Ниигэм 29 jan 2025 746

«Үхибүүн бүхэн хайратай»

Буряад Уласай үхибүүдэй клиническэ больницын хирургиин таһагай эмшэдэй гайхамшагта амжалтанууд тухай мэдээсэлнүүд һүүлэй жэлнүүдтэ үргэлжэ бэшэгдэдэг. Оршон сагай оньһото техникээр хангагдаһан эмнэлгын газарай мэргэжэлтэд ехэ орёо, хүндэ операцинуудые үндэр хэмжээндэ үнгэргэжэ, олон үхибүүдэй ами наһа абардаг, бэеын энхэ элүүрые бусаадаг аша габьяатай. Буряадай үхибүүдэй хирургнууд Москва хотын эрдэмтэ аргашадтай бүхэ холбоотойгоор хүдэлжэ, тэдэнэй үндэр сэгнэлтэдэ хүртэжэ омогорхуулдаг. Мүнөө Буряад Уласай үхибүүдэй клиническэ больницын ахамад врачай хирургическа туһаламжын талаар орлогшо, дээдэ шатын хирург Бато Михайлович Дондоков манай сурбалжалагша Баярма Баторовагай асуудалнуудта харюусаба.

© фото: Б. Дондоковой дурадхаһан гэрэл зураг

- Бато Михайлович, танай хүтэлбэрилдэг таһагай ажал ябуулганууд тухай хөөрэжэ үгыт. Ямар үбшэнтэй үхибүүд танда эгээл олоор хандадаг бэ?

- Эгээл олоороо ямар үбшэнтэй үхибүүд манда хандадаг бэ гэбэл, гэдэһэ дотороо үбдэһэн багашуул манда олоор ородог. Мүнөөнэй хүүгэд элдэб янзын муу шанартай эдеэ хоол эдижэ хорлогдоно ха юм. Аппендицит гэһэн һэжэгтэй ороһон хүүгэдэй тоо олон. Жэлэй туршада 300-400 жаахан үхибүүдэй аппенди­цит болоһон ушараар операцинууд үнгэргэгдэдэг. Гэнтын гай тодхороор шатаһан, бөөрын гидронефроз, на­рай нялхануудай улаан хоолойн тризея, үрсын имэрхэй (диафраг­мальная грыжа) гэһэн үбшэнгүүдтэ нэрбэгдэһэн олон багашуул арга га­радаг. Иигэжэл түхэреэн жэлэй тур­шада амаралтагүйгөөр хүдэлжэ, би­шыхан үбшэнтэдтэ түргэн туһаламжа үзүүлжэ байдагбди.

- Бато Михайлович, та юун­дэ хүүгэдэй хирургын мэргэжэл шэлэһэн байнабта?

- Би Агын Буряадай тойрогой Зүдхэли нютагта түрэжэ үндыһэн намтартайб. Минии эсэгэ бүхы наһан соогоо эмшэнээр хүдэлһэн юм. Тиимэһээ би бага балшар наһанһаа абаяа дахажа, ажалдань ошодог, үбшэнтэдые аргалха хэрэгээрнь һонирходог һэн тула хүнэй аргашан болохо гэжэ шиидэһэн байнаб. 1997 ондо Шэтэ хотын эмнэлгын дээдэ һургуули дүүргэһэнэй удаа Улаан- Үдын түргэн туһаламжын больницын (БСМП) хүүгэдэй хирургиин таһагта интернатура гарааб. Тэрэ сагһаа мүнөө хүрэтэр, 27-28 жэлэй турша­да, хүүгэдэй хирургын мэргэжэлээр хүдэлнэб. 2018 ондо Уласай хүүгэдэй клиническэ больницын хирургиин шэнэ стационар нээгдэжэ, БСМП-һээ хүүгэдэй травмотологиин ба орто­педиин, хирургиин ба нейрохирургиин, реанимациин ба эршэмтэй терапиин таһагууд иишээ зөөһэн байна. Тэрэнэй хажуугаар Н.А. Се­машкын нэрэмжэтэ уласай клини­ческэ больницын хүүгэдэй офталь­мологическа ба ЛОР-таһагууд зөөжэ ерэһэн. Иигэжэ үхибүүдтэ хирургиин талаар туһаламжа хүргэдэг албангууд нэгэ газарта сугларһан байна. Би тэрэ сагһаа долоон жэлэй турша­да хирургиин таһагые даагшын ту­шаалда хүдэлнэб.

- Амжалта туйлалтануудтаяа та­нилсуулыт.

- Манай эгээл ехэ амжалта туй­лалтанууд - аргалжа эдэгээһэн, ами наһыень абарһан хүүгэд. Харин ста­ционарнай эмнэлгын һүүлэй үеын инновационно оньһон техникээр хангагдаһан: эндоскопическа тул­ганууд, УЗИ-гай ба МРТ-гэй аппа­радууд г.м. бии. Энээнһээ урагша перитонит, аппендицит, грыжа г.м. операцинуудые урдын заншалта аргаар - хүнэй бэеые хахалжа ото­лоод хэдэг байгаабди. Харин мүнөө инновационно аппарадуудай ашаар гэмтэл багатай хадхан сүмэлэлгын эндоскопическа арга хэрэглэгдэдэг. Эндоскопическа операциин удаа би­шыхан үбшэнтэднай һураггүй түргэн ба һайнаар эдэгэжэ, хүл дээрээ бо­доод баярлуулдаг. Шэнэ ороһон за­луу мэргэжэлтэд булта мүнөө үеын оньһото аппарадуудые хэрэглэжэ, эндоскопическа операцинуудые үнгэргэхэ аргатай.

- Үхибүүдэй хирургын хүнгэн бэшэ замда тантай ушаралдаһан эгээл хүндэ ушар тухай дурсалгаа­раа хубаалдыт.

- Гушаад жэлэй туршада олон бэрхэшээлнүүд үзэгдэһэн юм ааб даа. Хирургиин таһагта үдэр бүри шахуу хүндэ ушарнууд боложол бай­даг. Ямаршье үхибүүндэ операци хэ­хэдэ бэлэн хэрэг бэшэ юм. 20 гаран жэлэй саада тээ болоһон нэгэ иимэ ушар һанаандамни ороно. Би тиихэдэ ординатура дүүргээд, яһала дүй дүршэлтэй болоод, үхибүүдэй хирургаар хүдэлжэ байгааб. Нэгэтэ үрсын имэрхэйтэй һая түрэһэн на­рай үхибүүндэ операци хэхыемнай хүдөө аймаг руу маанадые дуудажа, санавиациин унаагаар абаашаа бэ­лэй. Хүндэ хүшэр холын зам гаталжа хүрэһэн бидэндэ халташье амарха саг байгаагүй. Нарай үхибүүн арай амиды байгаа ха юм. Манай хирур­гиин бригада эсэһэн сусаһанаашье ойлгонгүй, тэрэ дары операцида бэл­дэжэ эхилээ һэмди. Огто танигдаагүй, эмнэлгын хэрэгсэлнүүдээр муушаг хангалтатай аймагай больницын байдалда тэрэ һүниндөө операци үнгэргөөбди. Ёһото экстремальна хүндэ байдал тогтоо һэн! Тиигэбэшье манай бригадын гэшүүд бүхы хүсэ шадалаа, эрдэм мэдэсэеэ суглуулжа, нарай үхибүүнэй ами наһые абаржа шадаад, сэдьхэл дүүрэн, баяртай гэр­тээ бусаа бэлэйбди. Саашадаа үдэр бүри аймагай больница руу хонходо­жо, үхибүүнэй хэр зэргэ байһан тухай һурадаг һэмди. 4-5-дахи үдэртөө ма­най бишыхан пациентын бэеын бай­дал одоошье һайн тээшээ хубилжа эхилхэдэ, һанаамнай амарһан юм. Нэгэ хэды сагай үнгэрхэдэ, тэрээхэн үхибүүе Улаан-Үдэ асаржа, ма­най хирургиин таһагта хүсэд эдэгэ­тэрнь аргалһан байнабди. Энэ мэтын ушарнуудые бултыень хөөрэбэл, ехэ саг хэрэгтэй.

- Хирургиин таһагай эгээл хүндэ асуудалнууд тухай хөөрэжэ үгыт даа.

- Жэлэй туршада гэнтын аюулаар шатаһан 100-150 үхибүүд манай ста­ционарта арга гарадаг. Тэдэнэй 30% ехэ хүндэ шархатай орожо, реани­мациин, хирургиин таһагуудта ехэ эршэмтэй түргэн ба орёо эмнэлгын арганууд ябуулагдадаг. Жэшээнь, галда шатаһан газартань арһа няажа оёлго г.м. Мүнөөнэй сагта үхибүүдэй хабаадалгатай харгын аюулнууд олошороо. Илангаяа дулаанай сагта түрэлхидэй харюусалгагүй хандалгаһаа дулдыдажа, бага бал­шар үетэн авто-унаа, мотоцикл г.м. унаад гүйлгэлдэжэ, харгын аюулда ороно. Иимэ ушарнууд олошороо. Аймшагтай гай тодхорто гэмтэһэн хүүгэд хэдышье һайн арга гараа һаа, саашадаа эрэмдэг, бэе муутай гү, али гэбэл, хэбтэриин болоһон ушарнууд олон.

- Та дүй дүршэлтэй аргашанай зүгһөө багахан үхибүүдтэй гэртэ­хиндэ ямар зүбшэлнүүдые үгэхэ байнат?

- Аюулда орожо гэмтэһэн үхибүүн бүхэн хэды ехэ үбшэ зоболонгуудые гаталдаг гээшэб! Ехэ хайратай байдаг даа! Гэмтэлгэ гээшэ заабол муу хой­шолонгуудтай гэжэ тэмдэглэхэнь шу­хала. Тиимэһээ би гэртэхин бүхэндэ үхибүүнэйнгээ аюулгүйе сахиха хэ­рэгтэ харюусалгатайгаар хандажа, тэдэнэртэеэ һайнаар хөөрэлдэжэ ойлгуулха, һэргылхэнь ехэ шухала гэжэ онсо тэмдэглэн ханданаб. Бидэ бүгэдэ ниигэмэй хамтын хүсөөр гай тодхорнуудтай, харгын аюулнуудтай тэмсэхэ ёһотойбди!

Автор: Баярма БАТОРОВА

Фото: Б. Дондоковой дурадхаһан гэрэл зураг