Ниигэм 29 jan 2025 361

Арадай һунгамалай ажал хэрэгүүд

Буряад Уласай Арадай Хуралай анхан байгуулагдаһаар Захааминай аймагһаа һунгагдаһан Михаил Семёнов, Бато Семёнов гэжэ арадаймнай түрүү хүбүүд аша үрэтэйгөөр хүдэлһэн гэжэ мэдээжэ. Тэдэнэй хэрэгые мүнөөнэй һунгамалнууд урагшатайгаар үргэлжэлүүлнэ. Мүнөөдэр дорюун ДОРЖИЕВ, зоригтой ГЕННАДИЙ гэжэ зоной дунда алдаршаһан арадай һунгамал Геннадий Юрьевич Доржиев, тэрэнэй ажал хэрэг тухайнь, хүн зондоо туһалһанииень хөөрөөгөө дэлгэхэмнай.

© фото: Гэрэл зураг Арадай Хуралай сайтһаа абтаба

Эхилхэһээнь эршэтэй

«Түрэл төөридэггүй, уг таһардаггүй» гэжэ Геннадий Доржи­ев 1975 ондо Улаан-Үдэдэ түрэһэн юм, гэбэшье угаараа Захааминай ай­магай Утаатын болоно. Нютаг нуга­даа хүндэтэй Тобоонтоной уг гарбал юм.

Санжа Тобонович таабайнь агнуу­рида дуратай хадаа залууһаань хой­шо бүхы наһаараа Буряадай ангуу­шадай болон загаһашадай эблэлэй гэшүүн ябаа.

Тобооной Санжын бэрхэ үхибүүдэй нэгэн Юрий - Геннадиин аба – 1950 ондо түрэһэн, Санагын дунда һургуули дүүргээд, Совет ар­мида алба хээ. Дүй дүршэлтэй боло­жо ерэһэн хүбүүн Омскын агаарай ниидэлгын һургуули дүүргэжэ, «АН- 2», «АН-24», «Як-40» самолёдуудаар сэнхир агаарые 24 жэл соо эсхэжэ гараа.

Гена хүбүүн Улаан-Үдын 20- дохи һургуули 1992 ондо эрхимээр дүүргээд, Новосибирскын дээдэ һургуулиин Буряадай фи­лиал 1997 ондо эрхимээр түгэсхөө. Дээдэ һургуулида һураха үедөө һүбэлгэн бэрхэ, ухаатай сэсэн оюу- тан 3-дахи курсһаа бухгалтераар, 4-дэхи курсдаа ахамад бухгалтераар хүдэлөөд, «Фактор-Азия» фирмын коммерческэ директор болоо һэн. Иимэ ехэ дүршэлтэй болоһон залуу хүбүүнэй өөрын хэрэг эрхилһэниинь гайхалгүй.

Буряад орондо барилга- заһабарилгын хэрэгсэлнүүдые наймаалагшадай дунда Геннадий Юрьевичэй байгуулһан «СМИТ» нэгэдэл эгээл урагшатайгаар ажа­лаа ябуулдаг эмхинүүдэй нэгэн болоно. Энэ нэрэ түрэтэй нэгэдэл 1999 (буряад-монгол зондо 9 тоо ехэ дэмбэрэлтэй, үлзытэй, гурбан 9-мнай бүри ехэ дэмбэрэлтэй юм ааб даа) оной 2 дугаар һарын 2-то байгуулагдаһан юм. Тиихэдэ Ци­вилёвой гудамжаар түрүүшынгээ дэлгүүр нээгээ бэлэй. Мүнөө энэ нэгэдэлдэ урагшаа һанаатай шу­даргы залуу мэргэжэлтэд ажалла­на. Тэдэ хүн зоной урин дулаан гэр байрануудта ажаһуухын тулада бүхы шадалаараа оролдоно. Тиигэнгүй яахаб даа, эндэ ажаллаһанайнгаа түлөө 36 хоногойнгоо амаралтые дуратай сагтаа, хубаажашье бай- гаад абана. Хэрэгтэй һаань, өөрынгөө хэрэг шиидхэхэеэ богони болзортой түлөөһэгүй амаралташье абаха арга­тай. Үхибүүдэйнь һургуулида орохо­до, һургуулияа дүүргэхэдэ, Түрүүшын болон Һүүлшын хонхын, Шэнэ жэлэй, Сагаалганай һайндэрнүүдтэ сэн­тэй бэлэгүүдые барюулна. Ажалшад хүнгэлэлтэтэй халуун хоол барина, энэ тэрэ хүлеэгдээгүй ушарай дай­ралдахада, туһа хүргүүлдэг.

Зондоо туһа хүргэнэ

Эгээл арад зондоо туһатайнь гэхэдэ, Геннадий Юрьевич эмнэл­гын, соёлой, һуралсалай, тамирай эмхинүүдтэ саг үргэлжэ туһалжа бай­даг. Тиихэдэ Наһатайшуулай үдэртэ, Агуу Илалтын һайндэртэ хүндэтэ ветерануудтаа бэлэг сэлэгүүдые ба­рижа баярлуулдаг. Энэ дэмбэрэлтэ хэрэг тухай дайнай ветеран Иван Ти­мофеевич Коровиков хөөрэнэ:

- Геннадий Юрьевич манай ниигэмэй асуудалнуудые шударгы бүтээдэг. Энэ хүнтэй уулзахадаа, до­соомнишье һайн боложо, сэдьхэлни уудардаг.

Шэхэ хатуутай үхибүүдэй 1, 2-дохи түхэлэй интернат-һургуулинуудай захирал В.Б. Содномова:

- Манай һургуулиин шабинарта Геннадий Юрьевичэй дэлгэр гарһаа туһа хүргэгдэжэл байдаг гэжэ баяраа мэдүүлнэбди. Улаан-Үдын Октябрь­ска хороогой 35-дахи, 47-дохи, 50- дахи, 55-дахи, 57-дохи һургуулинуудта горитойхон туһа үзүүлһэниинь олондо мэдээжэ. Нэгэ хэдыень дурдабал, 47-дохи һургуулиин элүүржүүлгын түб байгуулгада го­ритойхон мүнгэ һомолхоһоо гадна, барилгын хэрэгсэлнүүдээр туһалаа. Һургуулияа эрхимээр дүүргэгшэдые урмашуулжа, саашадаа эрдэмээ дээшэлүүлхыень, мэргэжэлтэй боло­хыень нэрэтэ стипенди түлэдэг. Мо­сквада үнгэргэгдэдэг Бүхэроссиин олимпиадада хабадагшадта жэл бүхэндэ туһаламжа үзүүлдэг. Буряа­дай арадай уран зохёолшо Исай Ка­лашниковай нэрэмжэтэ номой санда туһаяа хүргэдэг. Тиимэһээ балшар бага үхибүүдһээ эхилээд, буурал са­гаан ветеранууд хүрэтэр Геннадий Юрьевичые һайн танидаг, - гэжэ ба­яртайгаар хөөрэнэ.

Захааминай аймагай Һунгамал- нуудай зүблэлэй түрүүлэгшэ Людми­ла Санжеева баяраа мэдүүлнэ:

- Элинсэг хулинсагайнгаа, эхэ эсэгынгээ тоонто Утаатада хүүгэдэй сэсэрлигэй барилгада туһалаа, һургуулидань тамирай хэрэгсэлнүүдые бэлэглээ. Аюулта мүндэрэй хойшолонгуудые усадхал­гада хам оролсоо һэн. Мүнөө ФАП барилгада түрүү ябалсаа. Иигэжэ хэлэхэдээ, ганса угайнгаа нютагта туһалаад байдаг гэнэгүйб: аймагтам­най юун баригданаб, юун эмхидхэг­дэнэб – Геннадий Юрьевичгүйгөөр үнгэрдэггүй гэжэ баталнаб.

2005 онһоо Захааминай ай­магта Геннадий Юрьевичэй үүсхэлээр болон мүнгэн һангай дэмжэлгээр «СМИТ» бүлгэмэй шан­гай түлөө барилдаагаар, волей- болоор мүрысөөнүүд үнгэргэгдэнэ. Эдэ мүрысөөнүүдтэ уласайм­най аймагуудһаа, Улаан-Үдэһөө эдиршүүл, залуушуул олоороо хабаададаг. Иигэжэ Геннадий Юрьевич багаһаа хойшо тамирта дуратай ха­даа ургажа ябаһан залуу үетэниие тамирта дуратайгаар, элүүр энхэ яба­хаар хүмүүжүүлхэ хэрэгтэ хам орол­соно.

- Хамбын хүреэнэй дугануудай барилгада аргагүй ехэ туһаламжа үзүүлээ, - гэжэ будаадын шажанай Даша-Чойнхорлинг ехэ һургуулиин ректор байһан Ганжуур багша онсо­лон тэмдэглэнэ.

Захааминай аймагай Санагын дасанай Молон лама Арьяа Баалын хэрэгые бүтээлгэдэ Геннадий Юрье­вичэй оролдоһон ашатын хубитые ехэтэ тэмдэглэнэ.

Олониитын ажалда эдэбхитэйгээр хабаададаг Геннадий Юрьевич 2006 ондо һунгалтада хабаадажа, Калаш­никовска һунгалтын 17-дохи тойрог­то Улаан-Үдэ хотын Һунгамалнуудай зүблэлэй һунгамалаар олоной дэб­жэлтээр һунгагдаа. Тиигэжэ хотын ажаһуугшад Геннадий Юрьевичтэ талархалаа мэдүүлжэ, һаналаа нэгэ­дэн һунгаал даа. Эдэ зонойнгоо, үнэн сэхэ һунгагшадайнгаа һаналыень хүсээжэ, захяа заабаринуудыень бодотоорнь бэелүүлээ. Эдэ бодо­то хэрэгүүдыень үнэхөөр хараһан нютагайнь зоной тэрээндэ най­дажа, Арадай Хуралда дэбжүүлжэ һунгаһаниинь гайхалгүй.

Геннадий Доржиев СВО-гой сэ­рэгшэдые саг үргэлжэ дэмжэжэ бай­даг. Сэрэгэй тусхай ябуулгын эхинһээ Буряад Уласай Арадай Хуралай һунгамал Геннадий Доржиев тусхай операцида хабаадагшадта болон тэ­дэнэй гэр бүлэнүүдтэ туһа хүргэжэ эхилээ һэн. Сэрэгэй алба хаагшад саг үргэлжэ жолоошогүй агаарай он­госонуудые, генератор, уларил шэн­жэлдэг станци, рацинуудые, һүниин хараатай дурамуудые, дулаасуулгын болон бэшэшье түхеэрэлгэнүүдые, дулаан хубсаһа абадаг.

- Эсэгэ ороноо хамгаалжа байһан хүбүүдтээ туһалха, Илалтые дүтэлүүлхын тула сэрэгэй алба хааг­шадые хэрэгтэй нөөсэ баялигуудаар хангаха гээшэ манай уялга болоно, - гэжэ Геннадий Доржиев хэлэнэ.

Геннадий Доржиев мүн лэ Бу­ряад оронойнгоо волонтёрнуудта туһаламжа үзүүлдэг юм.

- Сэрэгэй тусхай ябуулгын дэ­бисхэртэ волонтёрнуудай ээлжээтэ ябалга Геннадий Юрьевичэй ашаар урагшатайгаар үнгэрөө. Тэрэ саг үргэлжэ хэрэгсэлнүүдые худалдажа абадаг, аяншалгадамнай туһалдаг, бүгэдэ хэрэгыемнай дэмжэжэ, хина­жа байдаг. Депутадтаа ехэ баярые хүргэнэбди, - гэжэ волонтёр Золто Жамсуев хэлэнэ.

2024 оной апрель һарада парла­ментын гэшүүн ветерануудай «Дай­шалхы аха дүүнэр» гэһэн ниитын эмхиин түлөөлэгшэдтэ «Toyota Land Cruiser» гэһэн внедорожник барюу- лаа һэн. Байлдажа байһан сэрэгшэд­тээ саг үргэлжэ туһалжа байхань би­дэндэ шухала. Энэ внедорожник дай­лалдажа байһан нютагаархидтамнай үнэн сэхээр алба хэхэнь болтогой!

Иимэ түхеэрэлгэнүүд тон найдам­тай, байлдаанай шугам дабажа гара­даг, сэрэгшэдэй ами наһа абарха хэ­рэгтэ гол үүргэ дүүргэдэг.

Сэрэгэй алба хаагшад ехэ баяр­тай:

- Хүндэтэ Геннадий Юрьевич! Бидэ, 5-дахи танкова бригадын сэрэг­шэд, үшөө үрэ дүнтэйгөөр дайшалхы ажалаа ябуулхын тула үзүүлэгдэһэн энэ ехэ туһаламжын түлөө баярые хүргэхэ хүсэлтэйбди. Таанадта зол жаргал, элүүр энхые, бүхы хэрэгтэт­най амжалта хүсэнэбди! Илалта бидэ туйлахабди! – гэжэ сэрэгшэд депу­тадта хүндэтэйгөөр хандаа бэлэй.

Хоёр сэрэгшэд Mavic 3T дрон абаһандаа, баяраа мэдүүлһэн видео- мэдээсэл буулгажа эльгээгээ: «Амар мэндэ, хүндэтэ нютагаархид! Арадай Хуралай һунгамал Геннадий Юрьевич Доржиевта туһаламжа үзүүлһэндэнь, «Mavic3T» дроной түлөө гүнзэгы бая­раа мэдүүлнэбди. Танай ашаар бидэ урагшаа дабшанабди. Дайсан диил­дэхэ!» - гэжэ сэрэгшэд хэлэнэ.

«Нютагаймнай депутат Генна­дий Юрьевич Доржиевта туһалһан, дэмжэһэнэйнь түлөө аргагүй ехэ баярые хүргэнэб. Маанадые мартаагүйдэтнай баяртай байнабди. Таанадай дэмжэлгээр илалта манай болохо!» - гэжэ үшөө нэгэ сэрэгшэн хэлэнэ.

 

 Гүрэнэй байгууламжын, нютагай өөһэдын хүтэлбэриин, хуули ёһоной болон гүрэнэй албанай асуудалнуудаар хорооной түрүүлэгшын ор­логшо, «Дайшалхы аха дүүнэрэй» түрүүлэгшэ Жамбал-Жамсо Жанаев абаһан «түмэр хүлэг» ёһотой дайшал­хы нүхэр болохо «Буряадһаа үшөө нэгэ внедорожник нютагаархидайм­най мүнөө тэмсэжэ байһан СВО-гой бүһэ руу эльгээгдэбэ. Илалта манай болохо!» - гэжэ этигэл найдабарияа мэдүүлээ.

Ниигэмэй ажаябуулга

Буряад ороной баруун-урда зүгтэхи заха холын Захааминай ай­магай Утаата һууринда мүнөө үеын фельдшерско-акушерскэ пункт үүдэеэ сэлибэ. Ехэ нээлтэдэ Буряад Уласай Арадай Хуралай һунгамал Геннадий Доржиев хабаадаба. Ара­дай Хуралай гэшүүн нютагаархидаа амаршалжа, энэ түсэл бэелүүлгэдэ эдэбхитэйгээр хабаадаһан бүхы зон­до баяраа мэдүүлхэдээ:

- «Элүүрые хамгаалга» гэһэн үндэ- һэтэнэй түсэлэй «Элүүрые хамгаал­гын хүгжэлтэ» гэһэн уласай түлэб бэелүүлгын хэмжээндэ шэнэ ФАП ба­ригдаа. Мүнөөдэр нютагаархидтам­ни баяртай үйлэ хэрэг боложо байна, халуунаар амаршалнаб! Шэнэ ФАП нютагай зоной элүүрые хамгаалха, бэхижүүлхэ хэрэгтэ һайнаар алба хэ­хэнь болтогой. Бултанда элүүр энхые хүсэнэб, гансал һэргылэмжын зорил­гоор эмнэлгын туһаламжа эригты, - гэжэ парламентын гэшүүн онсолон тэмдэглээ.

Мүнөө үеын модульно бай­шан уласай һан жасын мүнгэ зөөри ашаглан баригдаа. Хэрэгтэй түхеэрэлгэнүүдые оруулан, бүхы гар­гашань 8,5 сая гаран түхэриг болоо.

- Мүнөөдэр манай нютагта онсо үдэр, мүнөө үеын, шэнэлэгдэһэн, бүхы хэрэгтэй хэрэгсэлнүүдээр хан­гагданхай ФАП үүдэеэ сэлижэ байна. Бултанаймнай эгээл шухала хүсэл ха­даа элүүр энхэ, хүсэ шадалтай, элшэ хүсэтэй, саашанхи сагаа һайнаар хаража ябагты. Манай депутат Ген­надий Доржиевай эдэбхитэй дэм­жэлгын ашаар хүдөөгэйхидэй ажа­байдалда шухала энэ хэрэг бүтэбэ. Иимэ шэнэ ФАП тухай удаан саг соо зүүдэлдэг байгаабди. Мүнөө эрхим һайн эрхэ байдалда эмнэлгэ абаха аргатай болобобди, энэмнай илан­гаяа наһатайшуулда, үхибүүдтэ шуха­ла. Дулаан, хүнгэн, уужам, бүхы зохид байдалтай, - гэжэ Утаатын ФАП-ые даагша Сэсэгма Дымпилова онсо­лон тэмдэглээ.

Захааминай аймагай түбэй боль­ницын һэльбэн шэнэлэгдэһэн эм­нэлгын газар үбшэнтэндэ үүдэеэ сэлеэ. Шэнэлэн һэльбэлгын энэ ехэ заһабарилгада 50 сая шахуу түхэриг һомологдоо.

1965 ондо баригдаһан үзэсхэлэнгүй болоһон эртын бай­шан «шэнэ ами» оробо даа гэжэ ба­яртайгаар хөөрэе. Ехэ заһабарилгын хэмжээндэ зайн галай сүлжээнүүд үндэһөөрөө һэлгэгдээ, сантехникэ, гэрэлтүүлгэ, дулаасуулга шэнэлэгдээ. Хана хаяань бүри мүһэн тэгшэлэг­дээ. Шэнэ таһагууд, диагностическа болон реабилитационно таһагууд үбшэнтэнэй аятай зохид байхын тула хэрэгтэй бүхы юумэнүүдээр хангаг­данхай.

Буряадай Арадай Хуралай һунгамал Геннадий Доржиев иигэжэ хэлэбэ:

- 1-дэхи дабхарые бүхыдэнь, 2-дохи дабхартань операционно блогые, 3-дахи дабхартань реанимациин таһагые заһабарилан шэнэлээбди. Тиихэдээ мүн баһа гоо һайханай заһабарилга хэгдээ, энэмнай эндэ ерэһэн хүн зоной сэдьхэлээ- рээ һайжаржа, эмшэдтэ бүхыгөөрөө найдажа, үбшэ зоболонгыемни эдэ­гээхэ гэһэн бата найдал түрүүлхын түлөө хэгдээ.

Орос Уласай Юрэнхылэгшэ Владимир Путинай үүсхэлээр бэелүүлэгдэһэн «Элүүрые хамгаалгын эхин һалбариие шэнэлэлгэ» гэһэн федеральна программын хэмжээндэ Буряадай аймагуудта түбэй больницанууд һэльбэн шэнэ­лэгдэжэ, ФАП-ууд, диспансернүүд баригдажа байна гэжэ тэмдэглэл­тэй. Энэ хадаа ажалай һууринуудай тоо нилээд олон болгожо, эмнэлгын һалбариин хүдэлмэрилэгшэдтэ ая­тай зохид байдал байгуулна.

Буряад ороной эгээл ехэ ню­тагуудай нэгэн болохо Сана­гада хүүгэдэй шэнэ сэсэрлиг - мүнөө үеын түхеэрэлгэнүүдээр хангагдаһан хоёр дабхар һаруул байшан – үүдэеэ сэлеэ. Сана­гын зоной ерээдүйдэ тон ехээр нүлөөлхэ энэ ехэ түсэлэй яажа бүтэһэниие Буряадай Арадай Ху­ралай һунгамал Геннадий Доржиев хөөрэхэдөө:

- Анхан буруугаар гэхэ гү, али алдуу эндүүтэйгээр баригдаһан байшан хаагдажа, нютагай хүүгэд хүмүүжүүлгын эрхэ байдалда тааруулагдаагүй газарта эндэ-тэндэ ябадаг болоо. Иимэ хүмүүжүүлгын аша үрэгүйе ойлгоһон түрэлхид үхибүүдээ ябуулхаяашье болижо, төөбии таабайнартаал найдаха бо­лоод байгаа. Тиимэһээ шэнэ сэсэр­лигэй түсэл зохёохо ажал, тэрэниие мүнгэ танганай талаар хангаха асуу- далнуудые урагшалха гээшэ тон шухала болоод байгаа. Энэ проект Засагай газарай, Алексей Самбуе­вичай дэмжэлгын ашаар федераль­на хэмжээндэ дэбжүүлэгдээ. Тиин «Болбосорол хүгжөөлгэ» гэһэн про­граммада оруулагдаа. Тиигээд үрэ дүнгыень харанабди - энэ сэсэрлиг үнэхөөрөө үхибүүдэй дуратай га­зар болохыень, тэдэнэй дуратай- гаар ерэхыень хүсэнэб, - гэжэ бая­раа мэдүүлээ һэн.

Мүнөө аятай зохид, һаруул һургуулиин урда тээхи эмхи зургаанда 136 эдир шабинар ябаха.

Арадай һунгамалай эдэ бүхы хэрэгүүдые арбан хургаа даран байжа хөөрэжэл байхаар юм ааб даа гэхэдэ, Агуу Илалтын 80 жэ­лэй жабхаланта ойе угталгада Геннадий Юрьевич болон бэшэ­шье һунгамалнууднай бүхыгөөрөө оролдожо эхилээ.

Мүнөөнэй залуушуулда Буряадайнгаа түрүү хүбүүдэй зэргэдэ ябагша урагшаа һанаатай Геннадий Юрьевич жэшээ болохо гэжэ най­дагдана.

Автор: Сэнгэ РИНЧИНОВ

Фото: Гэрэл зураг Арадай Хуралай сайтһаа абтаба