Түрүү захирал

ЭДИР НАҺАНАЙ ЭРМЭЛЗЭЛ ЕХЭ

Нютагтаа хүндэтэй хонишон айлай басаган багаһаа мал ажал гээшые мэдэхэтэй өөдөө болоо. Тэрэ үедэ “Одон” совхоздо адуу мал олон байгаа даа. Хони үсхэбэрилдэг айлнууд эгээл шадалтай гэжэ тоотой һааб даа. Тиимэһээ Эрдынеевтэн үхибүүдээ эрдэм номтой болгохол гэжэ оролдоо. Хүсөөтэдэ 8 классай һургуулитай тула, Ринчин Эрдынеевич үхибүүдээ Улаан-Үдын 1-дэхи интернат-һургуулида һуралсалаа үргэлжэлүүлхыень абаашаһан. 

«Минии һураһан интернат-һургуулида тиихэдэ хүдөөгэйл үхибүүд һурадаг һэн. Хонишодой, малшадай, юрын ажалшадай үхибүүд ябаабди. Хүсөөтэһөө намтай суг һурахаяа ерэһэн үетэн нүхэдни гэрээ һанаад, нютагаа бусашоо һэн. Бишье тиигэхэ һэм. Теэд эгэшэ ахай хоёрни интернадта һуража байгаа ха юм», - гээд, Дарима Ринчиновна тэрэ сагаа дулаанаар дурсана.        

1978 ондо дунда һургуули түгэсхөөд, Дарима Эрдыниева Д. Банзаровай нэрэмжэтэ багшанарай дээдэ һургуулида түүхын багшын мэргэжэл шудалхаяа ороһон байна. Оюутан наһаниинь ойлгогдонгүй түргэн үнгэржэ, диплом гартаа бариһан залуу багша Мухар-Шэбэрэй Хара-Шэбэр нютагай һургуулида багшалхаяа эльгээгдэһэн. Удаань Хүдөө ажахын дээдэ һургуулида комсомолой хороондо хүдэлөө.

“Улаан-Үдын 8-дахи һургуулида Дарима Ринчиновна түүхын багшаар, директорэй орлогшоор ехэ оролдосотойгоор, эдэбхитэйгээр ажаллаа, - гээд, тэрэ сагта сугтаа хүдэлһэн нүхэдынь тэмдэглээд, үшөө иигэжэ нэмэнэ, - Залууһаа шанга, бэрхэ байгаа. Хүндэ асуудалнуудые аймшагтай түргөөр шиидхэдэг, эхилһэнээ заатагүй дүүргэдэг онсотой бэлэй”.    

АЖАЛДАА БЭЕЭ СҮМ ЗОРЮУЛАНХАЙ

Улаан-Үдын 3-дахи интернат-һургуулида Дарима Ринчиновна 1992 онһоо хүдэлжэ эхилээ. Улаан-Үдэ хотын муниципальна мэдэлэй энэ һургуулида тиихэдэ олон үринэртэй, тулюур байдалтай айлай үхибүүд һурадаг байгаа.

“Хүндэхэн байдалтай хүүгэдтэй хүдэлөөбди. Аба эжынь архи ууха даа. Ажалгүй, гэргүйнүүд... Бүри урид, 1970-80-яад онуудта, эндэ үншэн үхибүүдые суглуулдаг байһан ха юм”, - гээд, һургуулиин түүхэһээ захиралынь хөөрэнэ. 

Нэгэ үедэ энэ интернат-һургуулида эдир барилдаашад һорилгынгоо хажуугаар һуралсал гаража байгаа. 

Харин 2002 онһоо захиралай уялга дүүргэгшээр Дарима Эрдыниева томилогдожо, һургуулиин түүхын шэнэ хуудаһан нээгдэһэн. Тэрэ үедэ Буряадай болбосоролой болон эрдэм ухаанай сайд ябаһан Сергей Дашинимаевич Намсараев Буряадай 27 интернат-һургуулинуудые гүрэнэй мэдэлэй болгожо, республикын сан жасаһаа мүнгэ абхуулдаг болгоо. Тиигэһэнэйнь ашаар интернат-һургуулинуудай байдал эрид хубилаа. «Мүнгэмнай һайн болоо. Һургуулидаа шэнэ мебель абажа эхилээбди. Унтари дэбисхэрһээ эхилээд, ном дэбтэр гэхэ мэтын олонхи юумэнүүдээ шэнэлээбди. Байшангуудаа зосоо газаагүй заһаабди, шэрдээбди. Автобустой болообди...», - гээд, Дарима Ринчиновна тооложо орошоно. Тиихэдэнь ажалдаа бэеэ сүм зорюуланхай хүн гэжэ ажаглалта хэхээр байба. 

2013 ондо Буряад Уласай Толгойлогшын шиидхэбэреэр, 3-дахи интернат-һургуули Мариинскэ гимнази болоһон. Энэ ехэ хубилалтын эхин дээрэ байһан мүнөөдэрэй директорэй хубида хэды ехэ харюусалга даалгагдаа гээшэб! Бүхы Буряадһаа эгээл эрхим басагадые суглуулха гээшэ тиимэшье бэлэн хэрэг бэшэ. Бахархал түрүүлмээр басагадай элитнэ һургуули Дарима Ринчиновна байгуулжа шадаа!

“Багшанарнай бэрхэнүүд. Һайн дүнгүүдтэй һургуулияа дүүргэнэ гээд, үхибүүдэймнай гэртэхин ехэ баярые хүргэдэг. Жэл бүри медалистнууд байдаг. ЕГЭ-гээшье һайн тушаадаг. Жэшээнь, мүнөө басагаднай олимпиадада хабаадахаяа Москва ябанхай. Амжалта асарха гэжэ хүлеэнэбди”, - гээд, Дарима Ринчиновна дуулгана һэн.

Мариинкын басагад буряад хэлэндээшье бэрхэнүүд юм. Ивалгын дасанда үнгэрдэг “Эхэ хэлэн – манай баялиг” гэжэ урилдаанда һаянай хабаададаг болонхой. “Эхиндээ 17-дохи һуури абаһан аад, үнгэрһэн февраль һарада 7-дохи һуурида гараабди. Дээшээ гаражал байнабди. Ябан ошон, түрүүшүүлэйшье тоодо орохобди. Юундэб гэхэдэ, басагаднай угаа ехээр бэлдэнэ”, - гээд, гимназиин захирал урмашана.  

БАГШЫН ҺАНАМЖА

Буряад Уласай габьяата багша, Ородой Холбоото Уласай юрэнхы һуралсалай хүндэтэ хүдэлмэрилэгшэ Вера Сампиловна Гарматарова Дарима Ринчиновна тухай иигэжэ тэмдэглэбэ:         “Олон жэлэй хугасаада Мариинскэ интернат-һургуулиие ударидана. Директорээр хүдэлжэ ябахадаа, ехэл хүсэ шадалаа, эршэ хүсэеэ үгэнэ гээшэ. Минии һанахада, алишье талаараа шадамар бэрхэ, гүнзэгы мэдэсэтэй, эрилтэ ехэтэй, урагшаа һанаатай, заатагүй урдаа табиһан гол зорилгоёо дүүргэн дабажа гарадаг.

Багша бүхэн тухайгаа һанаагаа зобожо, ехэ анхаралтайгаар, зохидоор хандадаг. Илангаяа залуу багшанартай дүй дүршэлөөрөө хубаалдана. Эдэнэрые зоригжуулан, урмашуулан, дээшэнь үргэжэ, ехэл жэшээ болоно гэхэдэ, алдуу болохогүй.

Минии һанахада, һургуулиин багшанар, һурагшад, һурагшадай гэртэхин, эндэ хүдэлдэг ажалшад ехэ хүндэтэйгөөр Дарима Ринчиновнада хандана”.

PS: Үүдыень нээхэтэй сасуу  һургуулиин онсо оршон эли байна. Саб гэмээр бэеэ абаад ябадаг, олон үгэгүй, бүдүүн абаритай захиралынь журам эндэ шангаар барина.