«СайнУУ» олондо һайшаагдаа

Уласай ниислэл хотын онсо шэнжэ харуулха, аяншалагша­дай hонирхол татаха гэhэн зо­рилготой «СайнУУ» гэжэ нэрлэгдэhэн бренд дурадхагдаад, хото соо бэелүүлэгдэжэ эхилээ. Ниитын томо унаанууд соо ямаршье мэргэжэлтэй, нэрэтэй, солотойшье, һонирхолтой ажалда хүдэлдэг улад зон өөр тухай­гаа, ажал тухайгаа хөөрэнэ. Ородшье, буряадшье хэлэн дээрэ хөөрэхэ арга бии юм. Жэшээлхэдэ, Туяна Шултуно­ва 7 жэлэй туршада авиацида хүдэлнэ, стюардессэ юм. «Аудиогид в «Волгоба­сах» гэhэн шэнэ ниитэ-соёлой түсэлдэ хабаадажа, Улаан-Үдэ хотын авиациин түүхэhээ hонирхолтой ушар хөөрэнэ. Улаан-Үдэ агаарай онгосоор ерэхэдээ, Туяна буряад, ород, англи хэлэнүүд дэ­эрэ арад зонтой мэндэшэлдэг байна. Тэрээндэнь нютагаа бусажа ябаһан уладууд ехэтэ баярлажа, халуунаар альгаа ташадагынь һайшаалтай.

- Энэ түсэлдэ хабаадахадаа, аэропорт тухай хөөрөөб. Түрүүшын аэропорт мүнөө байһан Дээдэ Онгос- тойдо оршоһон ипподромой газарта байhан. Теэд Улаан-Үдэhөө Улаанбаа­тар руу эгээн түрүүшынхиеэ Алексей Голышов ниидэһэн байдаг. Тэрэмнай 1926 ондо болоно, мэнэ 100 жэл боло­хо, - гэжэ Туяна Шултунова хөөрэнэ.

ВЭБ.РФ гэhэн эмхиин дэмжэлгээр «СайнУУ!» түсэл зохёогдожо, «Хэб-Хаб» гэhэн шэнэ үеын түбэй, мүн гүрэнэй унаа тээбэриин лизинговэ хамжаанай болон Улаан-Үдэ хотын захиргаанай ашаар бэелүүлэгдэнэ. Энэ түсэлэй хүсөөр «Волгобас» автобусууд соо ород, буряад хэлэн дээрэ аудио- хөөрөөнүүд дурадхагдажа байха.

Аудио-хөөрөөнүүдые «Буряад-ФМ» радиогайхид ехэ харюусалгатайгаар һүни үдэргүй бэлдээ.

94 хүн маанадта Улаан-Үдэ хото тухай өөhэдынгөө hанамжа бодол­нуудаараа хубаалдаhан байна. Элдэб hонин мэргэжэлтэй зон: багшанар, слесарь, сантехник, дуушад, артист­нар, уран зураашад, архивистнүүд. Мүн тиихэдэ хонишодшье бии, миин ажалшадшье бии. Һонин юумэниинь гэхэдэ, мэдэнэ гүбди даа, «буузын квартал» гээд байдаг. Тэрээниие анха удаа нээhэн Сэдэбэй Соёлма гэжэ эхэнэр баhал эндэ хабаадалсаа - гэжэ «Буряад-ФМ» радиогай захирал Жан­на Чимитовна Дымчикова хөөрэбэ.

Мүнөө аудиогид соо 80 түүхэ суглу­улагданхай. Мүн лэ энэ түсэлдэ Улаан- Үдэ хотодо шэнэхээнэй бууза, шарбин эдеэнүүдэй бренд болохо хэрэгтэ онсо нүлөө оруулhан аха захатан хаба­адана гэжэ хэлэлтэй. Сэдэбэй Соёл­ма - олзын хэрэг ябуулагша, яагаад шэнэхээнэй бууза, шарбин хэжэ, най­маалжа эхилһэнээ зугаалаа.

Тэрэ сагта Улаан-Үдэдэ буряад хоол бариха газарнууд тон хомор байгаа. Тиигээд би эгээ түрүүн эдихэ юумэ шанажа эхилээ hэмби. Комму­нистическэ гудамжаар, тиихэдэ манай нютагаархид тэндэ арhа шүрбэhөө абахадаа, үбэлэй хүйтэндэ орожо, сай уудаг, дулаасадаг, эдеэлдэг байгаа. Һүүлдэнь тэрэмнай наймаа болоод лэ, бууза, шарбин хээд худалдадаг бо- лооб. Бил хамагай түрүүн эхилжэ хэhэн хүн гээшэб. Шарбин гэжэ нэрэ орой Улаан-Үдэдэ хүн дуулаагүй байһан аад лэ, мэдэдэг болоо, - гэжэ Сэдэбэй Соёлма эгэшэ хөөрэнэ.

Үнэхөөрөөшье, мүнөө шарбин гээшэмнай Буряадай үндэһэтэ эдеэн гэжэ һанахаар байдаг. Харин тэрэм­най ондоо нютагһаа оруулагдаһан эдеэн байба ха юм даа. Иимэ һонин мэдээнүүдые хотын ажаһуугшад болон айлшад ниитын томо авто- бусууд соо һуубал шагнахат.

Үшөө нэгэ жэшээ. Хотын түбэй шэмэг болохо, баян түүхэтэй Гомбо Цыдынжаповай нэрэмжэтэ Оперо болон баледэй театрай байшан тухай олон зон мэдэдэггүй байна гэжэ Буряадай арадай артист Баиржаб Дамбиев мэдээсэнэ. Тиигэжэ түүхын баримтануудhаа театр тухай hонин мэдээсэл мэдээжэ дуушанай абяа­гаар хөөрэгдэхэ. Баиржаб Дамбиев өөрөө түүхэдэ ехэ дуратай байһан хойноо, энэ тэрэ һонин юумэнүүдээр һонирходог, алба гаража байгаа театр тухайгаа хөөрэжэ үгыт гэжэ хандаха­дань, заатагүй хабаадалсаа.

Агууехэ Эсэгын дайнай урда тээ манай СССР гүрэн соомнай олон, далаад гү, наяад гү театр баригдаха гэжэ түсэбтэй байгаад, дайнай hүүлээр ехэнхи проектнүүдынь хаагдаhан байна. Тиигээд манай талаан боложо, Буряадай театр орхигдонгүй бариг­даа. Манай буряад арадай заншалта угалзануудаар театрнай шэмэглэгдэн­хэй, хүн тэрэниие обёоржо харадаг гү? Үгы гү? Тэрэмнай hэеы гэр шэнгеэр түхэреэнээр баригдаатай ха юм. Тэн­дэмнай уняанууд байха, hэеы гэрэй шэнги. Томо зал руу ороод, өөдөө хараа hаатнай, гоё зураг байдаг, - гэжэ арадай артист хөөрэнэ.

Хүн бүхэнэй хубаалдаhан түүхэ гү, али ушар hонирхолтой. QR-кодтой мэдээсэл автобус соо үлгөөтэй. Эгээл эндэhээ хүн бүхэн гарайнгаа утаhаар тусхай тэмдэг буулгажа, бүгэдэ эдэ хөөрөөнүүдые бэеэрээ шагнаха аргатай байха. Тиин аудиогидээр 60 шэнэ волгобасууд хангагдаха гэжэ хэлэлтэй.