Түүхэтэ зүжэг

1702 ондо Бадан Тураахин түрүүтэй хори буряадай зайһан болон тайшаанар Сагаан хааниие бараалхажа ошоhон түүхэтэ үйлэ хэрэг эндэ харуулагдаа. Либреттын хүгжэмыень Буряад Уласай соёл искусствын габьяата хүдэлмэрилэгшэ Баир Дондоков зохёогоо,

Буряадай Гүрэнэй шангай лауреат, мэдээжэ режиссёр Олег Юмов зүжэгые найруулан табяа. «Ээлжээтэ буряад шэнэ оперые зохёон табилгада түрэл арадайм­най соёлой түрүү бэлигтэн хабаа­даа», - гээд, уран найруулагша Олег Юмов тэмдэглээ.

Тэрэ үедэ аяар холын Москва хото ошохо гээшэ бэлэн хэрэг бэшэ байгаа. Теэд энэ холын, хүндэ аян замда гараха шиидхэбэри жар­галтай байдалһаа абтагдаагүй ха юм даа. Энэ холын харгы замда Хориин арбан нэгэн эсэгын угай түлөөлэгшэдтэй хамта нэгэл эхэнэр – Эреэхэн удаган ябалсаа.

Халуун хүйтэндэ мори тэргээр ябаһан зоной аян замда юуншье тохёолдо­жо болохо. Тиин «һанаһандаа хэр хүрэхэ юм даа» гэжэ олон зон тэрэ сагта этигээгүй. Тэрэ үедэ оройдоол хорёодхон наһандаа ябаһан Эреэ­хэн удаган саанаһаа хурса һүбэлгэн ухаатай, холын хараа бодолтой бай­гаа хадаа арадаа абарха хэрэг ураг­шатай байха гээд, бата бэхи найдал­тай ябаа. Түгнын талын хүүхэн бүхы харгы замыень арюудхажа, муу юумэнһээ хамгаалжа ябаа.

Оросой Холбоото Уласай габья­ата уран зураашан Даши Намдако­вой табан метр үндэртэй «Үзэлшэн» гэһэн бүтээл тайзаниие шэмэглээ.

Эреэхэнэй гол дүрые Оросой Хол­боото Уласай габьяата зүжэгшэн, Буряадай Оперо болон баледэй театрай гол дуушан Билигма Рин­чинова гүйсэдхэнэ.

Түрэл арадаймнай түрүү бодол­той хүбүүд, басагадай оролдолгоор тэрэ үедэ буряад арад ажаһуужа байһан газартаа амар амгалан байдалтай болоо. Хори буряадай түлөөлэгшэдэй Пётр хаанда морё­ор зорижо ошоhон энэ хэрэг (1702- 1703 онууд) буряад арадай түүхэдэ шухала болоно.

Оперын энэ зүжэг хүн бүхэнэй сэдьхэлдэ юрэ бусын мэдэрэл түрүүлхэ аабза.