Хүрьгэдэй хүнгэн бэшэ зам

«Буряадууд - зүрхэтэйл зон»

(Үргэлжэлэл)

АБЫМНИ ДЭБТЭРҺЭЭ:

...Нэгэтэ май hарын hүүл багаар намайе оршон тойронхи газараа эрьежэ хараад ерэ гээд, полкын командир эльгээбэ гээшэ. Би батарей соогоо гранатомётчик hэн тула (бэшэн соогоо бултанhаань холо граната шэдэдэг hэм) олон гранатануудые бүhэдөө шагтагалаад, буугаа мүр дээрээ үргэлөөд, тэрэ шугы тээшэ галгибаб. Толгойн оройдо гарахадам, саанань баhал багахан ой. Тэрэнэй саанаhаа арай обёорогдомоор моторой хүршэгэнөөн дуулдахадал гэбэ. Аалихан гэтэhээр ябажа дүтэлхэдэмни, моторой абяан шангадана. Ойн захада хүрөөд лэ, hэмээхэн шагаахадамни, асари томо «Тигр» гэжэ немецкэ танк, экипажынь танкынгаа наанань - газарта hууhан, шанга шангаар хөөрэлдэн эдеэлжэ hуубад. Бэшэ юумэн дүтэ нааша үгы хэбэртэй. Би хадаа уставай ёhоор hаа, hэмээхэн гэдэргээ бусаад, иимэ юумэн боложо байна гэжэ дуулгаха ёhотой байгаа бшууб. Теэд би тиигээгүйб, миин лэ гүйжэ гараад, нэгэ уялаа гранатануудаа тэдэнэй дундань шэдэжэрхёод хэбтэшэбэб. Толгойгоо үргэхэдэмни, нэгэшье амитай амитан үгы байба. Һөөргөө гүйшэбэб. Тээ холо бэшэ байhан танкистнуудта телефоноор хонходоходонь, тэдэнэрынь хэдэн танкаар гүйлгэлдэжэ ошоод, тэрэ хүршэгэнэжэ байhан «Тигрые» ябуулаад асараа hэн. Тагнуулшан байhан байгаа. Намайе хэншье зэмэлээгүй hэн. Полк соогоо тон түрүүн дайшалхы шагналда хүртэhэн байнаб. 5-дахи гвардейскэ армиин командалагша, генерал Жадов өөрөө майн 29-эй үдэр «Шэн зоригой түлөө» медаль үбсүүндэмни зүүлгээ hэн. Энэ буряадууд зүрхэтэйл зон байба гэжэ бүхы полкынхиднай хүндэлэн ёhолдог hэн.

Бурха эдижэ, бүтэн гараабди

Энээнэй урда тээ бидэ, 11 буряадууд, яажашье hаа, саашадаа таhарангүй, суг ябаха гэжэ оролдуужабди гэжэ хөөрэлдөөд, шабараар хэhэн, анханда арамнайлагдаhан «Дугар Гаржаама» гэжэ нэгэ хэды бурхануудаа бутаргаад, булта эдеэ hэмди. Эдэ хэд бэ гэхэдэ, Шэмэдэй Дарма (Хара-Шэбэрэй ажахын суута түрүүлэгшэ Бальжи-Нима Мажиевай орлогшо ото ябаһан), Жамсаранай Тобоон (Зугаалайн), Доржын Даба (анхандаа - Түүргын, hүүлдэ - Зугаалайн), Базарай Цырендоржо, Жаргалай Жаб (хоюулаа Догойн), Гарбуугай Даба, Шэрнинэй Тугмит (хоюулаа Ага-Хангилай), Жамсаранай Батоболот (Согто-Хангилай Улаан Булагай), Юндэнэй Балдан (Урда-Агын Баян Булагай), Базарай Жигмитжаб (Тугшанай), Василий Данилович Номоконов (Нарин Талачын хамниган буряад, суута мэргэн буудагша Семён Даниловичай түрэhэн дүү). Үшөө хоёр агынхид байhан, теэд түрүүшээр Курска Дугада гал бурма соогуур гарахада, hалаhан байгаа.

Прохоровкын хажууда танкова частьнуудые агаарhаа хамгаалха ёhотой байгаабди. Хундан тала. Дээрэhээшни хэдэн түхэлэй бомбардировщигууд, штурмовигууд, истребительнүүд таhалгаряагүй ерээд лэ, бомбо хаяна, снарядынь буудаха юм. Немецүүд «Тигр», «Пантерэ» гэжэ шэнэ түхэлэй танкнуудые оруулаа hэн. Өөрөө ябадаг томо калибрай «Фердинанд» гэжэ пушкатай байгаа. Манай танкнууд тэдээнэй урдаhаа арайл бирагүйдэнэ гэжэ ойлгоо hэмди. Бидэнэй байhан позици хүрэтэр ерэхэдэнь, манай 372-дохи полкынхид пушкынгаа сэмгэ газар дээгүүр сэхэ шэглүүлжэ, сэмгээрээ шагаажа буудахадаа, яhала олон фашис танкнуудые үрөөhэн хүл дээрээ эрьелдэшэтэрнь гэнжыень оножо, зосооhоонь гараhан хара хубсаhатай эсэсовецүүдые фугасна снарядуудаар гүйдэл дундаа буудаабди. Манай байһан газараар дайсад сүмэрэн орожо шадаагүй бэлэй. Энэ байлдаанай түлөө полкымнай командир, майор Ведин «Советскэ Союзай Герой» гэжэ нэрэ зэргэдэ хүртэhэн гээшэ.

Бурханаа бэедээ шэнгээhэн буряадууд булта амидынууд үлөөбди. Василий Номоконов- тоошье бурхан эдюулhэн байгаабди. Харин нүгөөдэ хоёрнай эдеэгүй байгаад, наһа бараа бшуу.

Цыбик ЦЫРЕНДОРЖИЕВ, Россиин габьяата багша, «Дайнай үеын үхибүүн»