Онсо һайхан хуби заяан

Багаһаа һүбэлгэн ухаатай

Руфина Уюина Үбэр Байгалай хизаарай Перво­майский тосхондо түрэһэн намтартай. «Уюина» гэһэн обогынь хүгшэн эжынь «Ую» («Номин») гэһэн түбэд нэрэһээ үндэһэтэй. Харин Руфина гээд, эсэгэнь дуратай багшынгаа нэрээр басагаяа нэрлэһэн. Черкасова Руфи­на Фёдоровна гэжэ аргагүй һайхан сэдьхэлтэй ба бэр­хэ багшые мүнөөшье Үбэр Байгалай хизаарай олон һурагшад дурсан һанажа ябадаг юм. Түбэдтэ эгээл сэн­тэй гэжэ тоологдодог номин шулуунай, эрхим хүндэтэ багшын нэрын элшэ гэрэлэй хэшэгтэ хүртэһэн басаган онсо хуби заяатай байгаа.

«Руфина һургуулиин шаби ябаха үедөө эрхимээр һурахын хажуугаар шанга зоригтой, хүсэтэй абари зангаараа илгардаг байһан. Дунда һургуулиин удаа тэрэ Шэтэ хотын багшанарай дээдэ һургуулиин хитад ба англи хэлэнүүдэй таһагта урагшатайгаар шалгалтануудые баряад, оюутан боложо ороһон. Тэрэ таһагта орохо хүсэлтэй 5-6 үхибүүд нэгэ һууриин түлөө мүрысэжэ байһан юм. Теэд һүбэлгэн ухаатай басаган ядамаггүй ороод, дээдэ һургуулияа амжалтатайгаар түгэсхөө һэн. «Хитад- англи хэлэнүүдэй оршуулагша» гэһэн мэргэжэлэй дипломтой хамта тэрээндэ Россиин Армиин офицерэй зэргэтэй сэрэгэй билет барюулагдаһан юм.

- Гэнтэ дайн дажар эхилээд, фронтдо ошохо са­гай болобол, би «политрук» гэһэн сэрэгэй зэргэтэй ал­банда татагдаха байгааб, - гэжэ Руфина Дугаровна хөөрэнэ. - Тиигэжэ минии сэ­рэгэй билет соо бэшэгдэһэн.

Аралжаа наймаагай замда

Руфина Уюина 1988 ондо дээдэ һургуули түгэсхөөд, Благовещенск хотын дэр­гэдэхи таможниин албанда эльгээгдэһэн. Теэд Улаан-Үдэ хото руу хадамда гаража, 1989 ондо басагаяа түрэһэн юм.

Саашадаа Хитад ошоһон делегацинуудай бүридэлдэ оршуулагшын үүргэ дүүргэдэг байһан. 1990-ээд онуудай хүлгөөтэй сэмүүн сагта олон зон «челногууд» боложо, Хитадай хилэ гатал­даг, аралжаа наймаа эрхил­дэг байһан гэжэ мэдэнэбди. Руфина Дугаровна үшөө оюу- тан ябаха үеһөө наймаагай хэрэг эрхилжэ эхилһэн. Эл­дэб гай гасалантайшье, эне­эдэтэйшье ушарнууд боло­дог һааб даа. Нэгэтэ үетэн басагадаараа Манжуурһаа Бээжэн хото хүрэтэр биледгүйгөөр ошоһониинь мартагдадаггүй. Али гэ­бэл, мэхэлүүлээд, хэдэн сая түхэригэй гарзада орохо г.м. элдэб хохидолто ушарнуу­дые үзэһэн. Теэд сэрэгэй по­литрук зэргэтэй, дотор сэдь­хэлэй хүсэтэй абари зантай басаган сухаряагүй, хүсэл зо­ригоо мохоогүй юм. Тэрэнэй Улаан-Үдэ асарһан наймаа­гай хубсаһанууд нэгэ доло­он хоногой туршада дууһан худалдагдадаг байгаа. Ру­фина Дугаровна мүнөөшье хүрэтэр бага олзын хэрэг ам­жалтатайгаар эрхилдэг.

Дангина басагадай урилдаан

Руфина Уюина 1990-ээд онуудай эсэстэ Москва хо­тодо Россиин гүрэнэй ал­банай академидэ һураха үедөө «Краса России» гэһэн мүрысөөнэй директор Татья­на Андрееватай танилсаһан юм. Тэрэнь Буряад Уласта сэ­бэр һайхан басагадай урилда­ануудые үнгэргэдэг болохые дурадхаһан байгаа.

25 жэлэй саада тээ, 1999 ондо, тэрэ түсэл амжалтатай­гаар бэелүүлэгдэжэ, Улаан-Үдэ хотодо эгээл түрүүшынхиеэ «Краса Бурятии» гэжэ урил­даан үнгэргэгдэһэн. Тэрэниие эмхидхэхэ хэрэгтэ Констан­тин Ханхалаев ехэ туһаламжа үзүүлһэн байна. Алёна Алба­шеева гэжэ басаганай тол­гойдо түрүүшын титим за­лагдан үмдэхүүлэгдэһэн юм. Саашадаа Алёна басаган Рос­сиин урилдаанда хабаадажа, түрүүшын табан эгээл сэбэр һайхан дангинанарай тоодо орожо омогорхуулһан.

Тэрэ сагһаа дангина баса­гадай урилдаанууд заншалта боложо, жэл бүхэндэ дээдын хэмжээндэ үнгэргэгдэдэг. 25 жэлэй туршада тус мүрысөөнүүдтэ мянга гаран басагад хабаадажа гараһан.

Мүнөө Москвагай «Кра­са России» мүрысөөнэй хүтэлбэрилэгшэдэй онсо тэмдэглэһээр, Буряад Уласай гоохон дангинанарай урил­даанууд эгээл эрхим хэм­жээндэ үнгэргэгдэдэг. Тэрэ хадаа эмхидхэгшэдэй туй­лай ехэ оролдолгын хүсөөр бэелүүлэгдэдэг гэжэ ойлгосо­той. Сэбэр һайхан басагадай мүрысөөн эгээл үнэтэй сэн­тэй хэмжээнүүдэй нэгэн гэжэ эли. Хэдэн зуугаад мянган түхэригөөр театр хүлһэлхын хажуугаар тусхай мэргэжэл­тэд уригдажа, найр эмхидхэ­нэ ха юм. Басагадшье хубсаһа хунарһаа эхилээд, макияжай хэрэгсэлнүүд г.м. аргагүй ехэ мүнгэ гаргашална. Тэдэнэй хангалта элдэб янзын грантнуудай хүсөөр бэелүүлэгдэдэг.

Хүн, эхэнэр, эжы...

Бидэ модельнүүдые бэлдэдэг агентство бэ­шэбди. Тиигэбэшье манай түбтэ бэлэдхэл гараһан басагад шанга бэлэдхэл­тэй байһанаараа бусадһаа илгардаг. Тэдэнэй зарима- ниинь элдэб подиуму­уд дээрэ модельнүүдээр хүдэлдэг, зариманиинь сурбалжалагшын мэргэ­жэл шэлэһэн, засагай зур­гаануудта болон бусад һалбаринуудта хүдэлдэг, - гээд, Руфина Дугаровна ду­улгана.

Тэрэнэй онсо тэмдэг ялэһээр, урилдаанда хабаадаһан басагадта нэн түрүүн дотор сэдьхэлээрээ, һанаа бодолоороо арюун ябаха гээшэ шухала гэжэ тэрэ үргэлжэ дабтадаг.

«Нэн түрүүн, хүн, эхэ­нэр, эжы гэһэн нэрэ соло­ёо дээрэ үргөөд ябахань эгээл шухала. Бусад юумэн тиимэ шухала удха шанар­тай бэшэ гэжэ басагадта ойлгуулхые оролдодог­би, - гээд, суута директор үргэлжэлүүлнэ. - Поди­ум дээрэ яагаад зүбөөр бэеэ баряад ябаха тухай хөөрэхын хажуугаар би заа- бол ажабайдалай талаар һургаалнуудаар, өөрынгөө дүй дүршэлнүүдээр хубаал­дадагби».

Руфина Дугаровна ба­сагадтаяа онсо харилсаа холбоотой. Тэдэнь захира­лаа хүндэлдэг, тэрээнһээ түбэгшөөдэг, мүн энхэргэн дуратайгаар ба этигэмжэ­тэйгээр хандадаг юм. Уй гашуудалаараа хубаалдаха, али гэбэл, золтой жаргалтай ушар тухайгаа хөөрэхэ г.м. ушарнууд үргэлжэ болодог. Хурим түрэдөө уридаг.

Нэгэтэ Руфина Дугаров­на уяраад, нулимсаа гоожуулхадань, басаганай гэртэхин: «Бидэ таниие ехэ хатуу, шэрүүн хүн гэжэ һанадаг байгаабди, харин та үнэн дээрээ нимгэн сэдь­хэлтэй хүн байнат», - гэжэ хэлээ һэн ха.

«Ая гангын» оршондо

2016 ондо Руфина Уюина «Ая ганга» гэһэн үхибүүдэй хүгжэлтын түб нээһэн бай­на. Тэндэнь мүнөө ДЦП-тэй, аутизмтай, Даунай үбшэнтэй 100 гаран эрэмдэг үхибүүдтэ туһаламжа үзүүлэгдэдэг. Түрэхын хүндэ үбшэнтэй, хи­заарлагдамал арга боломжо­нуудтай хүүгэдтэй логопед, психолог болон бусад мэр­гэжэлтэд хүдэлдэг. Грантын мүнгөөр һүүлэй үеын бүхы хэрэгтэй эмнэлгын оньһото хэрэгсэлнүүд абтаһан. Эрэмдэг үхибүүд эндэ огто түлбэригүйгөөр аргалуулдаг.

Шэнэ жэлэй һайндэрнүүдэй үедэ «Ая ган­гын» үхибүүд уласай театрну­удай зүжэгүүдые ба циркын наадануудые ошожо харадаг заншалтай. Тэрээнһээ гадуур амтатай бэлэгүүдтэ хүртэжэ, аргагүй ехээр хүхилдэдэг. Эрэмдэг үхибүүдэй баяр жаргалаар халин наадахада, дефиледэ алхалалдахада, тэ­дэнэй эжынэрынь үшөө ехэ­эр баярладаг.

- Минии һанамжаар, хүн бүхэн энэрхы сэдьхэлээрээ ядаһан тулиһанда туһалха ёһотой. Гансал өөрыгөө һайрхажа ябаха бэшэ, ха­рин олоной түлөө үнэн зүрхэнһөө оролдохонь шуха­ла, - гэжэ Руфина Дугаровна тэмдэглэнэ.

Буддын нангин дүрсэтэй

Улаан-Үдэ хотодо Еши- Лодой Римбүүшэ ламын хүтэлбэри доро баригдаһан томо дасан бии гэжэ мэдээ­жэ. Буряадай ниислэл хотын ёһото шэмэгынь болоһон буддын шажанай хүреэн Россиин ба хари гүрэнүүдэй аяншалагшадай дура сэдь­хэл татажа, нангин шүтөөнэй мүргэлэй газар болоһон. Дасан хиидэй гол байшан руу ороходо, асари томо Буддын алтан шара дүрсэ хүн бүхэниие адислан уг­тадаг. Тэрэ арбан тонно шэгнүүртэй бурханай нангин дүрсэ олон жэлэй саада тээ Хитад гүрэндэ бүтээгдэһэн юм. Теэд наашань хилэ гатал­жа гаргаха хэрэгтэ ехэ һаад ушаралдаһан ха. Тэрэ ушара­ар дасанай түлөөлэгшэд хи­лын таможниин албатадтай холбоо барисаатай Руфина Уюинада хандаһан байгаа.

«Шэтын дээдэ һургуулида суг һураһан оюутан хаһын нүхэдни тэрэ үедэ таможни­до хүдэлжэ байһан юм. Эгээл тэдэнэймни туһаламжаар ба асари ехэ оролдолгоор Будда бурханай дүрсэ хилэ гаталжа, дасанда заларһан юм. Тиихэдэ Еши-Лодой Римбүүшэ дүтынгөө санаар­тантай хамта Забайкальск дэ­эрэ хүлеэгээд, угтажа абаһаа һэн. Хани халуун харилса­атай байһан Үндэр Түрэлтэ Еши-Лодой Римбүүшэ баг­шынгаа тагаалал болоһон ушараар гүн сэдьхэлэйнгээ оёорһоо шаналан зальбар­наб даа», - гээд, Руфина Дуга­ровна дурсан хөөрэнэ.