Арадай дуушанай мүнхэ дурасхаалда

Агын нэмжээ талын уудамда түрэhэн ерээдүйн дуушан эдир наhандаа эжыгээ дахан, хүдөөдэ ая гангын хоншуу хангал соогуур, зунай тунга ногоон соо арадайнгаа дуунуудые шагнажа үндыгөө. Шуhан соонь байhан энэ бэлиг талаан тиихэдэл эхи татан дали­жаа. Дууша угай басаган эжытэеэ хурьга абахадаа тээгэлhээр, hургуулида мандолина дээрэ наадаhаар, Агын тойрогой, Шэтэ мо­жын наадан-харалгануудта хабаадаһаар, уран бэлигээ элирүүлжэ, хуби заяагаа дуу хүгжэмтэй холбоо. Чайковскиин нэрэмжэтэ хүгжэмэй училищиин багша Дамдин Шарапович Яхунаев Ага ошо­жо, бэлигтэй хүбүүд басагадые шэлэн абаhан байна. Тэдэнэй тоодо Ешин-Хорло Гомбоин орожо, Улаан-Yдэдэ мэргэжэлтэ дуушанай за­маар дабшаа.

Арадай дуу дуулаха гээшэ үнгэтэ шэрэ будагаар зураг зура­хатай адли гээд хэлэhэн Ешин-Хорло Гомбоин хүгжэмэй учили­щи дүүргээд, удангүй Зүүн Сибириин соёлой институт эрхимээр түгэсхэжэ, дээдэ мэргэжэлэй энэл гуламтада 18 жэл соо хүдэлөө, тиин саашадаа Бүгэдэ буряадуудай соёл хүгжөөлгын эблэлдэ ажал­лаа. 1980-яад онуудта «Уряал» ансамблиин, удаа дараалан «Тоонто» ансамблиин эхи табилсаhан габьяатай. Тиигэжэ буряад үндэhэн соёл, ёhо заншал, урданай дуунуудые сахин хамгаалха, hэргээн хүгжөөхэ хэрэгтэ горитой хубитаяа оруулаа.

Хэр угhаа дамжан ерэhэн арадай дуунууд манай угсаатанай уран бэлигэй баялиг юм. Дээдэ үеын зон дуу андалдаанай аргаар харил­сажа, шоглон хэлсэжэ, сэсэн мэргэнээ гэршэлдэг байhан гэхэ. Yлгын дуунhаа эхилжэ, түрэл арадайнгаа уянгата дуунуудые хүн шагнабал, сэдьхэлээрээ арадайнгаа заншал, абари зан ойлгохо, мэдэрхэ боло­но.

Ешин-Хорло Гомбоин зохёохы замдаа түрэл арадаа түлөөлжэ, орон дотор, хари гүрэнүүдээр абьяас бэлигээ гэршэлээ, хажуугаарнь арадай дуунуудые шэнжэлэн үзэжэ, миндаhан дээрэ бэшэжэ, хоёр диск гаргаһан. 1992 онhоо гүрэнэй «Бадма сэсэг» гэhэн хатарай ансамбльда хүдэлжэ, арадай дуунуудай онсо маягые эдиршүүлдэ, залуушуулда заажа эхилhэн. Угсаатанайнгаа энэ гайхамшаг уран бэ­лигые hэргээхэ, удаадахи үенүүдтэ гамтайгаар дамжуулха хүсэлтэй багша соёл урлалай колледждо багшалhан. Цыден-Еши Бимбаев, Валентина Наханцакова, Хэшэгто Бодиев болон бусад мүнөө мэдээ­жэ дуушад - Ешин-Хорло Гомбоинай шабинар болоно. Багшалхадаа зарим сагта гүн ухаанайшье, зарим сагта оршуулгыншье талаар хэшээлнүүдые хэхэ баатай болодогоо дуушан хэлээ һэн.

Буряадай арадай артист Ешин-Хорло Гомбоин Бүхэроссиин, уласхоорондын олон харалгануудай лауреат, Ирак, Франци, Герма­ни, Монгол болон бусад гүрэнүүдээр арадай аман зохёолой фести­вальнуудта амжалта түгэс хабаадаhан золтой. Үе сагай hэлгээн со­огуур арадайнгаа аянга сэдьхэл соогоо бөөмэйлэн найжалаад, дам үргэдхэжэ, арад соогоо дэлгэрүүлхэ хүсэлтэй дуушан дуунда дура­тайшуулые суглуулжа, арадай дуунуудые дуулажа hургадаг, «Хадаг» гэhэн арадай дуунай hургуули нээhэн.

«Арадайнгаа уянгата дуу таталуулхадаа, бурханай ном табиhан- тай адли хэрэг бүтээнэш», - гээд, ламхай Ешин-Хорло Гомбоинда нэ­гэтэ хэлэhэн байна. Тэрэ үгэнүүдыень дуушан наhан соогоо хадуужа, арадайнгаа баялиг нангинаар сахижа ябаал даа.

Арад олоной сэдьхэлдэ аялгата һайхан дуунуудынь хэтэдээ үлэхэ!