Ажал хэжэ атаржаха

Тойруу замаар ябажа...

Түрэлхидэйнгээ хэжэ байһан ажал халан абаад, саашань хүгжөөхэ хубитай байһан Андрей Зайганов энэ замда гарахаһаа урид олон жэлдэ ондоо тээгүүр хүдэлөө. Түрэл һайхан Түнхэн нютагаа бусажа ерэхэһээ урид Улаан-Үдэдэ 20 гаран жэлдэ ажаһууһан байха юм. Тоонто нютагһаа холо түбхинэбэшье, «хэзээ нэгэтэ һөөргөө бусажа ерэхэб даа» гэһэн бодол тэрэнэй толгойдо ходо байгаа.

- Улаан-Үдэдэ һургуулида һуража гарааб. Удаань Буряадай гүрэнэй хүдөө ажахын академидэ табан жэлэй туршада мэргэжэл шудалааб. Хүдөө нютагаа эрьен бусахаб гэжэ мэдэрһэншье байжа болооб. Оюу­тан ябахадаа, хүдөө ажахын томо үйлэдбэри байгуулха тухай бодолго­то болодог һэм, - гэжэ ажалша хүдэр хүбүүн хөөрэнэ.

Оройдоо 27-той хүбүүе Далахай нютагай захиргаанай һомон дар­гаар һунгаһан байна. Тэрэ гэһээр Андрей Зайганов нютагайнгаа хүгжэлтын түлөө оролдожо ябана. Гүрэнэй ажалда 10 гаран жэлэй тур­шада хүдэлхэдөө, эрдэм мэдэсэтэй, баян дүй дүршэлтэй болоод гараа. Андрей аба эжынгээ ажахы дээрэ үндэһэлжэ, хүдөө ажахын үйлэдбэри байгуулха гэжэ зорилго табяад, эсэ­шэ сусашагүйгөөр хүдэлжэ эхилээ. Оройдоо 23 толгой бодо малтай эхилһэн һаа, мүнөө хүдөө ажал эрхи­лэгшын хорёодо 400 гаран үхэр мал үдэжэ байна.

Гүрэнэй туһаламжа

Арад зоной һунгажа гаргаһан ажалда Андрей хүбүүн аһан дура­тайгаар хүдэлбэшье, хубиингаа ажал эрхилхэ гэһэн һанаан бодолынь түрүүлээ. Хүдөө нютагта ажал хэхэ һэдэлгэтэй зониие гүрэн дэмжэжэ, мүнгэн туһаламжа үзүүлдэг. 2019 ондо «Агростартап» гэһэн түсэлдэ оролсожо, түрүүлжэ гарахадаа, 3 сая түхэригтэ үбһэ хулһаа сабшаха хэрэгсэлнүүдые болон эбэртэ бодо мал худалдажа абаһан байна.

- Нютагаархидтаа ажалай һуури гаргаха гэһэн гол зорилго урдаа барин ажалланабди. Хүдөө һууринай захиргаанай һомон даргаар хүдэлхэ үедөө баһал энээн тухай ходол бодомжолдог байгааб. Хубиин эмхи байгуулаад, хүн зониие хүлһэлжэ эхилхэдээ, эгээл түрүүшын бэрхэшээлтэй дайрал­дааб. Хүдэлмэришэдые ажалда абахадаа, гүрэнэй албанда саарһа, дансануудаа гуримшуулжа эльгээхэ хэрэгтэй. Өөрын эмхи байгуулһан хүн бүхэн саарһанай ажал хэхэ баа­тай болодог. Захиргаанда хүдэлһэн дүршэлтэй байжа, бүхы ажалаа өөрөө хэдэг гээшэб. Хүдөө ажахы байгуулһан хүндэ мал ажалаа хара­ха гээшэ гол хүдэлмэринь болоно ха юм. Эхилжэ байхадамни, Түнхэнэй аймагай захиргаанай хүдөө ажахын таһагай болон мэдээсэлгын албанай мэргэжэлтэд горитой туһаламжа үзүүлээ, - гэжэ Андрей хэлээд, үшөө иигэжэ нэмэнэ, - Өөрынгөө гараар буйлуулһан, шанар һайтай эдеэ хоол бэлдэжэ, нютагаархидтаа дурадхаха гэжэ ходо һанажа ябадаг һэм. Мүнөө мяха шүлэ, тэрэнэй зүйлнүүдые буйлуулхаһаа гадна зүгынүүдые үсхэбэрилжэ, бал хуряажа абаха дуратай байнабди. Мүнөөдэрэй байдалаар дэлгүүртэ ошожо, дабһа, сай, саахар лэ абанабди.

Удаадахи шата

Үхэр мал үсхэбэрилхэ гээшэ хүдөө ажалшадай анха түрүүшын зорилго байһан һаа, сагай ошоходо, тэрэнээ үйлэдбэрилхэ саг өөрөө тулажа ерээ ааб даа. Үүсэлһэн мяхаяа дэлгүүртэ асаржа худалдахадаа, юрэдөө, миин­тээр шахуу үгэһэн шэнги гэжэ булта ойлгонод. Харин малайнгаа мяхаар бууза, банша болон бусад амтан эдеэ бэлдэжэ наймаалбал, һураггүй ехэ мүнгэн орохо.

- 2021 ондо нютагайнгаа һанал нэгэтэнээр хамтаржа, «Маяк» гэжэ нэрэтэй хүдөө үйлэдбэриин коо­ператив нэгэдэл байгуулаабди. Зүблэлтэ гүрэнэй байхада, Далахай нютагтамнай иимэ нэрэтэй совхоз ажаллажа байгаа, тэрэ ажахынгаа нэрын хүндэдэ иигэжэ нэрлээбди. Байгуулагдаһан нэгэдэлнай Хүдөө ажахын яаманай байгуулһан грант шүүжэ, улай гаргаха цех баряабди. Хүдөө үйлэдбэриин нэгэдэлнай 400 гаран үхэр, хонин, гахай, адуун һүрэг харана. Һарын туршада 400 кг мяханай эдеэ хоол бэлдэнэбди. Буряад оронойнгоо бүхы аймагуудта болон Эрхүү можын зарим нюта­гуудта үйлэдбэрилһэнөө худалда­набди. Саашадаа табиһан түсэбнай амаргүй ехэ даа. Барилга хэгдэнэ, газар уһанай саарһан бэлдэгдэнэ. Тиихэдэ үхэр малайнгаа тоо толгой олошоруулха гэжэ ажалланабди. Үйлэдбэридэ хэрэгтэй талмайнууд үргэдхэгдэхэ юм. Эдэ болон бусад ажал бүтээхын тула ехэ урьһаламжа абаха һанаатайбди, - гэжэ Далахай нютагай урагшаа һанаатай хүбүүдэй нэгэн Андрей Зайганов хэлэнэ.

Дүршэл халан абажа...

Хүдөө ажал эрхилэгшэ Андрей Зайганов холо ойгуур ябажа, ажалдаа хэрэгтэй эрдэм мэдэсэ, дүй дүршэл бэедээ халан абадаг заншалтай. Буряад Уласай Хүдөө ажахын яама­най эмхидхэн байгуулһан «Своё» гэжэ нэрлэгдэһэн яармагта ходо ерэжэ, наймаа хэхэһээ гадна бусад­тай уулзажа хөөрэлдэнэ. Олзын хэрэг эрхилэгшэд мүнөө үеын оршон сагай ябаса, хүдэлсэ соо шанга гэшхэлхэ ёһотой. Хүдөө ажахын һалбарида ажаллаха гээшэ тиимэшье бэлэн хэрэг бэшэ ааб даа. Юрэдөө, ажахын ямаршье һалбарида хүдэлдэг олзын хэрэг эрхилэгшэдтэ тиимэшье хүнгэн бэшэ гэжэ ойлгонобди.

- Хүгжэжэ хүл дээрэ гарахын түлөө мүнгэ оруулха хэрэгтэй. Нэгэ үдэрөөр юумэн бүтэдэггүй. Найдамтай нүхэдэй хажууда хэжэ байһан ажалы­ешни дүмэхэ түрэлхидэй дэмжэлтэ туһатай. Хани нүхэрни, хоёр һайхан алтан хүбүүдни ажалдаа урагшатай ябахымни түлөө түлхисэ үгэдэг. Оршон үедэ олзын хэрэг эрхилхэ яһала һайн байдал түхеэрэгдэнхэй. Хүнэй хүдэлмэри хүнгэдхэһэн оньһотой түхеэрэлгэнүүд үдэрһөө үдэртэ бии болоно. Үнгэрһэн табан жэлэй туршада яһала ажал хэгдээ. Зарим ушарта бэрхэшээлнүүдэй тохёолдоходонь, урмаа хухар­хаар байдаг. Тиигэбэшье нэгэ бага зали абаад, саашань ажалаа үргэлжэлүүлхэш, - гэжэ Андрей зосоохи бодолнуудаараа хубаалдана.

Угсаата арадайнгаа заншалта мал ажахы хүгжөөжэ, мүнөө оршон сагта тааруулжа, ажалаа эрхилжэ байһан залуу үйлэдбэрилэгшын хүдэлмэри хүгжэжэ, үндэр дээрэ гарахань дамжаггүй!