Зориг түгэлдэр Зориг

Шэнэ Монголой түүхэдэ Санжаасүрэнгийн Зориг хадаа мартагдашагүй мүр сараа үлөөһэн хүн гээшэ. Улаалзай хүбдүүд омогой Агын буряад, мүн ород ба немец яһатанай холимол шуһанһаа бүрилдэһэн хүнэй ухаан һонор, бэлигынь ехэ, хараалһан түсэбынь үндэр байха байнал даа.

Тэрэнэй Сэбээн үбгэ эсэгэнь хүлгөөтэ 1920-ёод онуудта Агаһаа Монгол руу нүүгээд, Дашбалбар сомондо һуурижаһан. Географ мэргэжэлтэй Зүблэлтэ гүрэнэй эрхэтэн А.Симуков гэдэг нагаса абань 1923 ондо аяншан Козловтой суг хамта Монгол ерээд, немец яһанай һамгантаяа тэндээ үлэшэһэн ха. Энэ хүн шэнэ Монголой географическа карта зохёоһон габьяатай.

1938 ондо Зүблэлтэ гүрэнэй засагайхидай шанга эрилтээр һөөргөө бусаад, 3 жэл үнгэрһэн хойно түрмын газарта буудуулһан. Һамганиинь хоёр басагадайнгаа нэгыень Монголдо орхёод, нютагаа бусаһан гэхэ. Монголдо үншэн хэнзэ үлэһэн Г.Доржпалам - С.Зоригой эжы зоболонгой далайе гаталхысал гаталһан ха. Түрүүшээр халха эхэнэрэйдэ амидараа. Тиигээд лэ Доржпалам гэжэ нэрэтэй болоһон байжа болоо. Удаань хитад айлдашье үндыгөө.

С.Зоригой эсэгэ, Ц.Санжаасүрэн 8 наһатай байхадаа, баһал үншэрһэн байна. Абань тушаалгаад, тэндэһээ гэртээ бусаагүй. Тиибэшье хожомоо һургуули һудар хэжэ, Монгол Уласай эрдэм болбосоролой министрэй орлогшо болотороо дээшээ дэбжээ. Зо­ригойнгоо оройдоол 19-тэй байхада, наһа бараһаниинь харамтай. Гэбэ­шье, үбгэнһөө үлэһэн Г.Доржпалам эжынь үри хүүгэдээ бусадһаа дутуугүй үндылгэжэ шадаа бшуу.

С.Зориг 1980 ондо Улаан- Баатар хотын 23-дахи дунда һургуули эрхимээр түгэсхөөд, тэрэл жэлээ М.В.Ломоносовой нэрэмжэтэ университедэй гүн ухаанай (философиин) факультедтэ оюутанаар ороһон байна. 1985 ондо энэ дээдэ һургуулияа түгэсхэжэ, зүрхэндэнь хайратай Монгол ороноо шэнээр мандуулха хүсэл эрмэлзэлтэй нютагаа бусаба. Тэрэ университедтэ үйлэдбэриин хүсэнүүдэй ниитэлэгдэһэн тухай номнол эрдэмэй үндэһэн дээрэ (научна коммунизм) зааха багшын мэргэжэл шудалһан аад, ондоо харгы шэлээ. Бүри оюутан ябахадаа, олониитые арадшалгын замда оруулха тухай өөр соогоо нэгэтэ бэшэ бодомжолдог байгаа.

Дээдэ гарай улас түрын ажал ябуулагшадай эрдэм-шэнжэлэлгын хүдэлмэринүүдтэй дүтөөр танилсаһанай удаа С.Зориг 27 наһандаа Монголдохи арадшалгын хүдэлөөнэй манлайда гараһан юм. Монгол Арадай Хубисхалта намай хүсэн дундаа байһан тэрэ үедэ иимэ харгы шэлэхэ гээшэ залуу политигай ами наһанда харша байһаниинь эли. Гэбэшье, бэеэр тиимэшье томо бэшэ энэ хүбүүн гансал өөрынгөө үүсхэһэн хэрэгтэ үнэн байхын хажуугаар һонор ухаатай, хатуу зүрхэтэй, зориг ехэтэй хүн байгаа.

Арадшалгын намай уг зорилго тухай юрын арад зондо ойлгуулжа шадалга - тэрэнэй эгээл найдам­тай зэбсэгынь боложо үгэһэн юм. С.Зоригой саашанхи намтар дээрэ тогтобол, 1986-1989 онуудта Монгол Уласай ехэ һургуулида аспирант, 1988-1990 онуудта Монголой Арадай Намай (демократическа партиин) юрэнхы зохилдуулагшаар баталаг­даад, анхан һанаһан хэрэгээ бодо­тоор бэелүүлхые оролдоо бэлэй. 1990 ондо үнгэргэгдэһэн Монголой Парламентын һунгалтада Арад­шалгын нам һайн дүн туйлаһан гээшэ. Өөрөө С.Зориг һунгуулиин 9-дэхи тойрогоор Арадай Ехэ Хура­лай депутадай урилдаанда илажа гараһан юм. Тиигэжэ Монголой Ехэ Хуралай гүйсэдхэхы хорооной дар­гаар һунгагдажа, Арадай Засагай ажалаа шэнэ шэглэлээр ябуулха хэрэгтэ хам оролсоһон хүн гээ­шэ. 1992, 1996 онуудта Уласай Ехэ Хуралай гэшүүнээр удаа дараалан һунгагдажа, Арадай Засагай энэ ехэ Зургаанай Түрэ байгуулха хорооной даргаар ажаллаа. 1997 ондо - Уласай Ехэ Хуралай Аюулгүй байдал, гадаа- да харилсаанай хорооной даргын тушаалда үрэ түгэс ажаллаба. 1998 оной 5-дахи һараһаа Монгол Уласай Засагай газарай гэшүүн, хангал­гын һалбариин сайдай (министр инфраструктуры) үндэр тушаалда дэбжүүлэгдээд, зоримгойгоор, хо­лын хараатайгаар ажалаа ябуулжа эхилбэ.

Ородой элитэ поэт Максимилиан Волошин 1915 ондо «Политика гээшэ муухай хэрэг. Улай хэдэг хүнэй үхэһэн бэе худалдахаһаа жэрхэдэггүй, харуу хатуу этэгээдүүд лэ тэрээндэ хэрэгтэй» гэжэ ехэ мэргэнээр бэшэһэн гээшэ. Теэд тэрээнгүй- гөөр, илангаяа засаг түрэ эзэлхэ хүсэлтэйшүүл байжа шададаггүй гээшэ ааб даа.

1998 оной 10-дахи һарын (октябриин) эхеэр, Монголой Засаг яаманай (правительствын) һэлгээнэй удаашарһанай һүүлээр Юрэнхы сайдай (премьер- министрэй) тушаалда С.Зоригой нюур (кандидатура) дэмжэхэ тухай Юрэнхылэгшэ Н.Багабанди зүбшөөлөө үгэһэн байна. Тиигээд ерэхэ гарагай хоёрто кандидатурань Уласай Ехэ Хуралай Зүблөөн дээрэ баталагдахаар харагдаха байгаа.

Теэд урда тээнь, гарагай зургаанда үдэшын 9 сагта гэртээ ерэхэдэнь, отожо байһан этэгээдүүд монгол угсаата үзүүр хүбүүе оло дахин хутагаар хадхажа алаһан байна. Энэ ушар бүхы Монгол гүрэниие хүл дээрэнь бодхоогоо гээшэ һааб даа. Монголой улас түрын байдалда тус зэрлиг ушар түрүүшынхиеэ тохёолдоһон ябадал болоно. Монгол ороноо шэнэ замаар дабшуулха гэһэн буряад хүбүүн Санжаасүрэнгийн Зоригой бэелүүлэгдээгүй олон түсэбүүдынь дүү басаган С.Оюун гэгшын мүрэ дээрэ үнгэтэ юртэмсын үйлын үреэр тохогдоо һэн.

Батожаргал ГАРМАЖАПОВ