​Мухаридаг баабай, наратай нагаса

Уран зохёолой болон ниитэ улас түрын «Байгал» сэтгүүлэй үүсхэлээр «Далан долоон домог» гэһэн урилдаан ульгам хэмдээ оронхой гээшэ. Энэ удаа «Буряад үнэн» сониной 100 жэлэй ойдо» гэһэн ниитэ гаршагаа манай сониной ажалай ветерануудай дурсалга домогуудаар шэмэглэхэмнай. Нютаг нютагай жэгтэй ушаралнууд, уг удам тухай хөөрөөнүүдынь олон зоной һонирхол үүсхэхэ бэзэ.

Хяагтын аймагай Алтай нютагһаа гарбалтай, “Буряад үнэн” сониндо бэшэгүүдэй таһагта ажаллаһан Е.Д.РАДНАЕВАГАЙ хөөрөөнһөө:

 - Минии нагаса аба, эжымни аба, Бадмажаб Хышиктуевич Будаев “Мухаридаг баабай” гэжэ нютагтаа суутай юм һэн. Ушарынь хадаа угаа шогууша хүн байгаа. Алтай нютагһаамнай, Зүүн Дунгыһаа 10 модоной зайда оршодог Красночикойско районой Уурлаг тосхонһоо шэмээшэг эхэнэрнүүд томоһоо томо һонгино, шанаһан үндэгэ үбэртэлөөд, нооһо, арһаар андалдахаяа ерэдэг байгаа. Тэдэнэр утаһаа ута, хэдэн хормойтой сарафануудые үмдөөд ябаха. Эдээнэй нэгэтэ һубарин ябахые харажархёод, үбгэн абамнай шоглохо гэжэ шиидэбэ ха. Дүтын добоһоо мухаряад, эгээ урдань буушадаг юм ха. Сошожо унахаа һанахадань, угаа ехээр хүхихэ, шог зугаа дэлгээхэ. Шэмээшэг һамгад тэрэ гэһэнһээ хойшо иимэ абаритайень мэдэдэг болоходоо, гэрыень холуур тойрожо гарадаг болоһон гэхэ.

Бэеэр үндэр, гошхогор, Хо Ши Минэйхи шэнги һахалтай, шарайгаар сэбэр хүн байгаа. Тиихэдээ мүнөөнэй ямаршье спортсменһээ дутуугүй шуран, түргэн хүдэлсэтэй хүн байһан юм. “Мухаридаг баабай” гэжэ нэрэтэй болошоходоо, энээнһээ бүри урмашан, зүлгэ ногоон дээрэшье, саһан дээрэшье мухарижа, багашуулые хүхеэдэг һэн ха.

Иимэ согтой нагаса абам гартаа домтой баряаша байһан. Олон хүндэ туһа хайраа үзүүлһэн. Хүбүүниинь Очиржаб Будаев - минии эжы Дарима Бадмажаповнагай ахань болоно - эмшэ лама байгаа. Халаахай, үрмэдэһэ мэтын ургамалай хататар үлеэдэг байгаа. Хүниие эмшэлдэг байһан юм. 1937 ондо Шаазгай нютагай Абида гэжэ хүн хардалга гэмнэлгээр Очиржабые барижа, Хяагтын түрмэдэ һуулгаһан. Тэндээ һуужа байхадаа, хажуудахи зонойнгоо үйлэ хубиие уридшалан хэлэжэ үгэһэн. Өөрыгөө “Би гарахагүйб” гэһэн. Энээниинь дуулаад, аха дүүмнай ехэ уйдаһан. Удаань бүлэг ламанарые, тэрэ тоодо Очиржабые Дээдэ-Үдэ асаржа, Халсагай хадада (Лысая гора) яама хонхосог соо буудажа алаһан. Бидэнтэй сугтаа хүдэлдэг байһан Хэжэнгэһээ гарбалтай В.Э.Токтохоева сагааруулгын болон сүүдэй хэрэгээр шэнжэлгэ хэжэ бэшэдэг байһан тула санаартан Очиржаб Будаевай нэрэнь сагааруулагдаба гэһэн харюу гүрэнэй аюулгүйе сахидаг комитедэй зүгһөө 1991 ондо абаһан юм.Иигэжэ нагасымни нэрэ олоной дунда сагааруулагдаһан, бусаагдаһан.

Очиржабай хүбүүн Константин малайнгаа хотон соо наг шэбхэ малтажа байтараа, абынгаа абажа ябаһан хонхо дамаарииень, ламын бусад хэрэгсэлнүүдые олоһон, хадагалжа абаһан байна.

“Нагаса – наран тэнгэри” гэлсэдэг. Наратай нагасамни гэдэгби дурдахадаал... Константин Очиржапович малай фермые даагшаар, удаань ойн харууһалагшаар хүдэлһэн. Хамтын ажахын мал үсхэбэрилгэдэ ажалай габьяа гарган ажаллаһанай түлөө Хүндэлэлэй орденоор шагнагдаһан.

Би өөрөө 19 жэлэй туршада бэшэгүүдые бүридхэгшөөр “Буряад үнэндэ” ажаллааб. Аймаг бүхэндэ авторнуудтай байхабди. Автор бүхэн бүридхэлэй карточкада оруулагдаха. Ямар аймагһаа хэзээ, хэн бэшэг эльгээгээб – хуу хиналта доро. Жэшээлхэдэ, Хориһоо Ц-Х. Гомбодоржиева, Яруунаһаа Д-Н. Халхаров, Хяагтаһаа А.Молонов, Түнхэнһөө Б.Бирбаев гээд олон даа, нэгэ аймагһаа зарим тээнь арбаад автор бэшэхэ.Эдэнэртэ гонорар түлэгдэхэ. Разметкэ гэжэ юумэ хэхэб. Нэрэ обогынь, адресынь гүйсэд, зүб байха ёһотой. Шүүмжэлхы статьянуудта харюу ерээ гү, толилогдоо гү – хинажа байдаг һэм. Редакциингаа профсоюзна комитедэй казначей олон жэлдэ байгааб. Ехэл һонин газарта, һонин ажалда хүдэлөө бэлэйб гэжэ омогорхолтой ябадагби.

(Үргэлжэлэлынь хожом гараха).