Түүхэтэ танк

Тэрэ холын үдэрнүүдые һанажа, нэн түрүүн, түрэл “Буряад үнэн” сонинойнгоо хуудаһануудые иража хараһан байнабди. Ноябриин эхинэй дугаарнуудта бүхы гол материалнууд Агууехэ Октябриин  Хубисхалай 50 жэлэй ойдо зорюулагдана. Мүн хүшөө нээлгын баяр ёһололдо зорюулагдаһан багахан тэмдэглэл ноябриин 11-эй дугаарта хэблэгдэһэн байна.

- Эсэгэ ороноо хамгаалгын Агууехэ дайнай Илалтын дурасхаал болгогдон табигдаһан тус памятнигые Агууехэ Октябриин алдарта 50 жэлэй онй баярай урдахана нээһэн ушар тон ехэ удха шанартай байна. Юуб гэхэдэ, фашис Германиие бута сохиһон баатаршалга хадаа табин жэлэй саана октябрьда мүндэлһэн Соведүүдэй ороной илагдашагүй хүсые дэлхэйдэ гэршэлэн харуулаа һэмнай.

“1941-1945 онуудай Эсэгэ ороноо хамгаалгын Агууехэ дайнай дурасхаалда. Буряадай ажалшад сэрэгшэ-фронтовигуудта” гэжэ танкын табсан дээрэ аржытар бэшээтэй.

Мүнөө эндэ, республикымнай түб хотын Илалтын проспектдэ табигдаһан танк-хүшөө – Эсэгэ оронойнгоо шэрүүн үдэрнүүдтэ Буряадай ажалшадай байгуулжа, фронтдо эльгээһэн һүрэг танкнуудай дурасхаал мүн гээшэ. Гадна энэ танк сухаришагүй нэгэ уг зорилготой манай ороной олон яһатан арадуудай таһаршагүй хани барисаанай һүлдэ тэмдэг мүн.

Тэрэшэлэн “Бүхы юумые фронтодо, Илалтын түлөө!” гэһэн оронойнгоо дүлэтэ уряае манай Буряадай ажалшад халуунаар дэмжэһэниинь мэдээжэ. Тэрэнэй ашаар Улаан Армиин 25 жэлэй ойн нэрэмжэтэ танкова колонные манай нютагайхид байгуулжа, фронтодо бэлэглэһэн байна. Гадна республикымнай комсомолшууд тэрэ дурасхаалта үдэрнүүдтэ “Буряад-Монголой залуу колхозник” гэһэн танкова колонно байгуулхын тулада нэгэ сая гурбан зуу мянган түхэриг мүнгэ суглуулаа бэлэй.

Танк хүшөөгэй нээлгэдэ олон сугларагшадай дунда Эсэгэ ороноо хамгаалгын дайнда эрэлхэгээр хабаадагшад, мүн дайнай жэлнүүдтэ үдэр һүниие илгангүй ажаллаһан хүнүүд байлсаа. Жэшээлхэдэ, эндэ Улаан-Үдын мяханай комбинадай түлөөлэгшэд ерээ. Тус коллектив дайнай үедэ Гүрэнэй хамгаалгын хорооной дамжуулгын Улаан тугта хэдэн дахин хүртэһэн байха юм. Удаань тэрэ туг мяханай комбинадайхидай үльгэр жэшээтэ ажалай дурасхаал болгогдон, үеын үедэ хадагалагдажа байхаар тус коллективтэ үлөөгдэһэн байна.

Табин жэл соо зохёохы, байгуулхы, зол жаргалай дуугаар зэдэлжэ байгаа огторгойдо Соведүүдэй ороной солын дуунай аялга ханхинажа, дурасхаалай салют нэернэ. Танк-хүшөөгэй дэргэдэ баглаа сэсэгүүд  табигдана. Иигэжэ залуу сурбалжалагша Булат Жанчипов бэшэһэн байна.

1967 ондо танкые Улаан-Үдын гарнизоной сэрэгшэд бэлэглэһэн юм. Тэрэ үедэ ажаһууһан олон хүнүүдэй дурсалгаар, танк өөрын ябадалаар Илалтын проспект ерээ бэлэй. Буряад оронһоо СССР-эй Герой гэһэн хүндэтэ нэрэ зэргэдэ хүртэһэн баатар хүбүүдэй хүрэл түмэрөөр бүтээгдэһэн дүрсэ зурагууд танк дорохи ханада үлгэгдэнхэй. Мүн эндэ мүнхэ гал носоогдонхой. Эсэгэ ороноо хамгаалгын дайнда зорюулагдаһан гол хүшөөгэй комплекс болонхой. 2000 онһоо хойшо хүшөөгэй комплекс заһабарилагдажа, хүн зоной амарха, сэнгэхэ эгээл дуратай газар болгогдоо. 2010 ондо “Одон” гэжэ нэрэтэй элдэб үнгын галаар ялалзажа байдаг фонтан сэсэржэ эхилээ. 2019 ондо Эсэгэ ороноо хамагалгын дайнай баатар сэрэгшэ-хүтэлбэрилэгшэ Константин Рокосовскийдо хүшөө эндэ табигдаһан юм.  

Илалтын хүшөөгэй комплекс һэльбэн шэнэлэгдэһээр.