Залиршагүй багшын гэрэл

Минии аха дүүнэрэй, үетэн нүхэдэй, хуби заяанда ушарһан багша тухайгаа хөөрэхэ хүсэлтэйб. Эжы абатаймни сугтаа олон юумэндэ һургалсаһан, байдалай жолоо шангаар барюу­лалсажа, энээхэн наһанаймни үргэн харгыда гаргалсаһан домогто мэр­гэн минии багша Намжилма Цыре­новна Санжимитупова ноябриин 29-эй үдэртэ 75 наһандаа хүрэбэ. Энээхэн дэмбэрэлтэ ойн баяраарнь олон тоото һурагша шабинарайнь зүгһөө халуунаар амаршалха заяа­тай байһандаа жаргалтайб.

Зүүн Үндэр Баруун Үндэр хоё­ройнгоо нангин харууһан доро нэмжыгшэ Шандали һайхан тоонто нютагтаа Намжилма Цыреновна табан үри хүүгэдэйнгээ, хори гаран аша зээнэрэйнгээ дулаахан дүхэриг соо ан-бун, амгалан тэнюун ажаһууна. Багшын буянта хэрэгтэ бүхэли наһаяа зорюулаа, дүшэн дүрбэн жэлэй туршада бүхы сэдьхэ­лэйнгээ дулаае хүүгэдтэ үгэжэ, ажа­лай габьяа харуулһан багша манай!

«Намжилма Цыреновна Шандалиингаа дунда һургуулида 1968 ондо ахалагша пионервожатаар орожо, тэрэ гэһэн сагһаа ажалайнь намтар эхилһэн юм. Аяар хори нэгэн жэлэй туршада пионер журамай хүдэлөөндэ бэеэ зорюулаа. Үндэр шанартайгаар хүдэлһэнэйнгөө түлөө 1972 ондо РСФСР-эй Гэгээрэлэй яаманһаа Хүндэлэлэй грамотаар шагнагдажа, энэл жэлдээ - «Методист-вожата», 1976 ондо - «РСФСР-эй арадай гэгээрэлэй эрхим», 1982 ондо - «СССР-эй гэгээрэлэй эрхим» гэһэн үндэр нэрэ зэргэнүүдтэ хүртэһэн габьяатай.

1976 ондо Бүгэдэ Союзай пио­нервожатануудай слёт-хуралдаанда Агын Буряадай автономито тойрогһоо гансаараа томилогдожо хабаадаһан байна. Энэ ушар хадаа тойрогой захиргаанай талаһаа залуу мэргэжэлтэнэй ажалыень үндэр хэмжээндэ сэгнэгдэдэг байһыень гэршэлнэ. Тэрэ хабаадалгань Нам­жилма Цыреновнада ямар ехэ дали жэгүүр ургуулааб, ажалдань урма зориг бадаруулааб даа!

Һүүлдэнь, 1983 ондо «Эрхим пио­нервожата» гэһэн нэрэдэ хүртэжэ, Бүгэдэ Союзай пионернүүдэй «Артек» лагерь руу путёвкоор шаг­нагдажа, тэндэ тусхай һуралсал гараһан байна.

Шандалиин дунда һургуулида тэрэ сагта 300 гаран хүүгэд һурадаг байгаа. Энэ бага бэшэ һургуулиин хүмүүжэлгын талаар ажал даажа ябаха гээшэ тон ехэ харюусалгатай байһаниинь дамжаггүй. Илангаяа Зүблэлтэ сагай, Коммунис партиин, комсомолой засаг зургаануудай талаһаа олон тоото эрилтэнүүд табигдаха, үдэр бүхэн олон орёо асуудалнуудые шиидхэхэ, эршэтэй­гээр хүгжэжэ байһан тэрэ ажабай­далайнгаа бүхы талануудыень хёрхо хараса дороо дууһан барижа шадаад ябадаг байгаал даа, манай Намжил­ма Цыреновна. Нэгэшье үдэр миин һуужа байгаагүй, забһар зай оложо, өөрынгөө хүүгэдтэ, гэр бүлэдэ саг гаргадаг байһан юм гү, хэлэхэнь бэрхэ.

Тэрэ үедэ һургуулимнай үглөөнһөө үдэшэ болотор дайруулһан зүгын гэр мэтэ хүүежэ, досоо газаагүйнь байдал бурьялжал байгаа ха юм. Һуралсалай хажуугаар элдэб хүмүүжүүлгын хэмжээ ябуул­ганууд үнгэргэгдэхэ, уран һайханай, тамирай, ондоошье сэдэбүүдэй та- лаар кружок секцинүүдэй ажал ябуу­лагдаха. Хүүгэдые ажалда һургалгын шэглэлдэ анхарал буруу бэшэ табиг­дадаг байгаа, һургуулиингаа байшан соо, гадууршье сэбэр байлгахын тула долоон үдэрэй нэгэ удаа заабол суб­ботнигууд үнгэргэгдэхэ.

Тэрэнэй хажуугаар түмэр түдэгэ, макулатура суглуулган болохо, тимуровска хүдэлөөнэй долгиндо абтаһан эдир пионернүүд аха захатанаар ябажа, туһа хүргэхэ. Намартаа, хабартаа, зундаа хүдөө гаража, колхозойнгоо ажалнуудта туһаламжа үзүүлэгдэхэ. Жэл бүхэн уран һайханай талаар заншалта тоглолтонууд, сэрэгэй ба тамирай нааданууд, шатар, хоккей, футболо­ор тулалдаанууд, элдэб мүрысөөн турнирнууд тоо тоолошогүй олоор эмхидхэгдэдэг һааб даа. Бидэ, тэрэ үеын хүүгэд, булта дуратай тэндэ хабаадажа, ямар ехэ хүмүүжэл хүгжэлтэ олодог байгаа гээшэбибди!

Тэрэнэй хажуугаар пионер, комсомолшуудай суглаанууд болохо, тэндэ бултаараа һуужа, түсэбүүдээ табихаш. Элдэб тема­тикатай хөөрэлдөөнүүдые эмхид­хээд, Намжилма Цыреновна хүн бүхэнииемнай бодомжолуулжа, өөрынгөө һаналтай хубаалдажа, олон зоной урда дуугаржа, зүбөөр харилсажа, эбтэй эетэйгээр, урагшаа һанаатайгаар һургадаг байгаа.

Ямаршье хэрэг эрхилхэдээ, Нам­жилма Цыреновна эхинһээнь эсэс хүрэтэрнь харюусалга ехэтэйгээр, өөртөө, хажуудахи зондоо, шаби­нартаа хатуу эрилтэ табижа, үндэр хэмжээнэй дүнгүүдтэ хүрэхэ эрмэл­зэл түрүүлжэ, ударидажа шададаг байгаа. 1989 ондо һургуулидамнай Намжилма Цыреновнагай үүсхэлээр «Домоведение» гэһэн таһаг нээг­дээ, тэндэ «труд» гэһэн сэдэбээр басагадай хэшээлнүүд үнгэржэ эхилээ агша һэн. Эндэ тэмдэглэ­хэнь шухала, тэрэмнай үнгэрэгшэ зуун жэлэй 90-ээд онуудай, юумэн хомор болоод байһан саг ха юм даа. Тиигээшье һаань, Намжилма Цыреновна юу хээ олоор суглуулжа, тэрэ гэрээ хэрэгтэй зүйлнүүдээр хангажа, оёдолой машинануудые хабсаран заһуулжа, пеэшэнииень заһабарилуулжа, зохид гэр эмхид­хээ бэлэй. Өөрөө гартаа дүйтэй, дүрэтэй, шадамар бэрхэ Намжилма Цыреновна олон үе басагадые оёжо, нэхэжэ, эдеэ шануулжа һургадаг болоо. «Һураһан юумыетнай хэншье буляагаад абажа шадахагүй», - гэжэ оло дахин хэлэдэгыень һананаб. Нээрээшье, бээлэй хоолойһоо эхилээд, фартук, самса, юбка гэхэ мэтые багшынгаа хүтэлбэри доро эсхэжэ, оёжо һурадаг байгаабди, нарин нягтаар оёхо гэжэ оролдогшо һэмди, тэрэ бүтээлнүүднай аймагай үзэсхэлэнгүүдтэ табигдадаг байгаа. Талхаар эдеэ барижа һургаха, булоч­ка, тортнуудые, пирожки хайража, шаража һураһан дадал шадабари­нууднай, мүнөө ойлгоходом, наһан соомнай ходол маанадтаяа, баг­шымнай хэлэһээр, хэншье буляажа абаагүй.

Бэлэн бэшэ багшын ажалай хажуугаар Намжилма Цыреновна нютагайнгаа ажабайдалда эдэбхи ехэтэйгээр хабаадажа, Эхэнэрнүүдэй зүблэл хүтэлхэ, сандружинын бүлгэмые ударидаха сагаа олодог байгаа. Сандружинын харалга- мүрысөөнүүдтэ Шандали нютагайм­най бүлгэм Шэтын можо соогоо түрүү һуурида нэгэтэ бэшэ гарадаг һэн. Эсэгэ ороноо хамгаалгын Агуу- ехэ Илалтын 40 жэлэй ойн баярта дашарамдуулагдаһан Росси гүрэнэй хэмжээнэй харалга-мүрысөөндэ Шандалиин сандружинын ханын газетэ хоёрдохи һуури эзэлжэ, тиимэ ехэ амжалта туйлаһан ушарта Нам­жилма Цыреновнагай ехэхэн хубита оруулагдаһан байна гэхэдэ, үнэн лэ байха.

Наһанайнгаа ажалда бэеэ сүм зорюулһан Намжилма Цыреновна ехэ сэсэн, тэсэбэри ехэтэй, холые харадаг багша байгаа. Үхибүүн бүхэнэй сэдьхэл соо урлаха, тоглохо, һургуулиингаа ажал хэрэгүүдтэ эдэбхитэйгээр хабаадаха, һайн тээшээ эрмэлзэхэ хүсэл түрүүлжэ шададаг байһан. Мүнөө дурсахада, энэ шадабаринь эди шэдитэй мэтэ һанагдана. Үнэн сэхэ, нүхэсэжэ шада­ха дадалтай, уялга, журам гурим гээ­шые нангинаар сахижа, Эхэ орондоо дуратай, түрэл ниитэдээ хэрэгтэй, үетэн нүхэд соогоо хүндэтэй ябаха гэһэн хүмүүжэлдэ хүртэһэн байнаб­ди гэжэ хэлэмээр.

Багшымнай элшэ гэрэл бүхы наһан соомнай дулаасуулан эльбэ­жэ, одо мүшэниинь харгы замыем­най гэрэлтүүлжэл байдаг. Түрэһэн үдэрэйнь баяраар үшөө дахин Намжилма Цыреновнагаа амарша­лаад, түби дэлхэйн бүхы һайниие хүсэнэбди!

Багша, танайнгаа урда үбдэглэн,

Баяр баясхаланаа мэдүүлэн

дохинобди!

Жэгүүртэ далинуудые маанадтаа

бэлэглэн,

Жэгтэй ниидэлгэ үгэһыетнай

сэгнэнэбди!