Түүхэ ехэтэй түрүү һургуули

Һургуулиин багшанар болон шабинар нютагайнгаа бүхы хэмжээ ябуулгануудай эдэбхитэй хабаадагшад юм.

-Ш.-Н. Эрдынеевэй нэрэмжэтэ манай һургуули Мухар-Шэбэрэй аймагтаа, бүхы Буряадтаа һуралсалай түрүү эмхинүүдэй тоодо ородог. Ходол урагшаа жүдхэжэ, хүгжэхэ гэжэ оролдожо байдагбди. Һанал бодол нэгэтэй бэрхэ багшанар хүдэлдэг гэжэ хэлэхэ байнаб. 1962 ондо һургуулимнай 8 жэлэй байһанаа 3 жэлэй удаа дунда һургуули болгогдоо бэлэй. Энэ һургуулиимнай байшан 1970 ондо баригдажа, ашаглалгада тушаагдаа һэн. Нютагайнгаа 41 хүбүүн, басаганда бэрхэ 12 багшанар ном заана, - гэжэ Хошуун-Үзүүрэй һургуулиин захирал Виктория Билигтуевна хөөрэнэ.

Хүдөөгэй һургуулида һуралсалай шэнэ үеын онол арганууд үргэнөөр хэрэглэгдэдэг юм. Һурагшадынь нэгэтэ бэшэ олимпиада болон элдэб урилдаануудта хабаадахадаа, эрхим дүнгүүдые харуулдаг. Тиихэдэ тамирай талаар Буряад Уласайнгаа хэмжээндэ түрүүлдэг. 2019 ондо «Үхибүүн бүхэнэй амжалта» гэһэн нэмэлтэ һуралсал эмхидхэхэ талаар Россиин түсэлдэ хабаадахадаа шалгаржа, тамирай талаар бэеэ һорихо, дуу хүгжэм наадаха мүнөө үеын хэрэгсэлнүүдые абажа шадаһан байха юм. Һүүлэй хоёр жэлэй туршада тамирай танхим болон болбосон түхэлтэй туаледүүд һэльбэн шэнэлэгдээ.

Баян түүхэтэй.

Бүхы юумэн уг үндэһэтэй, эхитэй гээшэ аабза. Хошуун-Үзүүр нютагта эрдэмэй гуламтын байгуулалтада нютагай багшанар аргагүй ехэ оролдолго гаргаһан байха. Арад зоноо гэгээрүүлхэ гэжэ ажаллаһан зоной нэрэ хэзээдэшье мартагдахагүй даа.

-Мүнөө ажаллажа байһан багшанар дээдэ үедэ хүдэлһэн багшанартаа һайниие хүргэхэ ёһотойбди. Хошуун-Үзүүрэймнай һургуули Шираб-Нимбу Эрдынеевич Эрдынеевэй нэрэ зүүхээрээл зүүжэ ябана. Олоной ашата багша Ш.-Н. Эрдынеев аяар 1946 онһоо эхилжэ, 27 жэлэй хугасаада таһалгаряагүй һургуулиингаа захиралаар хүдэлһэн намтартай. Түрэл һургуулиингаа хүгжэлтэдэ тэрэнэй оруулһан габьяа сэгнэшэгүй даа. Хамтын ажахын түрүүлэгшээр олон жэлдэ ажаллаһан Цырен-Дондок Семенович Семенов нютагтамнай һургуули байгуулха хэрэгтэ горитойхон хубитаяа оруулһан хүнүүдэй нэгэн гээшэ. Агууехэ дайнай һая дүүрээд байһан амаргүй хүндэ саг байгаа ха юм, - гэжэ Виктория Билигтуевна хөөрэнэ.

Һургуулиин дэргэдэ түүхын баян гэршэнүүдые суглуулһан хизаар ороноо шэнжэлгын музей ажалладаг. Аха үеын ажалай баатаршалга дээрэ залуу һүрэг хүмүүжэнэ. Алдарта хүбүүд, басагадай баян намтар ёһотойл жэшээ боложо үгэнэ гэхэдэ, алдуу болохогүй. Музейдэ бэлигтэй бэрхэ багшанарай, ажалша малша нютагаархидай болон энэ нютагһаа урган гараһан эрдэм шэнжэлэгшэдэй наһанайнь намтар, үнэтэ гэрэл зурагууд нангинаар хадагалагдажа байна.

Хүдэлһэн багшанар, үзэжэ гараһан шабинар.

Талаан бэлигтэй багша, бэрхэ ударидагша Шираб-Нимбу Эрдынеевич мэргэжэл ехэтэй багшанарай бүлгэм байгуулжа шадаһан юм.

-Хошуун-Үзүүрэй һургуулида шэлэһэн мэргэжэлдээ үнэн сэхэ багшанар ажалладаг байгаа. Ажалай Улаан Тугай орденоор шагнагдаһан Буряадай АССР-эй габьяата багша, олон жэлэй туршада һуралсалай таһагые даажа ажаллахаһаа гадна географиин хэшээлнүүдые заадаг байһан Бальжинима Цыренович Цыреновые, олон үеын хүүгэдые һургаһан Балду Дашинамжилович Дашинамжиловые дурдамаар. Балду Дашинамжилович Эсэгэ ороноо хамгаалгын Агууехэ дайнай болон ажалай ветеран, “Буряадай АССР-эй габьяата багша” гэһэн үндэр нэрэ зэргэдэ хүртэһэн габьяатай. Тэрэнэй оролдолгоор Хошуун-Үзүүрэй олон һурагшад физикын эрдэмээр һонирхожо, наһанайнгаа ажалай зүргэ шэлэһэн байха. Будаев Геннадий Санжиевич уян зөөлэн, боди һайхан сэдьхэлтэй багша гээд, һурагшадай сэдьхэлдэ һанагдадаг. Тэрэ уранаар зураха, хүгжэмэй зэмсэгүүд дээрэ наадаха бэлигтэй байгаа. Бальжинимаева Екатерина Гомбоевна - дээдэ гарай багша, һурагшадай болон суг хүдэлдэг нүхэдэйнгөө дунда тон хүндэтэй һэн. Тэрээндэ заалгаһан шабинарынь багшадаа адли ябаха гэжэ оролдодог юм, - гэжэ Хошуун – Үзүүрэй һургуулиин багша Зэбзэма Санжиева дулааханаар хөөрэжэ үгөөд, дээрэнь иигэжэ нэмэнэ: -Хошуун-Үзүүрэй дунда һургуули дүүргэжэ гараһан хэдэн мянган шабинарай дундаһаа Гэндэн Бадараевич Бальжинимаев тухай хөөрэхэ хүсэл байна. Гэндэн Бадараевич суута МИФИ дүүргэһэн, аяар 17 жэлэй туршада «Арзамас-16» гэһэн Ород Уласай ядерна түбтэ инженерээр (физик-ядерщик) хүдэлһэн юм. 1986 ондо Чернобыльдо болоһон аюулай хойшолонгуудые усадхахада хабаадалсаһан хүн. Тэрээнһээ гадуур, 3 жэлэй туршада уһан сэрэгтэ алба хааһан юм.

Һургуулиин хүдэлөө сагта хүдөө һуурин хүгжэхэ гэжэ хэлсэдэг. Хошуун-Үзүүрэй һургуули саашадаа бүришье ехэ амжалта туйлажа, талаан бэлигтэй шабинараараа суурхажа байхыень хүсэе!