Арадай наадануудта – анхарал

Үбэр Байгалай арадуудай эт­нографиин музейн үргэн тал­майда буряад, ород, һоёд, шэ­мээшэг арадуудай нааданууд дурад­хагдаа. Городки, лапта, дэрээр тулал­даан, гиир эгээл холо шэдэлгэ, тэбэг сохилго, шагай наадан, һээр шаал­ган, һур харбалга, талаан тобшо наадан, алтан баргай наадан гэһэн наа­дануудаар мүрысөөнүүд үнгэргэгдөө гээд хэлэлтэй. Эндэ ерэһэн хүн бүхэн хабаадаха, наадажа туршаха аргатай байгаа.

Һаяын үедэ иимэ түхэлэй нааданууд тамиршадай бүри ехэ анха­рал татадаг болошоо. Ушар гэхэдэ, «Үндэһэн тамирай зүйлнүүдээр Бу­ряад Уласай спортын мастер» гэһэн нэрэ зэргэдэ амжалта туйлагшад хүртэхэ эрхэтэй болоо. Бүхэ барил­даан, һур харбаан, мори урилдаан, шатар, һээр шаалган гэһэн зүйлнүүд үндэһэн тамирай зүйлнүүдэй тоодо оруулагданхай гээд һануулая. Бу­ряад Уласай Арадай Хуралай һунгамалнууд ээлжээтэ сессиин үедэ та­мир тухай хуулида нэмэлтэ оруулха түсэбтэй. Тиигэжэ шагай наадан тэрэ бүридэлдэнь оруулагдахаар хараа­лагдана.

Хуралдаанай нээлгын баяр ёһололой үедэ спортын мастерай тэм­дэг болон үнэмшэлгэ барюулагдаа. Буряад шатараар уласай «Наадан-Сурхарбаанда» аяар зургаа дахин абсолютна чемпион болоһон Жам­саран Цыдыпов шэнэ нэрэ зэргэтэй болобо.

Үндэһэн буряад нааданууд­най холо ойгуур харуулагдана. Москвагай суута ВДНХ-гай дэр­гэдэ үнгэргэгдэһэн «Вся Россия» харалга-үзэсхэлэндэ сугларагшад манай наадануудтай танилсаа. Мүн Владивосток хотодо эмхидхэгдэһэн Зүүн зүгэй эдэй засагай хуралдаа­най үедэшье дурадхагдаа. Эдэ томо хэмжээ ябуулгануудта Буряадайн­гаа наадануудые шадамар бэрхээр харуулһан хүнүүдтэ Буряад Уласай Толгойлогшын баярай бэшэгүүд ба­рюулагдаа.

Буряадаймнай түрүү оёдолшод өөһэдынгөө бүтээлнүүдые харуулаа. Хэдэн модельернүүдэй болон оюута­дай ажалнууд дурадхагдажа, хурал­даае шэмэглээ. «Культурный код Бу­рятии» гэһэн түсэл бэелүүлгэдэ иимэ һонирхол татама хэмжээн оролсоно ха юм.

Уласай олон шэглэлэй колледждо ерээдүйн оёдолшодые бэлдэнэ. За­луу мэргэжэлтэдэй түрүүшын харал­га энэ талмай дээрэ болоо. Мэдээжэ оёдолшодой дунда Раджана Будае­вае нэрлэмээр. Бэлигтэй хубсаһанай дизайнерай үүсхэлээр тамирай фе­стивалиин үедэ харалга үнгэргэгдөө.

Һонирхолтойнь гэхэдэ, Раджана Будаева ганса оёдолшон бэшэ, мүн алтан баргай наада олоной дунда нэбтэрүүлнэ.

- Яһала олон хүнүүд манай үндэһэн буряад нааданда һураад бай­на. Мүнөө үедэ Улаан-Үдэ хотодо, хүдөөгэй долоон аймагуудта наада­яа нэбтэрүүлнэбди. Алтан баргай наадан нэгэ талаһаа хараад үзэхэд, ехэ бэлэн. Теэд наадахада, хүндэ бо­лодог, дадал, бэлэдхэл хэрэгтэй. Бүхы дуратайшуулые алтан баргай нааданда һурахыень урижа байнабди, - гэжэ Раджана Будаева хэлэнэ.

Тус хуралдаанда алтан баргай нааданда Түнхэнэй аймагай тамирай һургуулиин багша Сергей Бальжи­нович Манзаров түрүү һуурида га­раа. Гэхэтэй хамта тэрэ тэбэг сохил­годо баһа түрүүлжэ гараа. Шагай нааданай шүүрэлгэдэ шангай 3-дахи һуури эзэлһэн байна.

- Түнхэнэй аймагай Аршаан һууринда ажаһуудагби. Футболоор һоригшо байбашье, элдэб наадануудые нютагтаа хүгжөөхэ гэжэ яба­наб. Гранд гольф, Японой волейбол болон бусадые сугларжа наадажа, мүрысөө үнгэргэхэ заншалтайбди. Тус фестивальда зорюута элдэб наадануудта танилсаха һанаатайгаар ерээд, өөрөө наадажа ябашооб, - гэжэ Сергей Бальжинович хөөрэнэ.

Баярто Цыренов һээр хухална

Һээр шаалганай мүрысөөн хараг­шадые һонирхуулаа. Наһанай гур­бан бүлэгтэ болоһон мүрысөөндэ Захааминай түлөөлэгшэд түрүү һууринуудые эзэлээ. Эдэ гурбанай дунда абсолютна чемпион хэн боло­хоб гэжэ элирүүлэгдээ. Һүүлшын ша­тада 16 наһатай Андрей Мункуев, 45 наһатай Баярто Цыренов хоёр тэм­сээ. Эндэ дүршэл ехэтэй тамиршан илалта туйлажа, 20 мянган түхэриг шанда хүртөө.

Хориин үхибүүд

Арадай наадануудай һайндэртэ Хориин аймагай Булам һууринай үхибүүд олоороо ерээ. Эндэ дурадхагдаһан бүхы наадануудта тэдэ оролсожо наадаа. Тэдэ хуу барандаа түрүү болон шангай һууринуудые эзэлээ. Энэл аймагай Айнура Мархю­ева шагай нааданда абсолютна чем­пион боложо тодороо. Олон тоото медальнуудые абаад, шүүһэн мүнгөө тооложо байхадань, хараад баярла­маар байгаа.