«Бэлигтэй арсалан» бэлэй

Абамнай сагаан сэдь­хэлтэй, һайн һанаатай, шадамар бэрхэ, үнэхөөрөөл, нэрэдээ хүрэмэ «Бэлигтэй Арсалан» бэлэй. Хэлэндэ аргагүй бэрхэ бай­гаа. Юумэ хөөрэхэдөө, ню­дэндэ харагдахадал гэтэр, го­ёор зураглан хөөрэдэг бай­гаа. Мүнөө һанахадамнай, зүжэгшэн болоошье һаа болохоор бэлигтэй һэн. «Бидэ Байгал далайн эрьеһээ гар­балтай зон гээшэбди. Үбгэ эсэгэнэрнай түрүүн Хориин талаар нүүжэ ябаһанаа, һүүлэй һүүлдэ Ага нютагаар түбхинэһэн юм», - гэжэ би­дэндээ ходо хөөрэгшэ һэн.

Абамнай Зугаалайн дун­да һургуулида һураһан. Хаяа хадхан оршодог хэдэн нюта­гуудай үхибүүд тэндэнь сугларжа, ном үзэдэг байгаа. Даширабдан Батожабайтай суг һурадаг, наададаг, нан­шалдадагшье байһанаа дур­дагша бэлэй. Абамнай ном­доо бэрхэ байгаа. 1937 ондо 7-дохи класста һуража бай­хадаа, Ага тосхондо болоһон уран уншалгын мүрысөөндэ хабаадажа, түрүү һуури эзэл­жэ, Могойтын аймагһаа Пуш­кинай стипендидэ хүртэһэн намтартай.

Дайнай болохоһоо урид аба эжы хоёрынь наһа бараа һэн ха. Эжынь 1932 ондо Дон­дог гэжэ дүү хүбүүень түрөөд лэ, бурхандаа ошоо һэн ха. Тиихэдэнь Дондогыень ондоо айл үргэжэ абаһан байгаа. Абамнай 1945 ондо Японтой дайнда Забайкалиин сэрэ­гэй тойрогой 293-дахи дивизиин бүридэлдэ хабаадаһан. Улаан Одоной, Эсэгэ оро­ноо хамгаалгын Агууехэ дай­най II шатын орденуудаар шагнагдаһан.

22 наһатай байхадаа, 1946 ондо абамнай һамга абаа. Манай эжы Долгор гэжэ нэрэтэй һэн. Хадамда гараха үедөө оройдоол 19- тэй байгаа. «Эжынтнай мо­рёор гүйлгэжэ ябахада, эгээ түрүүшынхиеэ хараһан хүм», - гэжэ аба хөөрэгшэ һэн. Эжымнай Хара-Шэбэр нюта­гай байгаа.

1952 ондо манай гэр бүлэ Улаан-Үдэ зөөжэ ерээ. Түрүүшээр ехэ хүндэ байгша һэн, өөрын гэргүй, флигель хүлһэлжэ байгаабди. Абам­най ажалда ороо, харин эжы гэртээ бидэниие харадаг һэн.

Аба «Буряад үнэн» со­ниной редакцида хүдэлдэг байгаа. Заримдаа дахаад, ажалдань ошолдогшо һэмди. Тиихэ үедэ редакци мүнөө «Бинбанкын» байг­ша газарта байратай агша бэлэй. Нэгэ дабхар байшан руу ороходо, ута коридор байха, хоёр талаарнь - ажа­лай таһалганууд. Хэблэлэй машинануудай таршаганаан, ажалшадай бэе бэе­тэеэ хөөрэлдөөн, юрэдөөл, зохёохы ажалай оршон бай­дал тогтонхой байдаг һэн. Абамнай шатар наадаха ехэ дуратай бэлэй. Өөрынгөө шатар һугабшалаад лэ, наадахаяа ошохо. Тиихэ үеэр Карл Марксын бульвар дээрэ, Солнечно гудамжаар һүниин харанхы болотор ша­тар наадаан болодог байгаа.

«Буряад үнэндэ» хүдэлһэнэй удаа аба Буряадай телевидениин студида ажалтай болоо һэн. Харин эжым­най оёдолой фабрикада, удаань протезно-ортопеди­ческэ үйлэдбэридэ хүдэлөө. Аба эжы хоёрнай бидэниие үндылгэжэ, бултандам­най дээдэ һургуули дүүргүүлээ.

Ехэл эбтэй байһан. Бэе бэедээ шэрүүн үгэ хэ­лэжэ байхыень нэгэшье дуулаагүйбди. Абын наһа барахада, эжы ехэл гашуудаа һэн.

Абамнай зоной хүн һэн. Хэнтэйшье хөөрэлдэжэ ша­даха. Танихагүй хүниинь байхагүй. Газаагуур яба­хадаа, хүн бүхэнтэй мэндэшэлхэ, һониноо хөөрэлдэхэ. Нэгэтэ Соведүүдэй тал­майн нэгэ захаһаа нүгөөдэ хүрэтэрнь хоёр саг тухай ябаа һэн хабди. Зоноор уул­зажа, үгэ андалдаһаар бай­тарнь, тэды саг болошоо ха юм. Нютагайнгаа зондо ехэ мээхэй байгаа. Зугаалайгаа ошоходоо, колхозой суглаан­да заатагүй байлсадаг һэн.

Бидэ гурбан үхибүүдбди. Эгээ ехэмнай Будажапова Га­лина Шираповна, инженер-химик мэргэжэлтэй. Мүнөө наһанайнгаа амаралтада. Хоёр хүүгэдтэй: Дарима, Содном; аша зээнэрынь: Оюна, Ольга, Матвей, Алдар. Хо­ёрдохимнай – Бадлуев Бато Ширапович, инженер-ба­рилгашанаар хүдэлһэн. 2009 ондо наһа бараа. Хүбүүниинь – Доржи, ашанарынь: Баясха­лан, Дарису, Номина. Одхон дүүмнай – Шуханова Люд­мила Шираповна – эмшэн- педиатр. Мүнөө Уласай эм­нэлгын колледждо багшал­на. Басагадынь: Валентина, Ольга; зээнэрынь: Бато, Аюр, Алина, Номина.

Шираб-Сэнгэ БАДЛУЕВАЙ үхибүүд