Илалтын туг намилзуулаа

Тус хэмжээ ябуулга Ивалгын аймагай нэмэлтэ һуралсалай түб, Даши-Нима Дугарович Дугаровай нэрэмжэтэ Үбэр Байгалай арадуудай заншалта соёл уралигай болон уран дархалалгын колледж, Буряад Уласай Эхэ орондо дуратай байха үзэл хүмүүжүүлгын, аяншалгын, бэе тамирай ресурсна түб болон Буряад Уласай Болбосоролой болон эрдэм ухаанай яаман эмхидхэһэн байна.

Ивалга һууринай Эсэгэ ороноо хамгаалагшадта зорюулагдаһан хүшөөгэй дэргэдэ санаар ябагшад сугларжа, митингдэ хабаадаа. Ивалгын аймагай гулваагай орлогшо Михаил Дружинин сугларагшадые амаршалжа, баярай үгэнүүдые хэлэһэн байна.

Газаа наратай дулаахан шэнги һанагдаашье, заримдаа үбэлэйхидэл адли нюрга руу зэбүүрхэмээр хүйтэ даагаад орхино. Уужам талын үргэндэ хэбтэһэн нюдэ һаргаама сагаан саһан зарим нэмэри газарта нимгэрээдшье байна. Дүй дүршэлтэй санашад болон анха түрүүшынхиеэ санаар ябагшад хабарай хара һалхинһаа сухарингүй, хүйтэн гэлдэнгүй суг хамта тэбсэгээр таһалагдаһан (плато) Тапхарай үндэр газарта хүрөө. Холые холо гэнгүй, аха, дүү илгаагүй, бэе бэеэ дүнгэлсэжэ, «Авангард» түбэй хүдэлмэрилэгшэд, курсантнууд Эхэ орондоо дуратайгаар хүмүүжүүлгын, аяншалгын болон тамирай Буряад Уласай нөөсын түбэй ажалшадтай хамта Илалтын туг дэлгэжэ намилзуулаа. Дүрбэн үдэрэй туршада санашад ябахадаа, Ивалга, Тапхар, Колобки болон Ганзурино һууринуудаар гараһан байна. Һайнаар түсэблэгдэһэн, бэлдэгдэһэн харгы зам санаар аяншалгын маягаар бүтээгдөө. Тэдэнэр тэгшэ бэшэ, доботой газарнуудые санаар гаталжа, тон хүндэ шатануудынь ябагаар гараа. Ивалга, Тапхар, Колобки, Ганзурино һууринуудта үдэшэлэн санаар ябагшад һонирхолтойгоор тогтожо байгаа гэхэдэ, алдуу болохогүй. Юундэб гэхэдэ, тэдэнэр эндэ үдэшын хоол барихаһаа гадна, хэмжээ ябуулгануудта хабаадалсаһан байна. Тодорхойлбол, һонирхолтой хэмжээ ябуулгануудай нэгэн хадаа «Буряадай Баатарнууд» гэһэн хэмжээ ябуулга болоно. Һурагшад Эсэгэ ороноо хамгаалгын Агууехэ дайнда хабаадаһан үбгэ эсэгэнэр тухайгаа уярма зураглалнуудые бэлдэһэн байна. Тиихэдэ мүнөөшье сагта сэрэгэй тусхай хэмжээ ябуулгада хабаадажа байһан сэрэгшэдээ мартаагүй, тэдэнэй баатаршалга тухай баһал зүрхэ сэдьхэл доһолгомо үгэнүүд хэлэгдээ.

Ивалгын аймагта аяншалга хүгжөөхэ талаар ажал ябуулагдажа байдаг. Үбэлэй-хабарай сагта Ивалга-Тапхар-Колобки-Ганзурино гэһэн замаар санаар гаталхадаа, нэн түрүүн хабаадагшад өөрыгөө, өөрынгөө бэеын тамир шалгаа гээд хэлэлтэй. Һүүлэй сагта үхибүүд ехэнхидээ гэртээ һуужа, тэдэнэй бүхы һанаа бодол эзэлдэг гар утаһаар харилсадаг гэжэ ойлгостой. Иимэ шахардуу оршондо хүнүүдэй абари зан тон элеэр харагдадаг гээшэ ааб даа. Тиигэжэ ургажа ябаа улаан бургааһад хэр нүхэсэжэ, бэе бэедээ туһа хүргэжэ шадаха байһанаа элирүүлбэ. Эхэ орондоо дуратайгаар хүмүүжүүлгын талаар ажал хэгдэхэдээ, нэн түрүүн түрэл нютаг, аймагаа һайнаар мэдэхэ хэрэгтэй. Тиимэһээ санаар ябагшад аймагайнгаа эгээл һонирхолтой газараар ябаһаниинь дамжаггүй.

Тапхар хадаа ехэ һонирхол татадаг газар гэжэ олондо мэдээжэ. Тэбсэгээр таһалагдаһан Тапхарай үндэр газар хадаа хабтагар оройтой эшэтэ хадануудта хабаатай. Иимэ хаданууд Латинска Америкэдэ, Америкын Холбоото Штадуудта, Африкада, Ингушети болон Красноярскын хизаарта ошршодог юм. Тапхарта эртын сагай космодром байһан юм гү, али хүн зоной ажаһууһан эртын газар байһан юм гү, мэдэгдэдэггүй. Эндэ оршодог «шулуунуудай сэсэрлиг» баһал һонирхол түрүүлдэг. Тапхарые Агуу Богдо Чингис хаанай тогтоһон газар гэжэ нэрлэгдэг. Тиихэдэ энэ газар National Geografic гэһэн сэдхүүлдэ оруулагданхай. Тапхар хадаа Буряад Уласта бууһан айлшадта харуулдаг газарнуудай нэгэн болонхой юм.