Гайхамшагта шоргоолзонууд

Эрдэмтэдэй онсо тэмдэглэһээр, шоргоолзонууд - дэлхэй дээрэ эгээл гайхамшагта шумуулнууд. Тэдэнэр өөрын хүсөөр уураг тархияа бага ба томо болгожо хубилгаха арга­тай, “мал үдхэдэг” - хорхой шумуулнуудые тэжээжэ хооллодог, элдэб халдабарита үбшэнгүүдтэй эрхимээр тэмсэдэг, бэе бэеынгээ шарха­нуудые аргалжа эдэгээдэг. Тэрээнһээ гадуур үшөө элдэб олон орёо арга шадабаринуудаараа дэлхэйн шэн­жэлэгшэдые гайхуулдаг. Эрдэм­тэдэй нээлтээр, нэгэ бутын шоргоолзонууд хамтын матрицын нэгэ уураг тархитай. Томо бутын шоргоолзонуудай хамтын уураг тархи нэгэ хүнэй уураг тархиин зэргэтэй гэжэ тодорхойлогдоһон! Юрэнхыгөөр хэ­лэбэл, томо бутын шоргоолзонууд хүн мэтэ ухаатайнууд, бүхы юумэ ойл­годог!

Шоргоолзон бүхэн өөрын тусхай үүргэтэй байдаг: барилгашад, сэрэг­шэд, малшад г.м. Ажал хүдэлмэридэ дурагүй, залхуу шоргоолзонууд хам­тын байраһаа – бутаһаа үлдүүлдэг. Үсөөниие түрэдэг болоһон эхэ-хатан шоргоолзоной мүн лэ үлдүүлхэдэ, орондонь ондоо хатан һунгагдадаг.

Дэлхэй дээрэ элдэб янзын шор­гоолзонууд байдаг. Тусхай “боошхо­хонууд” соо зүгын бал нөөсэлжэ ха­дагалдаг шоргоолзонууд гайхуулдаг. Үшөө набша намаа суглуулжа, дээ­рэнь һархяагуудые ургуулдаг ёһото фермернүүд бии. Тэрэнэй хажуугаар үтэ хорхойнуудые, тля-шэрхэ тэнжээн үдхэдэг малша шоргоолзо­нуудшье байдаг.

Азиин оёдолшо шоргоолзо- нууд үтэнүүдэйнгээ гаргадаг ёһото торгон утаһануудаар мододой набшаһануудые хоорондонь холбо­жо оёод, монсогор шаар дүрсэтэй гэрхэнүүдые түхеэрдэг. Тэдэнь мо­додой хоорондуур үлгөөтэй бай­даг ха. Үшөө тиимэ сэнтэй торгон утаһануудаар мододой дунда агаарай хүүргэнүүдые томожо ба­ряад холбодог, ехэ шииг бороо­той үедэ уһанай үерлэхэдэ, плот- онгосонуудые набшаһаар дархалаад, хуурай газарнууд руу зөөдэг заншалтай.

Үшөө Азиин гүрэнүүдтэ нүүдэлшэ шоргоолзонууд бии юм. Тэдэнэр нэгэ газарта һуурижан байрладаггүй, үргэлжэ шэнэ газарнуудаар нүүжэ ябадаг юм. Бүхы ашаа бараагаа бэе дээрээ шэрээд, амандаа зуугаад, шэнэ буусада зөөдэг ха.

Шоргоолзонууд наһа утадхадаг

Эртэ урдын сагһаа энэдхэг, хитад, түбэд болон бусад зүүн зүгэй арадуудай заншалда шоргоолзонууд нангин амитадай тоодо шүтэгдэдэг.

Сүүгэлэй дасанай Болотов Эрдэ­ни ламын хэлэһээр, монголой домог үгын шоргоолзон тухай туужа соо иимэ ушар тухай номлол бии:

- Урдань нэгэ хиид дасанда ай­хабтар һүбэлгэн хурса ухаатай, бэрхээр һурадаг шэнэ шаби бии болоһон байгаа. Багшанарынь тэ­рэниие ехэ ламын убадистай, үндэр заяанай табисууртай гээд үндэрөөр сэгнэдэг һэн ха.

Нэгэтэ багшань тэрэ эрхим ша­биингаа зурхай нээжэ хараад, ехээр гайхаһан гэдэг: тэрэнь наһанайнгаа эсэстэ хүрөөд, оройдоол долоон үдэрэй үнгэрхэдэ, наһа бараха хуби­тай байшоо. Багшын ондоо зурхай­ша ламада хандажа үзүүлхэдэнь, тэрэнь баһал тиигэжэ айладхаа һэн ха.

Хоёр лама хамта зурхай- гаар үзэл үзэжэ, ямар аргаар шабиингаа наһые утадхаха ту­хай асууһан байгаа. Харюу- дань тэрэ хүбүүн нэгэ бүхэли тосхо­ной ажаһуугшадые эдеэлүүлэн хоол­луулха ёһотой, тиигэбэл наһаниинь утадхагдаха гэһэн айладхал бууһан гэдэг. Теэд хаанаһаа хүбүүхэн тэрэ ехэ эдеэ хоол, мүнгэ зөөри олохоб даа?

Ехээр шаналжа голхорһон баг­шанарынь шабидаа түрэлхидтэеэ хахасаха боломжо олгуулха гэжэ шиидээд, гэртэнь эльгээһэн байгаа. Бэлэгүүдые барюулаад, гэртэнь эль­гээхынгээ урда тээ иигэжэ хэлэһэн гэдэг: “Гэртээ айлшалаад, 6-дахи үдэртөө заабол һөөргөө дасангаа бусаха ёһотойш”.

Зургаан үдэр үнгэрһэн хойно ша­биингаа бусажа ерэхэдэ, ламанар ами наһандань хоро хүргэхэ арга­тай хэрэгсэлнүүдһээ таһалгыень сүлөөлөөд, тэгэн дундань хүбүүе һуулгаад хүлеэһэн гэдэг. Теэд һүнишье үнгэржэ, долоодохи хоно­гынь гэмгүй һайн үнгэрөөд, хүбүүхэн амиды мэндэ һуужал һуугаа.

Тиигээд багшанарайнгаа: “Ши гэртээ ямар юумэ хээбши?” - гэжэ асуухада, иигэжэ харюусаһан юм:

- Би гэртээ ошоогүйб. Бүхы зур­гаан үдэрэй туршада хада уулын дэргэдэ байрлаад, таанадай үгэһэн эдеэгээр томо бутын шоргоолзонуу­дые хооллуулааб.

Энэ “Алтан Гэрэл” соо хэлэгдэһэн ушар шоргоолзонуудые эдеэлүүлхын үйлэ хэрэг нэгэ һуурин тосхоной ажаһуугшадые хооллуулһантай адли зэргэ аша буянтай гэжэ гэршэлнэ. Шоргоолзонуу- дые хүндэлжэ эдеэлүүлхэдэ, хүнэй үйлын үриин муу хойшолонгууд һалажа, наһан утадхагдадаг.

Нангин бүтээл үйлэдэгты!

Болотов Эрдэни лама шоргоол­зонуудые хооллуулха ёһолол бүтээл тухай нангин номуудһаа оршуулаад, тодорхойгоор бэшэһэн. Тэрэ гуримаар, хабарай, зунай дулаахан нал­гай сагта шоргоолзоной бутын (уур­хайн) нээгдэхэ үедэ тус шумуулнуу­дые хооллуулха хүсэлтэй хүнүүд тус­хай бүтээл үйлэдэхэ ёһотой.

Нэн түрүүн гарнуудаа сэбэрээр угаахань шухала. Ямаршье үнэртэй байха ёһогүй. Удаань адистай үрилөөр арюудхагдаһан, али гэбэл, оло дахин тарнидажа үлеэлгэһэн сэбэр уһа бэлдэхэ хэрэгтэй. Ядахын сагта юрын сэбэр уһа хэрэглэхэдэ болохо.

Саашадаа шара тоһондо хуураһан хара талхан - замбаагаа тэрэ аршаантай уһаараа сасажа арюудхаад, бага сага дэбтээдэг.

Тэрэ аршаантай замбаагаа аба­жа, шоргоолзоной бутын хажууда хүрэжэ ерээд, зүрхэ сэдьхэлдээ эти­гэл ябуулжа уншаха:

Санжей шойдан цогжи шогнам - ла

Жаншуб барду дагни жабсуши

Дагги жинсог жипи цогнамжи

Дола пеншир санжэй дубпар – щог.

(3 дахин дабтаха)

Бурхан Ном ба Суглаанай

Дээдэнүүдтэ

Бодhи хүрэтэр этигэнэб,

Минии үгэлигэ гэхэ мэтэ

үйлэдэhэн буянаар

Амитанай туhын тула

бурхан болохо болтогой! (3 дахин)

Удаань Арьяабаала бурханиие бисалгажа, зургаан үзэгтэй тарни тоолохо: «Ом маани падме хум».

Мүн лэ Митугба бурханай тарни тоолохо:

“Намо Ратна Траяя Ом Камка­ни камкани роцани роцани тро­тани тротани трасани трасани пратиһана пратиһана сарва карма парампараани ме сарва саттваа­нааньца суухаа».

Гэхэ мэтын тарнинуудые тоолоһоор, асархы (доброта) ба энэрхы сэдьхэлэй элшэнүүдые бадараажа, замбаагаа багахан хэһэгүүдээр та­раажа, шоргоолзоной бутын үүдэндэ табиха.

Тиигээд шоргоолзонуудай эдеэлжэ эхилхэдэ, иимэ зорюулга үйлэдэхэ: «Лама Гурбан Эрдэ- ниин адисаар, энэ үгэлигын буянаар, минии ба үгэлигын эзэдэй, үбшэн ада хүнөөдэлые амарлюу­лан болтогой! Заяа табилангай муу үйлэнүүд, үйлын үриин муу хойшо­лонгууд энэ буянай хүсөөр арилгаг­дажа, ута наһатай, элүүр энхэ бэетэй, амгалан тайбан байдалтай, хододоо Гурбан Эрдэниин аршалалта доро нангин Номтой ябаха болтогой!»

Мүн лэ тус үгэлигын бүтээлые хооһон шанарай бисалгалтай таа­руулаад үйлэдэхэнь һайн.

Эрдэни ламын онсо тэмдэглэһээр, шоргоолзонуудые сахартай эдеэгээр хооллуулхань огто хорюултай. Тиигэ­бэл сахартай хоол шоргоолзонуудай бэедэ нэбтэрэн шэнгээд, тэрэнэйнь амтаар шумуулнууд бэе бэеэ мэ­рээд эдижэ эхилдэг. Тэрэ хадаа ехэ нүгэлтэй, орёо хатуу хойшолонгууд­тай үйлэ хэрэг болоно!

Ородой уран зохёолшон, уран зурааша, буддын шажанай гүн уха­анай эрдэмтэн Николай Рерих эр­дэнитэ зэндэмэни шулуун шоргоол­зонуудай бута соо нюугдаһан гэжэ тоолодог байһан. Олон арадуудай этигэлээр, шоргоолзоной бута ба­ялиг үршөөдэг эди шэдитэй гээд шүтэгдэдэг түүхэтэй юм.