Дамдин Дорлиг һахюуһатай Буряадай уран дархан

Хүн бүхэн энэ нарата дэлхэй дээрэ мүндэлхэдөө, өөрын онсо үүргэтэй дээдын замбиһаа заяагдадаг юм. Зарим зон эрхыдээ эмтэй, долёобортоо домтой эмшэн, нүгөөдэнь арад зоноо дахуулха ударидагша боложо түрэдэг. Нүгөө зариман хара түмэр хайлуулха, алта мүнгэ мүлирүүлхэ ба модо һиилэхэ шадабаритай энэ дэлхэйдэ ерэдэг. Дархан угтай улад зон монгол туургата арадай дунда хүхэ мүнхэ тэнгэриһээ үршөөлтэй гэлсэдэг. Уран дархашуулай нэгэн Семён Бимбаевич Цыренжапов тухай багахан зураглал бэлдэбэбди.

Угай ехэ гарбалнууд

Дархан хүн гээшэ хэр угһаа хойшо буряад зоной дунда бурхан гарбалтай зон гэжэ ехэ хүндэтэй байһан. Балта дүшын эзэд болохо уран гартай дархашуул алта мүнгөөр, шүрэ эрдэнеэр амаргүй һайхан гоёлой зүйлнүүдые, ажабайдалда хэрэгтэй элдэб хэрэгсэлнүүдые бүтээжэ, ажал хэрэгээ хүнгэдхэхэһөө гадна хүниие аргалха шадабаритай юм. Буряад арадай уг, һалаа бүхэндэ өөрын дархашуул, бөө удаган байһан гэхэ. Тэдэнэр угайнгаа ехэ хэрэгүүдые залан хүтэлжэ, аха дүүнэрэйнгээ, түрэл гаралайнгаа харгы арюудхажа, Арын арбан гурбан хаашуулда, гарбалнуудтаа үргэл мүргэлөө хэжэ ябаа. Далан жэлэй дарлалтын, наян жэлэй намналгын һүүлээр эдэ бүхы юумэн мүнөө сагта һэргэжэ байна.

Хүн болохо багаһаа

Загарайн аймагай Асагад нютагта үндыһэн Семён Бимбаевич Цыденжаповай наран шэнги нагаса талань ехэ дархан угтай байһан юм гээд, хүгшэн зон хэлсэдэг һэн. Агууехэ дайнда хабаадаһан сэрэгшэ Бимба Цыденжаповай гэр бүлэдэ олон хүүгэдэй нэгэниинь боложо, Семён хүбүүн түрэһэн юм. Тэрэ хүлөө шоройдожо алхам хэхэһээ хойшо түмэр түдэгэ хэрэглэн наадажа үндыһэн, гар болон ута буунуудые модоор дархалжа бүтээдэг һэн. Бэлигтэй хүбүүхэн уран бүтээлнүүдые дархалжа, гэртэхинээ, айл аймагаа һонирхуулжа эхилээ. Тэрэнэй урлаха бэлигээрнь түбэй теле-субагай сурбалжалагшад һонирхожо, зураглал буулгаһан байха юм.

- Абынгаа дайнда ябахадаа, эжынгээ эрхимээр ажаллаһанай түлөө шагнагдаһан орден медальнуудһаань хэб абажа, туулгаар шудхаад, сабуу хэрэглэжэ, няажа бэлэн болгоод, энгэртээ зүүгээд, гэртээ орожо ерээ һэм. Тэрэ бүтээлнүүдыемни гэртэхимни, хүршэнэрни ехэ һайшаагаа, һонирхоо. Тэрэ үедэ ажалша бэрхэ хонишодтой уулзажа, зураглал буулгаха зорилготой ерэһэн сурбалжалагшадта нам тухай нютагай зон хөөрэһэн байгаа хаш даа. Тэдэ намаар ехэтэ һонирхожо, дамжуулга бэлдээд харуулаа һэн, - гэжэ энэ ушар тухай Семён Бимбаевич хөөрэнэ.

Наһанай ганса харгы

Хүбүүнэйнгээ урлаха шадабаритай байһыень аба эжынь саг соонь обёоржо, тэрэнээ дарханай һургуулида һургаха гэһэн шиидхэбэри абаһан байна. Аяар 3 жэлэй туршада дархан ажалай орёо нюусануудтай танилсахадань, абань хажуудань байжа дэмжээ. Хээ сохихо (чеканщик) мэргэжэлтэй болоһон хүбүүн удаань 2 жэлэй туршада сэрэгэй алба гараа һэн. Уданшьегүй уялгата албанаа дүүргэжэ, нютагаа бусаха саг ерээ. Албанһаа табигдаһан Семён тэрэ дары суутай «Сувенирный завод» гэһэн эмхидэ хээ сохигшоор хүдэлхэеэ оробо. Тиигэжэ тэрэ эмхиингээ һалан һандаржа хаагдатарнь ажаллаһан намтартай. Тэндэл бэрхэ, дүй дүршэл ехэтэй дархашуултай сугтаа ажаллахадаа, өөрынгөө мэдэсэ, урлаха шадабари дээшэлүүлһэн байна. Семён Цыденжапов үрэ дүнтэйгөөр ажаллаһанайхи нэгэтэ бэшэ шалгарһан, үнэтэ бэлэгүүдтэ оло дахин хүртэһэн, дүрэ зурагынь ходол Хүндэлэлэй самбарта байдаг юм һэн. Тэрэнэй урлаһан угсаата буряад арадай хутага, хэтэ сахюур, гааһан гэхэ мэтэ бүтээлнүүдынь холын Итали гүрэндэ дэлгэгдэһэн байха. Семён Бимбаевич ехэл номгон, даруу зантай, үгэ хомортой хүн юм. Хэзээдэшье өөрыгөө бэрхэб, би гээшэб гэжэ үбсүүгээ тоншожо ябаагүй. Тиимэһээ хэһэн үнэтэ зүйлнүүдээ, бүтээлнүүдээ дууһан тараажа үгэһэн юм.

- Наһан соогоо бүтээһэн юумэнүүдни гэртэмни үгыл. Үйлэдбэридэ хүдэлжэ байхадаа хэһэн бүтээлнүүдни худалдаанда табигдаха, үгы гэбэл, заводоймнай музейдэ хадагалагдажа байдаг һэн. Мүнөө тэрэ музейн зүйлнүүд хайшаа орошоо юм? Юрэдөө мэдэнэгүйб, - гэжэ дархан хэлэнэ. Шэнэдхэн хубилалтын жэлнүүдтэ хэды олон асари ехэ үйлэдбэринүүд дэлгүүрэй шэнэ харилсаанда өөрын һуури эзэлжэ шадангүй, һалан һандарха баатай болоо һэм даа. Дарханай хүдэлжэ байһан эмхи тэрэ сагай эрхэ байдалаар мүн лэ хаагдаха баатай болоо. Тэрэ гэһээр Семён Цыденжапов бурхан шажанай хэрэгсэлнүүдые болон бэшэшье ажалнуудые хүнэй захилаар өөрынгөө гэртэ бүтээнэ.

Семён Бимбаевич Цыденжапов намарай һайхан эдэ үдэрнүүдтэ алтан дэлхэйдэ түрэһөөр тэбхэр 60 наһанайнгаа жабхалантай ой гэр бүлынгөө, аша зээнэрэйнгээ дулаахан дүхэригтэ угтажа байна. Энэ дэмбэрэлтэ ойн баяраарнь хани халуунаар амаршалаад, элүүр энхые хүсэнэбди!