Эрдэм шэнжэлгэнүүдынь – эрилтэтэй!

Һуралсалай гуламтын эрдэм шэнжэлгын болон уласхоорондын харилсаанай талаар ректорэй орлогшын уялгануудые дүүргэгшэ Ольга Алексеевна Алтаевагай хэлэһээр, академидэ эрдэм шэнжэлгэ гол һуури эзэлнэ.

- Шэнжэлгын ажал ябуулха талаар хэмжээ ябуулганууд хэдэн жэлээр урид түсэблэгдэнхэй. Хэды тиигэбэшье сагай эрилтэдэ тааруулжа, жэл бүри түсэбүүд ондоо болгогдоно, - гээд, Ольга Алексеевна хөөрөөгөө эхилнэ.

Ой модоёо һэргылхэ, хүдөөгэй аяншалга, хүдөөдэ экономико хүгжөөлгэ гэхэ мэтэ олон тоото шэглэлээр эрдэмтэд хүдэлнэ. Тиимэһээ жэлһээ жэлдэ һуралсалай, шэнжэлгын бааза һайжаруулагдана.

- Манай агрономиин факультедэй дэргэдэ “Агротех” гэһэн ажахы байгуулаабди. Тиигэжэ экологическа сэбэр эдеэ хоол өөһэдын хүсөөр буйлуулдаг болоо. Оюутаднай тэндэ дүй дүршэл абажа, һуралсалайнгаа практика гарана. Академиингээ дэргэдэ компьютер дээрэ харуулаад үгэхэ – нэгэ, харин ажахыда ошоод, өөрын нюдөөр хаража, гараараа хэхэдэнь - ондоо бшуу. Жэшээлбэл, эндээ хуушан сеялкэ харуулхадамнай, ажахы руу ошоходонь, томо агрокомплекс байхал даа. Тиимэһээ Россиин болон уласхоорондын түсэлнүүдтэ хабаадажа, ходо шэнэ оньһон техникэ абаха гэжэ оролдонобди. Оюутадаа болон эрдэмтэдээ ажахыда абаашажа, мэргэжэлтэдээр уулзалга эмхидхэнэбди. Агрономууд, зоотехнигүүд, малай эмшэд дүй дүршэлөөрөө хубаалдажа, ажалаа зосооһоонь харуулжа үгэнэ, - гэжэ Ольга Алтаева үргэлжэлүүлнэ.

Технологическа факультедтэ мүнөө һуража, багшалжа байһан хүнүүд жаргалтай хүнүүд гэжэ хэлэхээр. Юуб гэхэдэ, лабораторинь һэльбэн шэнэлэгдээ, һүүлэй сагта таарамаар оньһожоруулагдаа. Тиимэһээ арһа, һү, мяха шэнжэлхэ аргатай болоо. Агрономиин факультедтэ агрохимиин лаборатори баһал шэнэ оньһон техникэтэй болоо. Газарай хүрьһэ шэнжэлхэ талаар ажал бүри эршэтэйгээр ябуулагдажа эхилээ. Ондоо тээ иимэ шэнжэлгэ гүнзэгыгөөр хэгдэнэгүй бшуу. Хүдөөгэйхидтэ тон хэрэгтэй болонхой.

Инженернэ факультедтэ “сэсэн теплицэ” бүтээгдээ. Юрын арад зон тэрээниие ехэ һайхашаажа, захил олоор хэнэ.

- Хүдөө ажахыда хабаатай олон эмхи зургаануудтай нягта харилсаа холбоотойгоор хүдэлнэбди. “Россельхозмаш”, “Россельхозбанк”, “Сбербанк” академиин дэргэдэ өөһэдын танхимуудые дуратайгаар нээһэн байна. Ерээдүйн экономист, бухгалтернууд дээдэ һургуулияа дүүргэхэдээ, дүй дүршэлтэй мэргэжэлтэд болоод гарана. Өөрын ажахы яагаад байгуулхаб, хүдөө нютагай дэбисхэрые яагаад хүгжөөхэб гэһэн мэдэсэ оюутаднай эдэ танхимуудта абана. Хүдөөгэй аяншалгын талаар эрдэмтэднай шэнжэлгэнүүдые хэжэ, олоной һайшаалда хүртэнэ, - гэжэ һуралсалай гуламтада ябуулагдажа байһан ажал тухайгаа ректорэй орлогшын уялгануудые дүүргэгшэ һонирхолтойгоор хөөрэнэ.

Үбгэн таабайн һайхан үгэ

Буряадай түрүү эрдэмтэдэй нэгэн Анатолий Богомолович Бутуханов академиин дэргэдэ эрдэм шэнжэлгын үндэр шатада гараад байхадань, ехээр баярлана. Шэнжэлхы ажалайнгаа талаар гурбан патент абаһан эрдэмтэн иигэжэ хэлэбэ:

- Бидэ залуу наһандаа шэнжэлгэнүүдээ ехэнхи ушарта хүдөө ажахыда хэдэг байгаабди. Тиихэдэ колхоз, совхозууд һайнаар хүдэлжэ байгаа бшуу. Залуу эрдэмтэдые мүнөө үедэ хайрладагби. Юуб гэхэдэ, хүдөө нютагуудтамнай ажахынуудшье үгы болошоол даа, хаана хэһэн ажалаа тэдэ нэбтэрүүлхэ аргатайб? Нүгөө талаһаань хараад үзэхэдэ, шэнжэлгэ хэхэдэнь, ехэ бэлэн болонхой. Шэнэ лабораторинууд соо хүдэлхэдэ гоё ааб даа.

Залитай залуу эрдэмтэн

Ой модо ургуулха талаар академиин оюутад, багшанар хүдэлнэ. Тэдэнэр тусхай грант шүүжэ, буянтай ажал ябуулна. Тусхай теплицэ табижа, модохонуудые ургуулжа байнхай. Үдэр бүри тэдэнэй хойноһоо хаража шэнжэлнэд. Газар дороһоо бултайхадань, шатаһан ойн газар дээрэ тариха юм. Залуу эрдэмтэн Кирилл Иванович Калашниковай шэнжэлгэ ой модо ургуулгада хэрэгтэй. Юуб гэхэдэ, тэрэ “Дистанционное зондирование” гэһэн шэглэлээр хүдэлнэ.

Кирилл Иванович академи соогоо залуу эрдэмтэдэй зүблэлэй түрүүлэгшэ юм. Байгша ондо тэрэ Буряад Уласай эрхим залуу эрдэмтэдэй тоодо ороо. Тиимэһээ Ород гүрэнэй Юрэнхылэгшэ Владимир Путинай нэрэмжэтэ стипенди абана.

- Бүхы Ород гүрэндэ хүдөө ажахын талаар оройдоол дүрбэн хүн Юрэнхылэгшын стипенди абана ха юм. Мүнөө үедэ таарама, инновационно шэнжэлгэ хэжэ, нэрэ зэргэтэй боложо ябанаб. Түрэл институдайм дэргэдэ нэбтэрүүлэгдэһэн газар хэмжүүрилгын, кадастрын болон мелиорациин тусхай программна хангалга ажалдаа хэрэглэнэб. Мүн космосой ашаар буулгагдаһан зурагуудые абажа хараад, шэнжэлгэеэ ябуулнаб. Үнэн дээрээ минии ажал Хүдөө ажахын, Ой модоной яамануудта туһатай байха гээд һанагдана, - гэжэ залуу эрдэмтэн мэдүүлнэ.

Кирилл Калашниковай гэр бүлэ хэдэн үе эрдэмтэд юм. Тэрэ элинсэг хулинсагуудайнгаа ажал үнинэй үргэлжэлүүлээгүй ябаа.

- Минии аба эрдэмэй доктор юм. Багаһаа хойшо ямар хүндэ ажал бүтээнэб гэжэ харадаг байгааб. Тиимэһээ эрдэмэй харгыгаар ябахагүйб гэжэ һанадаг һэм. Теэд шуһамни хайшаа ошохоб даа. Эрдэмтэн болоходомни, түрүүшым хүтэлбэрилэгшэ Антон Прокопьевич Батудаев зүб үгэнүүдые оложо, эрдэм шэнжэлгэдэ дурлуулаа, - гэжэ Кирилл Иванович хөөрэнэ.

Залуушье, нэрэ зэргэтэйшье эрдэмтэдтэ, оюутадта үргэн харгы хүдөө ажахын академидэ нээлгээтэй гэжэ ойлгомоор.