«Сириусһээ» зэдэлһэн диктант

Ододой хүтэлһэн хэмжээн

2025 оной бүгэдэ ниитын диктант дэлхэйн 56 гүрэндэ 1 329 047 эрхэ­тэнэй хабаатайгаар үнгэргэгдэбэ. Россиин телевидениин, театрай ба киногой одод, элитэ ниитын ябуу­лагшад ба соёлой хүдэлмэрилэгшэд бүхэдэлхэйн диктантые уншагша дикторнүүдэй үүргэнүүдые дүүр- гэһэн байна. Тэдэнэй дунда Дмитрий Маликов, Владимир Познер, Яна Чу­рикова, Дмитрий Певцов, Арина Ша­рапова, Светлана Сурганова, Андрей Ургант, Светлана Крючкова, Борис Смолкин болон үшөө олон зон.

2025 оной бүгэдэ ниитын дик­тантын ниислэл түб хотоор Крас­нодарай хизаарай “Сириус” гэһэн федеральна газар дэбисхэр (урдань Адлер хото) баталагдаһан юм. Тэн­дэхи эрдэмэй-технологиин универ­ситедтэ эмхидхэгдэһэн талмайһаа диктантын текстые авторынь Ма­рина Москина уншаба. Тэрэ хадаа мүнөө үеын Оросой элитэ уран зохёолшон, сурбалжалагша, сценари зохёогшо, “Ясная поляна” шангай финалист, Андерсенай уласхоорон­дын Хүндэлэлэй дипломой лауреат.

“Сириус” талмайһаа уншаһан диктантые 112 гүрэнэй хүнүүд шагнан хараа гэжэ тэмдэглэгдэнэ.

Бүхэдэлхэйн диктантын текст “Үзэсхэлэнтэ һайханиие бэдэрэл­гэ” гэһэн гаршагтай, хамта 21 янзын үндэһэтэй хэлэн дээрэ оршуулаг­даа. Тэрэнэй тоодо саамай, лакска, казах, буряад, азербайджан, грек, түүрэг, польско, солонгос, алюторой г.м.хэлэнүүд оролсоно.

Гренландиин мүльһэдэй дунда

Ород хэлэн дээрэ бэшэгдэһэн диктантын текстые удхалан хэ­лэбэл, далайн онгосын Гренлан- диин далайн мүльһэнүүдые гатал­жа аяншалһан тушаа хэлэгдэнэ. Аян замдань Арктикын элдэб ян­зын амитад дайралдана: хүхэ абар­га загаһад (кит), хаб загаһад, сахали шубууд ба сагаан баабгайнууд. По­моры гэһэн хүйтэн ороной арад тус замые “хун шубуудай харгы” гээд нэрлэдэг байһан. Теэд тэдэниие хун шубууд бэшэ, харин дун сагаан да­линуудтай сахали шубууд үдэшэн ниидэдэг байһан гэжэ эли. Далайн экспедициин гэшүүд туйлай ехэ бэрхэшээлнүүдэй урда сухарингүй, сагай уларилай аашануудтай, му­харижа ерээд хушаһан долгинууд­тай ба онгосыень урдажа ябаһан мүльһэнүүдэй оройнуудаар шэдэһэн мэтэ хэсүү шанга һалхинтай тэмсэнэ. Теэд аяншалагшадай хэдышье айжа, һанаата болоошье һаа, онгосонь зүб зүгөө баримталан тамаржа, гантан­хай мүльһэн хэһэгүүдэй дундуур гу­даржа гараад, хизааргүй далайн уу­жамда гараһан юм.

Буряадай ниислэл хотодо

Буряадай ниислэл хотодо Үндэһэтэнэй номой санда, Сампиловай нэрэмжэтэ музей соо, Буряадай гүрэнэй университедтэ болон хо­тын 14-дэхи ба 33-дахи гимнази­нуудта, 27-дохи лицейдэ ба дунда һургуулинуудаар бүгэдэ ниитын дик­тантын талмайнууд эмхидхэгдэһэн байна.

Элдэб яһанай, наһанай, эрдэм мэргэжэлтэй хүнүүд сугларжа, нэгэ хүсэл бодолтойгоор ба эбтэй эетэй­гээр бүгэдэ ниитын диктантда хабаадаба. Буряадай университедэй талмайда эгээл эдир хабаадагша - 13- тай Денис хүбүүн, харин 75 наһатай Татьяна Мункуевна аха захатаниие толгойлоо гэжэ хэлэгдэнэ.

“Ариг Ус” теле-субагай сурбалжа­лагшад, редакторнууд ба хүтэлэгшэд диктантые уншан ябуулагшадай уял­гануудые дүүргэһэн байна.

Буряадай болбосоролой болон эрдэм ухаанай сайд Валерий Позд­няков иигэжэ онсо тэмдэглэнэ:

- Бүгэдэ ниитын диктантын хэмжээнэй эгээл шухалань гэбэл, хүнүүдые хэлэ бэшэгэй талаар эр­дэм мэдэсэеэ дээшэлүүлхэ хүсэл зо­рилготой болгохо хэрэгтэй. Мүнөө Интернедэй “Т9”, “Ворд” гэһэн хэрэглэлгэнүүдэй ашаар хүнүүд алдуунуудаа заһаад, ухаа толгой соогоо эрдэм мэдэсэ багатай болоһон гэжэ эли. Тэдэнэй ехэнхинь хэлэ бэшэ­гээ хүгжөөхэ, һуралсал гараха тухай бодомжолдоггүй. Мүнөөнэй техно­логинууд иимэ муу нүлөө үзүүлнэ гэжэ тоосоогүй.

Жэшээ болгожо, эндэ һая болоһон ушар тухай хөөрэхэ дуран хүрэнэ. Нэгэ ород хэлэ бэшэгэй ба литерату­рын багша мэдүүлгэ бэшээд, намда асаржа барюулаа һэн. Тэрэ мэргэ­жэлтэ багшын мэдүүлгэ соонь гур­бан (!) алдуу байгаа. Энэ хадаа ёһото сүйд аюултай байдал!

Болбосоролой сайд университе­дэй бүгэдэ ниитын диктант бэшэһэн талмайнууд дүүрэн зонтой, олон хабаадагшадтай байгаа гэжэ онсо тэмдэглэнэ. Хүнүүд һайн дураараа сугларжа, дуратайгаар хабаадажа урмашуулна.

 Урма баярай оршондо

Буряад Уласай Үндэһэтэнэй номой сан соо эгээл түрүүшынхиеэ буряад хэлэн дээрэ диктант үнгэргэгдэбэ.

Тэрэниие эмхидхэн хүтэлбэрилһэн “Буряад үнэн” Хэ­блэлэй байшангай директор Даши-Доржи Болотов иигэ­жэ хөөрэнэ:

- Мүнөө жэлдэ Буряад оромнай түрүүшынхиеэ “Бүгэдэ ниитын диктант” (“То­тальный диктант”) гэhэн бүхэдэлхэйн хэмжээ ябуул­гын “ТотЯзык” гэжэ тусхай хүдэлөөндэ хамтарба. “Буряад үнэн” Хэблэлэй байшан тэрэниие харюусалга дороо абажа үнгэргөө.

Эхин түрүүндээ бидэ Бу­ряад Уласай номой сан соо 50 хүнэй һуури бэлдэһэн байнабди. Теэд хүлеэһэнһээмнай олон – 62 хабаадаг­шад суглараа юм. Тиигэбэ­шье ядамаргүй булта багтаад, бүгэдэ ниитын диктан­тые урагшатайгаар ябуулааб­ди. Ехэнхинь дунда наһанай зон хабаадаһан байна. Тэдэниие түрүүлжэ ерэһэн манай үндэр наһатайшуулда тусхай баярые хүргэхэ дуран хүрэнэ. Эгээл үндэр наһатайнь – 90-тэй Александр Балда­нович Санжиев ахатан Сэ­сэг Дармаевна Дармаева наһанайнгаа нүхэртэй хам­та ерэжэ баярлуулаа. Тэдэ­нэй хажуугаар үшөө үндэр наһатайшуул хабаадаһан байна.

Эгээл шухалань гэбэл, хүнүүд ехэ дуратайгаар, урма баярай оршондо бүхэдэлхэйн диктантда хабаадаа юм.

“Саашадаашье иимэ һонин хэмжээнүүдые эмхид­хэжэ байгыт”, - гэһэн гуйлта дурадхалнууд нэгэнтэ бэшэ хэлэгдэжэ урмашуулаа.