
- Бато Михайлович, танай хүтэлбэрилдэг таһагай ажал ябуулганууд тухай хөөрэжэ үгыт. Ямар үбшэнтэй үхибүүд танда эгээл олоор хандадаг бэ?
- Эгээл олоороо ямар үбшэнтэй үхибүүд манда хандадаг бэ гэбэл, гэдэһэ дотороо үбдэһэн багашуул манда олоор ородог. Мүнөөнэй хүүгэд элдэб янзын муу шанартай эдеэ хоол эдижэ хорлогдоно ха юм. Аппендицит гэһэн һэжэгтэй ороһон хүүгэдэй тоо олон. Жэлэй туршада 300-400 жаахан үхибүүдэй аппендицит болоһон ушараар операцинууд үнгэргэгдэдэг. Гэнтын гай тодхороор шатаһан, бөөрын гидронефроз, нарай нялхануудай улаан хоолойн тризея, үрсын имэрхэй (диафрагмальная грыжа) гэһэн үбшэнгүүдтэ нэрбэгдэһэн олон багашуул арга гарадаг. Иигэжэл түхэреэн жэлэй туршада амаралтагүйгөөр хүдэлжэ, бишыхан үбшэнтэдтэ түргэн туһаламжа үзүүлжэ байдагбди.
- Бато Михайлович, та юундэ хүүгэдэй хирургын мэргэжэл шэлэһэн байнабта?
- Би Агын Буряадай тойрогой Зүдхэли нютагта түрэжэ үндыһэн намтартайб. Минии эсэгэ бүхы наһан соогоо эмшэнээр хүдэлһэн юм. Тиимэһээ би бага балшар наһанһаа абаяа дахажа, ажалдань ошодог, үбшэнтэдые аргалха хэрэгээрнь һонирходог һэн тула хүнэй аргашан болохо гэжэ шиидэһэн байнаб. 1997 ондо Шэтэ хотын эмнэлгын дээдэ һургуули дүүргэһэнэй удаа Улаан- Үдын түргэн туһаламжын больницын (БСМП) хүүгэдэй хирургиин таһагта интернатура гарааб. Тэрэ сагһаа мүнөө хүрэтэр, 27-28 жэлэй туршада, хүүгэдэй хирургын мэргэжэлээр хүдэлнэб. 2018 ондо Уласай хүүгэдэй клиническэ больницын хирургиин шэнэ стационар нээгдэжэ, БСМП-һээ хүүгэдэй травмотологиин ба ортопедиин, хирургиин ба нейрохирургиин, реанимациин ба эршэмтэй терапиин таһагууд иишээ зөөһэн байна. Тэрэнэй хажуугаар Н.А. Семашкын нэрэмжэтэ уласай клиническэ больницын хүүгэдэй офтальмологическа ба ЛОР-таһагууд зөөжэ ерэһэн. Иигэжэ үхибүүдтэ хирургиин талаар туһаламжа хүргэдэг албангууд нэгэ газарта сугларһан байна. Би тэрэ сагһаа долоон жэлэй туршада хирургиин таһагые даагшын тушаалда хүдэлнэб.
- Амжалта туйлалтануудтаяа танилсуулыт.
- Манай эгээл ехэ амжалта туйлалтанууд - аргалжа эдэгээһэн, ами наһыень абарһан хүүгэд. Харин стационарнай эмнэлгын һүүлэй үеын инновационно оньһон техникээр хангагдаһан: эндоскопическа тулганууд, УЗИ-гай ба МРТ-гэй аппарадууд г.м. бии. Энээнһээ урагша перитонит, аппендицит, грыжа г.м. операцинуудые урдын заншалта аргаар - хүнэй бэеые хахалжа отолоод хэдэг байгаабди. Харин мүнөө инновационно аппарадуудай ашаар гэмтэл багатай хадхан сүмэлэлгын эндоскопическа арга хэрэглэгдэдэг. Эндоскопическа операциин удаа бишыхан үбшэнтэднай һураггүй түргэн ба һайнаар эдэгэжэ, хүл дээрээ бодоод баярлуулдаг. Шэнэ ороһон залуу мэргэжэлтэд булта мүнөө үеын оньһото аппарадуудые хэрэглэжэ, эндоскопическа операцинуудые үнгэргэхэ аргатай.
- Үхибүүдэй хирургын хүнгэн бэшэ замда тантай ушаралдаһан эгээл хүндэ ушар тухай дурсалгаараа хубаалдыт.
- Гушаад жэлэй туршада олон бэрхэшээлнүүд үзэгдэһэн юм ааб даа. Хирургиин таһагта үдэр бүри шахуу хүндэ ушарнууд боложол байдаг. Ямаршье үхибүүндэ операци хэхэдэ бэлэн хэрэг бэшэ юм. 20 гаран жэлэй саада тээ болоһон нэгэ иимэ ушар һанаандамни ороно. Би тиихэдэ ординатура дүүргээд, яһала дүй дүршэлтэй болоод, үхибүүдэй хирургаар хүдэлжэ байгааб. Нэгэтэ үрсын имэрхэйтэй һая түрэһэн нарай үхибүүндэ операци хэхыемнай хүдөө аймаг руу маанадые дуудажа, санавиациин унаагаар абаашаа бэлэй. Хүндэ хүшэр холын зам гаталжа хүрэһэн бидэндэ халташье амарха саг байгаагүй. Нарай үхибүүн арай амиды байгаа ха юм. Манай хирургиин бригада эсэһэн сусаһанаашье ойлгонгүй, тэрэ дары операцида бэлдэжэ эхилээ һэмди. Огто танигдаагүй, эмнэлгын хэрэгсэлнүүдээр муушаг хангалтатай аймагай больницын байдалда тэрэ һүниндөө операци үнгэргөөбди. Ёһото экстремальна хүндэ байдал тогтоо һэн! Тиигэбэшье манай бригадын гэшүүд бүхы хүсэ шадалаа, эрдэм мэдэсэеэ суглуулжа, нарай үхибүүнэй ами наһые абаржа шадаад, сэдьхэл дүүрэн, баяртай гэртээ бусаа бэлэйбди. Саашадаа үдэр бүри аймагай больница руу хонходожо, үхибүүнэй хэр зэргэ байһан тухай һурадаг һэмди. 4-5-дахи үдэртөө манай бишыхан пациентын бэеын байдал одоошье һайн тээшээ хубилжа эхилхэдэ, һанаамнай амарһан юм. Нэгэ хэды сагай үнгэрхэдэ, тэрээхэн үхибүүе Улаан-Үдэ асаржа, манай хирургиин таһагта хүсэд эдэгэтэрнь аргалһан байнабди. Энэ мэтын ушарнуудые бултыень хөөрэбэл, ехэ саг хэрэгтэй.
- Хирургиин таһагай эгээл хүндэ асуудалнууд тухай хөөрэжэ үгыт даа.
- Жэлэй туршада гэнтын аюулаар шатаһан 100-150 үхибүүд манай стационарта арга гарадаг. Тэдэнэй 30% ехэ хүндэ шархатай орожо, реанимациин, хирургиин таһагуудта ехэ эршэмтэй түргэн ба орёо эмнэлгын арганууд ябуулагдадаг. Жэшээнь, галда шатаһан газартань арһа няажа оёлго г.м. Мүнөөнэй сагта үхибүүдэй хабаадалгатай харгын аюулнууд олошороо. Илангаяа дулаанай сагта түрэлхидэй харюусалгагүй хандалгаһаа дулдыдажа, бага балшар үетэн авто-унаа, мотоцикл г.м. унаад гүйлгэлдэжэ, харгын аюулда ороно. Иимэ ушарнууд олошороо. Аймшагтай гай тодхорто гэмтэһэн хүүгэд хэдышье һайн арга гараа һаа, саашадаа эрэмдэг, бэе муутай гү, али гэбэл, хэбтэриин болоһон ушарнууд олон.
- Та дүй дүршэлтэй аргашанай зүгһөө багахан үхибүүдтэй гэртэхиндэ ямар зүбшэлнүүдые үгэхэ байнат?
- Аюулда орожо гэмтэһэн үхибүүн бүхэн хэды ехэ үбшэ зоболонгуудые гаталдаг гээшэб! Ехэ хайратай байдаг даа! Гэмтэлгэ гээшэ заабол муу хойшолонгуудтай гэжэ тэмдэглэхэнь шухала. Тиимэһээ би гэртэхин бүхэндэ үхибүүнэйнгээ аюулгүйе сахиха хэрэгтэ харюусалгатайгаар хандажа, тэдэнэртэеэ һайнаар хөөрэлдэжэ ойлгуулха, һэргылхэнь ехэ шухала гэжэ онсо тэмдэглэн ханданаб. Бидэ бүгэдэ ниигэмэй хамтын хүсөөр гай тодхорнуудтай, харгын аюулнуудтай тэмсэхэ ёһотойбди!
Автор: Баярма БАТОРОВА
Фото: Б. Дондоковой дурадхаһан гэрэл зураг