Энэ жэлэй 25-дахи ойн баярта урилдаан долоон сэдэбэй тусхай янзаһаа бүридэһэн: “Аламжа Мэргэн Арюун Гоохон хоёр”, “Гуа сэсэн хатан”, “Эхэ-Герой”, “Хүгшэн эжын хүндын тэмдэг”, “Баатарай соло”, “Баатар Мэргэн”, «Сагаан үбгэн». Байгша ондо гүрэн дотор соносхогдоһон Гэр бүлын жэлдэ дашарамдуулан, уншагшаднай бата бэхи байдалтай, эбтэй эетэй гэр бүлэнүүд тухай илангаяа олон зураглалнуудые эльгээгээ гээд тэмдэглэе. Энэ удаа олоной дуратай “Буряадай түрүү хүнүүд” гэһэн урилдаан “Буряад үнэн” Хэблэлэй байшан Бүгэдэ Буряадай үндэһэн соёлой эблэлтэй суг хамта үнгэргөө. Тус урилдаамнай Буряад ороноймнай холо ойрын элдэб аймагуудһаа, хүршэ Үбэр Байгалай хизаарһаа, Эрхүүгэй можоһоо уншагшаднай эдэбхитэйгээр хабаадаа. Тиигэжэ “Буряад үнэн” Хэблэлэй байшангай захирал-ахамад редактор Даши-Доржо Болотов, Бүгэдэ Буряадай үндэһэн соёлой эблэлэй түрүүлэгшэ Чимит Бальжинимаев сугларһан зониие хани халуунаар амаршалжа, һайн һайханиие хүсөө.
Тодорхойлон хэлэхэдэ, энэ конкурсдо жэл бүри хонгор һайхан Хориин аймагһаа уншагшаднай тон эдэбхитэйгээр хабаададаг. Урилдаанаа соносхоһонһоомнай хойшо редакцидамнай хонходожо, энэ тэрэ асуудалнуудые лаблажа байдаг юм. Тиин энэшье удаа Хориин аймагайхид бүгэдөөрөө сугларжа, энэ һайндэртэмнай буугаа.
Гэхэтэй хамта Оросой Холбоото Уласай ба Буряад Уласай алдар суута артистнууд - Саян ба Эржена Жамбаловтан, Буряадай элитэ дуушан, хүгжэмшэн Намгар Лхасаранова, дуушан, хүгжэмшэн Бато Гуранов гэгшэд аялга дуунуудые зэдэлүүлжэ, сугларһан зоной сэдьхэл баясуулаа.
Үбэлэй янгинама хүйтэнэй үедэ дурдагдаһан номой санда сугларһан зоной зүрхэ сэдьхэл хөөрэнги байгаа. Бэе бэетэйгээ уулзажа, амар мэндэеэ хэлсэжэ, үреэлэй һайхан үгэнүүдтэ хүртэжэ байхаһаа энэ дэлхэй дээрэ юун сэнтэйб даа.
Зай гэжэ, тус сэдэбэй янзануудаар илажа гараһан Лауреадуудай нэрэнүүдтэй танилсагты:
«Аламжа Мэргэн Арюун Гоохон хоёр»
Андрей Ракшаевич болон Светлана Владимировна Дондуповтан. Андрей Ракшаевич үндэһэн буряад наадануудые – һээр шаалга, тэбэг сохилго, ташуур таталга гэхэ мэтые һэргээн дэлгэрүүлхэ талаар аргагүй ажал ябуулна, “Буряад Уласай үмэнэ габьяатай байһанай түлөө” медаляар шагнагдаһан. Светлана Владимировна – Оросой Холбоото Уласай габьяата эмшэн, Буряад Уласай Арадай Хуралай һунгамал, Баргажанай аймагай эмнэлгын түбэй ахамад врачаар олон жэлдэ хүдэлһэн. Хоёр һайхан басагадые тү- рэжэ үндылгөө. Найруулгын автор - Валентина Походиева.
Бэлигто Баянович болон Цыцыгма Дамбаевна Жамбалдоржиевтан – үмсын ажахы эрхилдэг эрхим гэр бүлэ. Буряад Уласай Засагай газарай, Буряад Уласай Хүдөө ажахын болон эдеэ хоолой яаманай Хүндэлэлэй грамотануудаар шагнагдаhан юм. «Эрхим олзын хэрэг эрхилэгшэд» гэжэ нэрэ зэргэдэ хүртэһэн. Нютаг дээрээ «Алан Гуа» гэһэн аяншалгын комплекс байгуулһан гэр бүлэ нютагайнгаа, аймагайнгаа волонтёрнуудтай нягта холбоотойгоор хүдэлдэг. Найруулгын автор - Лариса Ванжилова.
Базаржаб Цыбендоржиевич болон Цырендулма Цыбиковна Батомункинтан. Базаржаб Цыбендоржиевич – хизаар ороноо шэнжэлэгшэ, “Алтан жаса” гэһэн ниитын эмхиин хүтэлбэрилэгшэ. Байгша ондо “Агын буряадууд: түүхэ, ёһо заншал, соёл” гэһэн хоёр боти ном хэблүүлээ. Цырендулма Цыбиковнагай ажалай намтар сэдхүүлшэнэй мэргэжэлһээ эхи абаһан байна. Дулдаргын аймагай радио дамжуулга хүтэлдэг байһан. Олон жэлдэ Үбэр Байгалай хизаарай Буряад соёл хүгжөөлгын түбтэ амжалтатай ажаллаһан. Базаржаб Цыбендоржиевич Цырендулма Цыбиковна хоёр буряад арадайнгаа түүхэ мүнхэрүүлжэ, алдар солыень үргэжэ, буряад хэлэнэй түлөө, соёлой хүгжэлтын түлөө эршэ хүсэеэ элсүүлдэг, зүрхэ сэдьхэлээ зорюулдаг сэхээтэн хүнүүд юм. Найруулгын автор - Намжилма Бальжинимаева.
Дандар Дашидоржиевич болон Маргарита Михайловна Базаржаповтан. Үбэр Байгалай хизаарай Хёлгын дасанай ловон лама Дандар Дашидоржиевич ба Хэжэнгын лицей-hургуулиин багша Маргарита Михайловна Базаржаповтан табан үхибүүдтэй эбтэй эетэй гэр бүлэ юм. Дандар лама һүзэгшэдэй хэрэг бүтээхэһээ гадна, СВО-гой эхилхэhээ хойшо сэрэгшэдтэ туһалха талаар ехэ ажал ябуулна. Табан үхибүүдынь номдоо бэрхэнүүд, алишье хэрэгтэ амжалта туйлажа ябадаг, мүн эгээл шухалань буряад хэлэндээ бэрхэнүүд юм. Найруулгын автор – Вера Аюшеева. Вера Лубсанимаевна жэл бүри нютагайнгаа ажалша бэрхэ зон тухай зураглалнуудые бэлдэжэ, манай редакци эльгээдэг юм.
Батор Кимович болон Соёлма Батуевна Тарнуевтан. Батор Кимович – Хэжэнгын аймагай захиргаанай толгойлогшын орлогшо, Соёлма Батуевна – Хэжэнгын аймагай Хүүгэдэй уран бэлигэй түбэй захирал. Тарнуевтан Буряадайнгаа табан эрхим гэр бүлын тоодо «2024 оной гэр бүлэ» гэhэн бүхэроссиин урилдаанда хабаадажа, хүн- дэлэлэй тэмдэгтэ хүртэһэн. Эжын һайхан уурагаар, эсэгын эрхим һургаалаар үндыжэ ябаһан үхибүүдыньшье али олон хэмжээ ябуулгануудта хабаадажа, амжалта туйладаг юм. Найруулгын автор – Валентина Батуева.
Саян Цыдыпович болон Эржена Зугдаровна Жамбаловтан – Буряад Уласай арадай зүжэгшэд, Оросой Холбото Уласай соёлой габьяата хүдэлмэрилэгшэд, Буряад ороноймнай эгээл мэдээжэ гэр бүлэнүүдэй нэгэн. Гурбан үхибүүдынь Сойжин, Дахалэ болон Юмжана аба эжынгээ хэрэг амжалтатай һайнаар үргэлжэлүүлжэ, өөһэдөөшье нэрэтэй түрэтэй хүнүүд боложо ябана. Найруулагша автор - Баярма Баторова.
“Гуа сэсэн хатан”
Лариса Цымжитовна Халхарова - Доржи Банзаровай нэрэмжэтэ Буряадай гүрэнэй ехэ hургуулиин доцент, хэлэ бэшэгэй эрдэмэй дид-доктор, уран зохёол шэнжэлэгшэ. “Буряад ТВ” теле-субагай хүтэлэгшэ, Монгол-Ород гүрэнүүдэй хоорондохи харилсаа бэихжүүлхэ талаар горитой ажал ябуулһанайнгаа түлөө Монгол Уласай “Алтан гадаһан” ордендо хүртэһэн. Найруулагша автор - Баярма Баторова.
Надежда Михайловна Баторова - 35 жэлэй туршада “Буряад үнэн” сониндо, мүн наһанайнгаа амаралтада гаратараа Буряадай гүрэнэй телерадиокомпанида амжал- татай ажаллаһан, Буряад Уласай олондо мэдээсэл тараадаг хэрэгсэлнүүдэй хүгжэлтэдэ горитой хубитаяа оруулһан хүндэтэ аха захатан. Буряадаараа 88 наһатай Надежда Михайловна мэдээжэ сэдхүүлшэдэй, уран зохёолшодой бүтээлнүүдэй үргэн олониитэдэ хүрэхэ хэрэгтэ шухала үүргэ гүйсэдхэһэн габь- яатай. Найруулагша авторнууд – Гэсэгма Доржиева, Людмила Цыденова.
Цырендари Аюровна Самбуева – Санкт-Петербург хотын буряадуудай “Ая ганга” нэгэдэлэй түрүүлэгшэ, Буряад Уласай соёлой габьяата хүдэлмэрилэгшэ. Олон һайхан хэрэгүүдые үүсхэжэ үнгэргэдэг, мүнөө үедэ сэрэгэй тусхай ябуулгада хабаадаһан хүнүүдтэ туһа хүргэхэ талаар эдэбхитэй ажал ябуулна. Найруулагша автор - Сарюна Эрдынеева.
Соёлма Цырендоржиевна Бадмаева – Улаан-Үдэ хотын Исай Калашниковай нэрэмжэтэ номой сангай хизаар ороноо шэнжэлэлгын таhагай ахамад мэргэжэлтэн. Мэдээжэ уран бүтээлшэдтэ зорюулагдаһан олон тоото хэмжээ ябуулгануудые эмхидхэхэһээ гадна, буддын шажанай нангин шүтөөн болохо Джарун Хашорай субарга һэргээлгэдэ хабаадалсаха мэтээр ниитын удха шанартай олон хэрэгүүдые бүтээлсэһэн габьяатай. Найруулагша автор – Виктор Гунгаров.
Намгар Аюшеевна Лхасаранова – Буряад Уласай габьяата зүжэгшэн, алдарта дуушан. Буряад-монгол угсаатанайнгаа урданай дуунуудые бүхы дэлхэйгээр сууряатуулжа, түрэл арадаа, нютаг нугаяа суурхуулжа ябаһан дуушан. Найруулагша автор – Баярма Баторова.
“Эхэ-Герой”
Жэгжэма Дугаровна Евреева – аяар 15 үхибүүдые алтан дэлхэй дээрэ мүндэлүүлжэ, хүнэй зэргэдэ хүргэһэн ашата һайхан эжы. «Эхэ-Герой» гэhэн орденоор, «Алдартай эхэ» гэһэн медаляар шагнагдаһан Жэгжэма Дугаровна арбан табан хүүгэдэйнгээ хажуугаар мүнөө дээрэ 33 аша зээнэртэй, 26 гушанартай, үри һадаһадайнь тоо дүн хамта 99 халуун амин болоод байна. Найруулагша автор – Оюна Доржиева-Евреева.
Эржена Найдановна Шойжилова – эжы абаяа, эгэшэ дүүнэрээ алдажа, үншэрхые үзэбэшье, өөрөө мүнөө юһэн үринэрые, тэрэ тоодо табан хүүгэдые үргэжэ абаад хүмүүжүүлжэ байна. Тэрээнһээ гадна олон жэлэй туршада Хориин аймагай эмнэлгын газарта акушеркээр хүдэлжэ, алтан дэлхэй дээрэ мүндэлһэн али олон үхибүүдые альган дээрээ тодожо абаад тэнжээһэн буянтай. Найруулагша автор – Зоригма Цыбикова.
«Хүгшэн эжын хүндын тэмдэг»
Дырма Зугдуровна Бадмацыренова – Эсэгэ ороноо хамгаалгын Агууехэ дайнай эхилхэдэ, арбатайхан ябаад, хамтын ажалда хабаадажа эхилһэн. Оролдосотой бэрхээр ажаллаһанай түлөө СССР- эй Верховно Соведэй Президиумэй Хүндэлэлэй грамотаһаа эхилээд, олон тоото шагналнуудта хүртэһэн, Эхын орденуудаар, «1941-1945 онуудай Эсэгэ ороноо хамгаалгын Агууехэ дайнай үедэ габьяата ажалай түлөө», «В.И. Ленинэй түрэһөөр 100 жэлэй ойдо габьяата ажалай түлөө» гээд лэ, Эсэгэ ороноо хамгаалгын дайнай илалтын ойнуудай медальнуудаар шагнагдаһан. Мүнөө 93 наhатай.
Найруулагша автор – Л. Намжилова.
Мария Цыбекжаповна Цы- бекжапова – Буряад Уласай хүдөө ажахы хүгжөөлгэдэ горитой хубитаяа оруулһан, 14-тэйхэн байхаһаа хойшо ажалайнгаа намтар эхилһэн. Хамтын ажалда хам орожо хүдэлхын хажуугаар алтан дэлхэйдэ арбан үринэрые мүндэлүүлһэн аша габьяатай. Гурбан шатын «Эхын Алдар Соло» ордендо, «Эхэ- Герой» гэһэн үндэр нэрэ зэргэдэ хүртэһэн. Мүнөө 90 наһанайнгаа дабаан дээрэ ябаһан Мария Цыбекжаповнагай үри һадаһадыень, аша, гуша, дүшэнэрыень бултыень тоолобол, 121 халуун амин болонхой. Найруулагша автор - Сэнгэ Ринчинов.
Нина Дондоковна Шагдарова - Буряад Уласай, мүн Оросой Холбоото Уласай соёлой габьяата хүдэлмэрилэгшэ, Оросой Сэдхүүлшэдэй хол- бооной гэшүүн. Буряад Уласайнгаа болон Монгол ороной сонин сэдхүүлнүүдтэ, Буряад Уласай Юрэнхылэгшын болон Засагай газарай Захиргаанда амжалтатай һайнаар хүдэлһэн. Мүн олониитын ажалдашье эдэбхитэйгээр хабаадажа, Буряадай Сэрэгшэдэй эхэнүүдэй холбооной президиумэй гэшүүн ябаһан габьяатай. Найруулагша автор – Светлана Батуева-Шойжонова. Светлана Чимитовнамнай мүн лэ “Буряад үнэн” сониндоо һонирхолтой зураглалнуудые үргэлжэ эльгээжэ байдаг, хурса гуурһатай уншагшамнай болоно.
Намжилма Нанзатовна Бальжинимаева – Интернет- хүгшөөдэй гээд холо ойгуур алдаршаһан блогер, “Мүнгэн тобшо” гэһэн сайт байгуулагша. Бүхы наһаараа Буряадай олондо мэдээсэл тараадаг хэрэгсэлнүүдтэ, тодорхойлходо, “Хараасгай” сэдхүүлдэ, “Буряад үнэн” сониндо амжалтатай ажаллаһан. Сэдхүүлшэдэй олон тоото мүрысөөнүүдтэ илалта туйлажа, шангуудта хүртэхэһөө гадна, Бу- ряад Уласай Засагай газарай Хүндэлэлэй бэшэгээр, Бүгэдэ Буряадай үндэһэн соёлой эблэлэй «Буряад арадай үмэнэ габьяатай байһанай түлөө» медаляар шагнагдаһан габьяатай. Найруулагша автор – Бэлигма Орбодоева.
«Баатарай соло»
Дондоков Вячеслав Баирович. Буряад Уласай Арадай Хуралай һунгамал болоод, Нии- гэмэй бодолгын хорооной түрүүлэгшын орлогшын тушаалда хүдэлжэ байһан аад, “сэрэгэй эмшэн” мэргэжэлтэй хадаа тэндэ туһатай байхаб гээд, байлдаанай газар руу зорёо ха юм. Вячеслав Баирович гүрэнэй элдэб хайра шагналнуудта, тэрэ тоодо «Эрэлхэг зоригой түлөө» гэһэн гүрэнэй ордендо хүртэһэн. Найруулагша автор – Светлана Батуева- Шойжонова.
Воротников Николай Иннокентьевич, сэрэгэй тусхай операцида хабаадагша. Мүнөө Сергей дүү хүбүүнтэеэ хамта һайн дуратанай ёһото тусхай отряд байгуулһан. Тэдэнэр өөрын хүсөөр хуушан авто-унаануудые шэнэлэн за- һабарилаад, тусхай операциин газар руу эльгээдэг. Найруулагша автор - Баясхалан Дабаин.
“Баатар Мэргэн”
Сандан Баирович Гармаев – байгша ондо Кыргызстанай ниислэл Бишкек хотодо болоһон яхад арадай хапсагай барилдаагаар дэлхэйн абарга болоһон тамиршан. Найруулагша автор – Галина Дашеева-Базаржапова.
Виталий Григорьевич Раднаев – “Буряад ТВ” теле- субагай хүтэлбэрилэгшэ, бэлигтэй бэрхэ сэдхүүлшэн, эмхидхэгшэ. Найруулагша автор – Николай Шабаев.
Аюр Дашинимаевич Сампилов – үмсын ажахы эрхилэгшэ, адуушан, Буряадай Мори урилдаанай федерациин юрэнхылэгшэ. Найруулагша автор - Лайжа-Ханда Борохитова.
Алдар Валерьевич Дамдинов – мэдээжэ гүрэн түрын ажал ябуулагша, эрдэмтэн, Доржи Банзаровай нэрэмжэтэ Буряадай гүрэнэй ехэ һургуулиин захирал, түүхын эрдэмэй кандидат. Найруулагша автор – Оюна Раднаева.
Ринчин Львович Дашицыренов – Буряадай мэдээжэ дуушан, олониитын ажал ябуулагша, “Ринчин Дашицыреновэй жаса” гэһэн буян үйлэдэлгын эмхиин түрүүлэгшэ. Найруулагша автор - Дашама Доржиева.
«Сагаан үбгэн»
Александр Андреевич Амагзаев – Эрхүү хотодо Буряад арадай соёл хүгжөөлгын түб байгуулагшадай нэгэн, олон жэлэй туршада Байгал шадарай үндэһэн арадуудай соёл хүгжөөлгын түбэй захирал ябаһан, Орос гүрэнэйнгөө олон тоото хайра шагналнуудта хүртэһэн, Монгол ороной “Алтан гадаһан” орденоор шагнагдаһан. Найруулагша автор - Серафима Балданова.
Мунко-Жаргал Аюшеевич Дармаев – түрэһэн Ага нютагтаа, холын Туркменистанда, мүн Буряад орондо элдэб тушаалнуудта амжалтатай ажал- лаһан. 2006 онһоо Бүгэдэ Буряадай үндэһэн соёлой эблэлэй дид-юрэнхылэгшэ ябаһан. Арадай аман зохёолой “Тоонто” ансамблиин гэшүүн. Мү- нөө жэлдэ 75 наһанайнгаа алтан ойе тэмдэглээ. Найруулагша автор - Евгений Орбодоев.
Цыдып Балданович Цырендоржиев - Буряадай мэдээжэ уран зохёолшон, сэд- хүүлшэн, гүрэнэй болон олониитын ажал ябуулагша, Буряад Уласай соёлой габьяата хүдэлмэрилэгшэ. Цыдып Балданович олон жэлэй туршада Буряадай Сэдхүүлшэдэй холбооной правлениин тү- рүүлэгшээр, «Буряад үнэн» сониной редактораар ажал- лаһан намтартай, байгша ондо 75 наһанайнгаа алтан ойе тэмдэглээ. Найруулагша автор - Галина Дашеева-Базаржапова.
Даба Санжитович Жамьянов – Оросой Холбоото Уласай Түмэр харгын хүндэтэ хүдэлмэрилэгшэ, һур харбалгаар СССР-эй спортын мастерта кандидат. Сэрэгэй тусхай ябуулгада хабаадажа байһан хүбүүдтэ болон ажабайдалай хүндэ хүшэрые бэе дээрээ мэдэрһэн бусадшье хүнүүдтэ туһаламжа хүргэжэ байдаг буянтай. Найруулагша автор – Долсон Галсанова.
Пурбо Найданович Дамиранов – Буряадай мэдээжэ композитор, Буряад Уласай Гүрэнэй шангай лауреат, Буряадай урлалай габьяата ажал ябуулагша. Олон һайхан дуунуудые зохёожо, арад зоной дунда алдар нэрэеэ суурхуулһан. Пурбо Найданович «Байгал» ансамблиин уран һайханай хүтэлбэрилэгшэ байхаһаа гадна, Буряадай Хүгжэмэй зохёолшодой холбооной түрүү- лэгшэ ябаһан габьяатай. Авторынь - Цыпилма Батурова.
Максим Соктоевич Гомбоев – мэдээжэ уран зураашан, дархан, уран барималшан, Буряад Уласай Гүрэнэй шангай лауреат. Хабаровскын хизаарай Уран зураашадай холбоо- ной болон Оросой Холбоото Уласай Уран зураашадай холбооной гэшүүн, буддын шажанай хэрэгсэлнүүдые, бурхад сахюусадай хүрэгүүдые урлан бүтээхэһээ гадна, дасан дугангуудые һэргээлсэһэн габьяатай. Найруулагша автор – Жалсан Дондоков.
Хүсэтэй һахюуһан бэлэг
“Буряадай түрүү хүнүүд” гэһэн урилдаанай лауреадууд болон хабаадагшадта хүндэлэлэй тэмдэгүүдтэй хамта гүнзэгы удха шанартай, сэнтэй бэлэгүүд барюулагдаа. Буддын шажанай эгээл хүсэтэй “Найман тахил” гэһэн һахюуһанай наймадахи һүлдэтэ тэмдэг – Хорло эзэнэйнгээ хуби заяанда һайн хубилалтануудые асардаг убадистай. Суранзан мэтээр илалта туйлалтануудые татажа асардаг. Дасанда ламада рамнайлуулаад, маани тарнииень уншажа байбал, байдалай бүхы талаар – эд зөөриин, мүнгэнэй, инаг дуранай г.м. асуудалнууд урагшатайгаар шиидхэгдэжэ, зол жаргал, амгалан тайбан байдал тогтодог.
«Буряадай түрүү хүнүүд» урилдаа эмхидхэхэ хэрэгтэмнай туһалһан эбээн тэдхэгшэд тухай хэлэе. “РИТМ” гэһэн эмнэлгын ба шэнжэлгын түб, генеральна захиралынь Доржи Дашиевич Замбалов, “Орда” гэһэн этно-ресторан, эзэдынь Дамдин, Инна Дашиевтан, Буркоопсоюзай хүтэлбэрилэгшэ, Арадай Хуралай гэшүүн Долгор Кимовна Норбоева. Эдэ зондоо халуун баярые хүргэнэбди.
Зай, иигээд лэ, шэнэ жэлэй үмэнэ буряад арадайнгаа эгээл ажалша бүхэриг, абьяас бэлигтэй, Буряадайнгаа һүр һүлдэ дээрэ үргэжэ ябадаг түрүү зоноо хүндэлжэ, “Буряад үнэн” Хэблэлэй байшангай, Бүгэдэ Буряадай үндэһэн соёлой эблэлтэй суг хамта эмхидхэһэн энэ үйлэ хэрэг эмхи гуримтайгаар, һайнаар үнгэрбэ гээд онсолоё. Шэнэ жэлдэ, хүндэтэ уншагшаднай, дахяад уулзахабди!