Аюулгүйе сахиха албата ажалда

Ноябриин 10-да Росси гүрэндэ Сагдаанарай үдэр тэмдэглэгдэдэг юм. 2011 онһоо хойшо милициие полици гэжэ хубилгаһанай удаа энэ һайндэр Дотоодын хэрэгүүдэй албанай мэргэжэлтэдэй үдэр гээд, шэнээр нэрлэгдэдэг болоһон байна.

Мүнөөнэй сагта сагдаагай ажал ехэ хүндэ, хүшэр, мэргэжэлтэд дуталдана, залуушуул сагдаагай албанда ошохо дурагүй гээд мэдээжэ. Тиибэ яабашье, ажаллажа байһан сагдаанар ехэ харюусалгатай, дээрэһээ табигдаһан даабаринуудаа үнэн зүрхэнһөө дүүргэхэ, ниитын журам сахихые оролдодог юм.

Танилсагты. Тарбагатайн аймагай Доодо Саянта нютагай тусхай тойрог дааһан сагдаа (участковый уполномоченный), полициин капитан - Алексей Дондупов. 2014 онһоо найдалгата сагдаагаар энэ нютагта ажаллажа байна. Участковын ажал хүнгэн бэшэ. “Арадай сагдаа” гэжэ ниитэдэ хэлэгдэдэгынь дэмы бэшэ. Хуули хазагайруулһан асуудалнуудаар нютагай зон нэн түрүүн нютагайнгаа сагдаада хандана гээшэ. Гэртэнь хулгай болоо, гэрэй эзэн шууяа, һамгандаа гар хүрөө, хүршэнэр наншалдаа, хэрэлдээ, хартаабха хулуугаа гэхэ мэтэ олон-олон ушарнууд дүүрэн юм ааб даа.

- Алексей, тон түрүүшээр һурабал, юундэ сагдаагай мэргэжэл шэлэһэн байнабта?

- Үшөө үхибүүн байхадам, минии түрэһэн аха милицидэ ажалладаг байгаа. Гэртээ милициин хубсаһаараа ерэхэ, буу шууень шэнжэлхэбди, нютагайнгаа зондоо ехэ хүндэтэй байха. Хажуудань ябахадашни, улад зон һайханаар, урматайгаар мэндэшэлдэг һэн. Тиигэжэ минии үхибүүн ухаанда милицидэ ажаллахаб гэһэн бодол түрэжэ, һанаһандаа хүрөөб.

- Дунда һургуулияа ямар нютагта түгэсхөөбта?

- Би уг гарбалаараа Хурамхаанай аймагайб. Бархан нютагһаа холо бэшэ Галтай гэжэ нэрэтэй газарта түрэһэн хүбүүн гээшэб. Абамни Доржо Арсаланович, эжымни Людмила Заятуевна. 6 үхибүүдэй багань болоноб. Барханай дунда һургуули 2002 ондо дүүргээб. Дунда һургуулиин удаа сэрэгэй алба хаажа, тэрэнэй һүүлээр одоошье сагдаагай ажалда орохо гэжэ шиидээб.

- Найдалгата сагдаагай ажал юундэ шэлээбта?

- Участковын ажал ехэ һонин юм. Хүшэр хүндэ гэжэ байгаад хэлсэдэг, тэрэнь тиимэшье һаа, һонин. Даалгагдаһан нютагтаа би харгын сагдаашье, мүрдэгшэшье байха аргатайб. Хуули хазагайруулһан багахан ушарнуудһаа эхилээд, бүхы юумэ мүрдэнэ, элирүүлнэ гээшэбди. Һүни үдэр, амаралтын үдэрнүүд гэжэ бидэндэ байдаггүйл даа.

- Гэр бүлэдэ, түрэлхидтэ ямар хүшэр гээшэб, гэртээ ошодог юм гүт?

- Гэртэхимни һуранхай, заримдаа сухалдаха, теэд яахабши - энэ минии ажал. Ямаршье ажалда хүдэлбэл, бэлэн бэшэ, өөрын дутуу дундануудтай байхал даа.

- Доодо Саянта нютаг руу һүүлэй жэлнүүдтэ аргагүй олон зон зөөжэ ерэнэ. Мүн тиихэдэ багахан нютагууд тус захиргаанай мэдэлдэ ородог гээшэ. Хэды хүн ажаһуудаг гээшэб?

- Гурбан жэлэй саана тооложо туршахадамнай, номой ёһоор 10 000 зон Доодо Саянтада бэшүүлээтэй. Харин бэшэлгэгүй зонтоёо хамта 30 000-һаа үлүү гээд багсаагдаһан байна. Эндэ хоёр сагдаа ажалладагбди. Харин номой ёһоор 3 мянган хүндэ нэгэ сагдаа байха ёһотой бшуу даа. Юун гэжэ хэлэхэеэ һананабши гэхэдэ гү, полицида имагтал ажаллаха зон дуталдана. Илангаяа участковоор. Найман жэл соо эндэ ажаллажа байгаа сагтамни долоон сагдаа һэлгээ. Зариманиинь ондоо һалбарида ябашоо, зариманиинь тэсэжэ ядаад, полициһаа болёо. Мүнөө баһа гансаараа үлэшөөд байнаб. Залуушуул участково боложо, ажал хэхэ дурагүй юм гү даа - гансал харгын аюулгүй байдал хинадаг сагдаанар болохоёо зорино.

- Иимэ олон зонтой яажа ажал ябуулжа үрдинэ гээшэбта?

- Би энэ нютагта үнинэй ажалладаг хадаа олон зонииень таниха болонхойб. Хуули хазагайруулһан зоной дунда һэргылэмжын ажал ябуулдагби, муу байдалтай гэр бүлэнүүдые баһал бултыень мэдэхэб, багашуултайнь хөөрэлдөөнүүдые үнгэргэдэгби. Архинша, тамхинша зоноо баһал нюураарнь мэдэхэб. Энэ тэрэ юумэнэй болоо һаа, тэдээндэ аалихан дүтэлөөд, һони һорьмойгоо хөөрэлдөөд, хэрэгтэй мэдээсэл олохош даа. Юрэдөө, Доодо Саянтын зониие танихын хажуугаар амитан бүхэниие танихаар болонхойб (эльгэ хатана).

- Өөрынгөө ажалай байдал хубилгаха аргатай байгаа һаа, тон түрүүн юундэнь анхарал табиха байнат?

- Номой ёһоор 3 мянган зондо нэгэ найдалгата сагдаа байбал, хуули хазагайруулһан ябадалнууд үсөөн болохо һэн. Һэргылэмжын ажал бүри һайнаар ябуулагдаха һэн. Саарһанай ажал ехэ. Сүлөөтэй саг гэжэ байхагүй. Һамгадынь, үхибүүдынь абаяа харанагүй ха юм даа. Үдэшэ орой гэртээ ерэнэ, үглөөгүүр эртэ ажалдаа ошоно.

- Найдалгата сагдаа болоод, түрүүшын аймшагтай хэрэгээ һанана гүт?

- Һанангүй яаха һэм даа. Үдэшэ нэгэ һамган хонходоод: “Үбгэмни архи ехээр уугаа. Гэртээ хадагалаатай буугаа гаргаад, арбаганажа байна. Мүн тиихэдэ гар буугаа хармаандаа хээд, үйлсэдэ гараха һанаатай хаш. Түргэн ерыт, абарыт!” - гэжэ хонходоо. Би тиихэдэ үшөө “ногоон” сагдаа байгааб. Суг ажалладаг нүхэртэеэ тэрэ хаягаар ошобобди. Үнэхөөрөөшье, буутай гэһэн саарһа дансатай хүн байгаа. Һамгандань хонходожо, һэмээхэн автомашинадаа һуугаад, хүршэ үйлсэдэ гарагты. Нүхэртөө сахаригни тэһэршөө, хамһалсыш гэжэ дууда гэжэ даабари үгөөбди. Хэлэһэн соомнай хээ. Харанхы соо хоргодоод байһан бидэ хоёр һэмээхэн тэрэ хүндэ дүтэлжэ, гар хүлыень мушхажа, хармаан соохи бууень буляан абаабди. Дотоодын хэрэгэй таһаг абаашажа, ойлгууламжын хөөрэлдөө эмхидхээ бэлэйбди. Тиихэдэ харанхыда хоргодоод һуухадаа, зүрхэмни нилээд шангаханаар сохилоо һэн даа. Буудажархиг даа - аймшагтай.

- Найдалгата сагдаанар буутай зоной гэр гэрээрнь ябажа шалгадаг уялгатайт. Хуули хазагайруулһан ушарнууд олон гү?

- Байха даа. Жэлһээ жэлдэ буу абадаг зон олон боложол байна. Гэртэ байһан буу хэзээдэшье һаа, буудаха гэжэ хэлэдэг гүб даа. Агнуурида ябадаг зон тиимэшье олон бэшэ гээд тухайлдагби. Теэд юунэй түлөө буу абадаг юм даа, һонирхолтой. Саг үргэлжэ буутай зониие шалгадаг гээшэбди. Олонхи ушарта саг соонь тэдэ шалгалта гарадаггүй.

- Наһанайнгаа амаралтада гараха һанаан бии гү?

- Хуулиин ёһоор амаралтада гаранхайб, пенси байха. Теэд би 40 наһа хүрөөдүйб, үшөө залууб. Ажалдаа дуратайб. Бэе махабадай талаар шалгалта гаража шадаагүйл һаа, болихо аабзаб даа. Харин мүнөө хүдэр шамбай, олон түсэбүүдтэй байһандаа, ажаллажа байхам даа. Доодо Саянтада намайе арад зон таниха болонхой.

- Һая сагдаагай ажалда ерэһэн залуу халаанда ямар сэсэн мэргэн үреэл хэлэхэ байнат?

- Ямаршье ажалда хүшэр байдаг. Сагдаагай ажалда орохын урда өөрыгөө үшөө һургуулиин үеһөө бэлдэхэ хэрэгтэй. Сагдаагай ажалда ороо һаа, тон түрүүн тэсэмгэй, найдабаритай, үнэн сэхэ, хүн зонтой, суг ажалладаг нүхэдөөрөө үгэеэ ойлголсоод ябабал, ажаллажа ядахагүйт.

- Мэргэжэлтэ һайндэрөөртнай амаршалаад, ажалтнай бага болог, хуули хазагайруулагшад үсөөрэг, хуулита амаралтынгаа үдэрнүүдые гэртэхинтэеэ үнгэргэхыетнай хүсэнэб!

- Һайн даа!