис БАЛДАНОВ