Эрдэм элдэб алдууһаа абарха

Манай элинсэг хулинсагууд үри хүүгэдэйнгээ айл бүлэ болохын урда тээ ехэ бэлэд­хэл хэдэг һэн. Тэрэ тоодо лама са­наартандаа ошожо, үхибүүдэйнгээ таарамжатайень харуулдаг һэн. Мүнөөшье һайхан энэ заншал баримталагдадаг. Хуби заяагаа ниилүүлжэ, гэр бүлэ болохо гээшэ харюусалга­тай шиидхэбэри, наһанай хэрэг ха юм. Таараха, таарахагүй гэжэ байдаг. Юрэдөө, ажабайдалай талаар эрдэм­тэй байбал, элдэб алдуунуудһаа аба­рагдахаар гэжэ гэр бүлын психолог мэргэжэлтэн Маргарита Дамбаева тэмдэглэнэ.

- Зурхайшанда ошоходо, ехэ һайн гэжэ тоолохо байнаб. Юундэб гэхэдэ, бүхы юртэмсымнай байдал эхи захагүй, удхагүй юумэн бэшэ. Хуу удхатай, тааруулагданхай, тэрэ тоодо мүшэдэй байдал. Зурхайшад хуу шэнжэлэнхэй. Тиихэдээ хандаһан хүнүүдэй тон ехэ алдуу хэхэгүйн тула харуулжа, хэлээд үгэдэг. Энэ хадаа айл бүлэ болохоёо байһан залуушуулай түрүүшын алхам зүб гэжэ хэлэхэ байнаб.

- Одо мүшэдэй ёһоор тиимэ ехэ таарамжагүй байгаа һаань, заһаха арга боломжонууд байдаг гээшэ ааб даа.

- Таарамжагүй байна гэхэдэ, хүн бүхэн энэ мэдээсэл бэлээр даажа абаха дурагүй. Юундэб гэхэдэ, залуушуул сэдьхэлэй татабаритай болонхой. Үйлын үреэр таарахагүй хоёр ниилэжэ, бэе бэеынгээ үйлын үри арилгахаяа ниилэһэн байха. Тэдэ залуушуул юуншье болоо һаань, айл бүлэ болохо һанаатай буляалдажа байха. Гэртэхиниинь эсэргүүсэлдэнгүй, лама хүнтэй хамта яахадаа таарахагүй байнабта гэжэ ойлгуулжа үгэхэ ёһотой. Бурхан баг­шын хэлэһээр, ямаршье юумэ заһаха, зоболонһоо сүлөөрхэ арганууд байдаг. Ямар уншалга хэжэ ябахаб. Хамагһаа түрүүн харюусалгатай бай­ха хэрэгтэй. Хоюулаа ехэ буян хэжэ, юумэ заһажа, даажа шадаха һаа, айл болоходо болохо. Буянай аша, тиимэ үйлын үри, урда наһанаймнай буян багаданхай байна гэжэ ойлгохо шухала. Тиигээд хоюулаа эбтэйхэ­нээр хүтэрэлдөөд лэ, юумэеэ заһаха арга бии.

- Эдэ мэтын мэдээсэлтэй һаа, мүнөөнэй сагта бүлэнүүдэй һалаха, һандарха ушарнууд үсөөн байха һэн гэжэ һанагдана. Маргарита Жаргаловна, гэр бүлэ болоод байһан залуушуул танда ерэхэдээ, ямар асуудалнуудтайгаар хандадаг бэ?

- Консультацида олон басагад, бэреэд ерэдэг. Гоё, сэбэр гэгшын эхэнэрнүүд орожо ерэдэг. Хөөрэһөөр байтараа, гурбан үхибүүтэй, үбгэниинь гар хүрэдэг, архи уудаг байха. Архи уугаад зобоохо гээшэ баһал амгалан байдал тогтоодоггүй ушар болоно. Энэ мэтын бэрхэтэй асуудалнууд эхэнэр хүнэй орол­долгоор гэр бүлын амисхал-байдал тогтодог. Эрдэм мэдэсэ абахадаа, эхэнэр хүн тэрэниие зүбөөр хэлэжэ, зүбөөр тааруулхадань, олон айлнуу- дай байдал тэгшэрнэ. Мүнөөнэй оршон сагта эхэнэр лэ хүн ажабай­далай, гэр бүлын харилсаае зүбөөр тогтоохын мэдээсэл абажа байха ёһотой гэжэ хэлэхэ байнаб. Саашань үхибүүдтээшье дамжуулхадань, үрэ дүнтэй байха.

- Эхэнэр хүн ехэ һонюуша байха болоно?

- Тиимэ. Ямар арадуудай эхэнэрнүүд һайн байдал тогтоодог бэ? Энэ мэтын нарин юумэнүүдые мэдэдэггүй байнабди. Ёһын тэдыдэ гэр бүлэ ямар зорилготойб? Айл боложо ниилэхэдээ, досоохи карта гэжэ ойлгосо байдаг. Хоёр ондоо айлай үхибүүд ниилэнэ гүб даа. Хоёр ондоо тээ томо болонхой. Нэгэ айлай үхибүүд тад ондоонууд байдаг. Тэрэ­ниие ойлгохо хэрэгтэй.

- Маргарита Жаргаловна, эрдэмтэй байбал, ямаршье асуудал зүбөөр шиидхэхээр гү?

- Тон зүб. Зарим ушарнуудта бэрхэтэй энэ тэрэ асуудалнууд угһаа дамжаһан байдаг. Тэрээн соогоо бай­гаад, хүн тэрэниие ойлгодоггүй. Тии­мэ байха ёһотой шэнги. Заһагдахагүй юумэн гэжэ байдаггүй. Харин заһагдахагүй байгаа һаань, тэрээндэ һанаагаа зобоһоной хэрэггүй.

Хамаг юумэн харилсаанһаа дул­дыдадаг. Бэе бэедээ һанаһанаа хэлэ­жэ һураха хэрэгтэй. Гэбэшье хамаг юумэ хэлээд яахаб. Иимэ ушарта психологто, ламада ошожо, юумэеэ һуража, заһуулжа ябахада, һайн гэжэ һананаб. «Нээлтэтэй» сэдьхэл­тэй зон жаргалтай байдаг. Гэртээ ерээд, минии иимэ юумэ хэлээ һаа, шоо үзэхэ, харааха гээд ябаһан хүн алдуугаашье хэлэхэгүй, алдуугаашье заһажа шадахагүй. Нэгэ юумэ нюу­жал, саана далда хэхэ. «Яахадаа бай­дални тааралдажа ядана гээшэб?» - гэжэ асуудал табяад, һуралсалда ороходоо, олоной юумэ хараад, ган­са би иигэжэ ябаагүй ха юмбиб даа гэжэ ойлгохо. Эрдэм гээшэ хүсэтэй, хүниие элдэб алдууһаа абардаг юм.