Буряад Уласта Эрдэмэй хуралдаанда дүрбэн гүрэнэй эрдэмтэд сугларба

Үнгэрһэн долоон хоногто Улаан-Үдэдэ уласхоорондын «Дэлхэйн 2-дохи дайн: түүхэтэ дүршэл, дурасхаал ба уг залгамжалдаг ёһо» гэжэ Агууехэ Илалтын 80 жэлэй ойдо зорюулагдаһан эрдэмэй конференци үнгэрөө. Россиин, Хитадай, Монголой ба Казахстанай багшанар, хизаар ороноо шэнжэлэгшэд, олониитын эмхинүүдэй түлөөлэгшэд түүхэтэ дурасхаалай, Эхэ ороншоор хүмүүжүүлгын талаар элидхэлнүүдые хэбэ.

Эрдэмэй хуралдаанда олон асуудалнууд харагдана, тэрэ тоодо Агууехэ Илалтын түүхэтэ удха шанартай холбоотой асуудалнууд, дэлхэйн 2-дохи дайн тухай дурасхаалай зүрилдөөтэ бэрхэшээлнүүд гэхэ мэтэ. Хуралдаанай программада нэгэ ехэ зорилгоор нэгэдүүлэгдэһэн 80 гаран элидхэл оруулагдаа.

«Программада шухаг асуудалнууд оруулагдаа. Үнгэрэгшэ жэлнүүдтэ түүхэтэ дурасхаал, Агууехэ Эсэгын дайн тухай баримтанууд буруу ойлгомжотой болгогдожо, бүхы дэлхэйн нэгэ үеын зондо, тэдэнэй үйлэ хэрэгүүдтэ нүлөө үзүүлээ. Эрдэм ухаанай харюусалга эндэ тон ехэ. Дурасхаал, түүхэтэ дүршэл ба уг залгамжалдаг ёһо мүнөөдэр манай ниигэмдэ тон хэрэгтэй, энэ ерээдүйн үндэһэ һуури болоно», - гэжэ Россиин түүхын ниигэмэй Буряад Уластахи таһагай Зүблэлэй түрүүлэгшэ, РАН-ай академик, түүхын эрдэмэй доктор, профессор Борис Базаров тэмдэглээ.

- Эрдэмэй конференци юрын бэшэ байдалда үнгэргэгдэнэ. Юундэб гэхэдэ, гүрэн бодото дээрээ дайнай эрхэ нүхэсэлдэ ороод байна. Манай баруун хилэ шадар, гүрэнэй геополитикын һалбарида боложо байһан үйлэ хэрэгүүд үни үнгэрһэн сагай түүхэ дахяад шэнээр хаража үзэхэ, ойлгожо абаха хэрэгтэ нүлөөлнэ. Мүнөө тус хэмжээ ябуулгада хабаадажа байхадаа, конференциин удха шанар тэмдэглэхэ дуран хүрэнэ. Тон шухала зүйл гэхэдэ, бидэ түүхэтэ дурасхаал тухай эндэ хөөрэлдэнэбди, - гэжэ Буряад Уласай Толгойлогшын ба Засагай газарай хүтэлбэрилэгшын уялга саг зуура дүүргэгшэ Михаил Харитонов хэлэбэ.

Хуралдаан дүрбэн секцитэй, тиихэдэ тэрэнэй хэмжээндэ «Росси ба Монгол дэлхэйн 2-дохи дайнда: Халхын Голһоо Миссуриин линкор хүрэтэр» гэжэ уласхоорондын түхэреэн шэрээ үнгэргэгдөө.

 «Түүхэ хадагалхадаа, баримтануудынь тэрэ шэгтэнь үлээхэ гэһэн удхатай. Бидэ Монголой эрдэмтэдтэ баяр хүргэнэбди. Тэдэ манай эрдэмтэдтэй хамта Халхын голой, дэлхэйн 2-дохи дайнай үйлэ хэрэгүүдэй бодото удха шанар тухай олондо ойлгуулхын тула хүсэ шадалаа нэгэдүүлээ. Конференци үндэр хэмжээндэ үнгэргэгдэхын хажуугаар манай түүхэ ондоогоор бэшэхэ һэдэлгэ усадхаха талаар гүрэнүүдэй зорилгонуудые нэгэдүүлнэ,- гэжэ Буряад Уласай Толгойлогшын ба Засагай газарай  захиргаанай хүтэлбэрилэгшын мэдээсэлэй политикын, олониитэтэй холбооной ба олониитын түсэлнүүдээр орлогшо Ирина Доржиева тэмдэглээ.

 «Би сэрэгшын гэр бүлэдэ үндыгөөб. Минии хүгшэн аба 1939 ондо Халхын Голой байлдаануудта хабаадаа. В. И.Ленинэй нэрэмжэтэ Сэрэгэй ба политическэ академиин шагнагша байхадаа, Москва хото хамгаалалсаһан юм. Эхэ оронойнгоо эрхэ сүлөөгэй түлөө дайлалдаһан сэрэгшэд тухай дурасхаал гамнажа ябахыень үхибүүдтээ захидаг һэн. Һүрөөтэ дайнай үйлэ хэрэгүүдые мартажа болохогүй. Мартабал, угаа бузарлахабди», - гэжэ хуралдаанда хабаадагша Равдангийн Баяр хубаалдаба.

Буряад Уласай Засагай газар, Россиин түүхын ниигэм, «Эсэгэ ороной түүхэ» гэжэ жаса, Россиин Эрдэмэй академиин Сибириин таһаг, Ородой Холбооной эрдэм ухаанай академиин Сибириин таһагай Монгол арадууд, буддын шажан болон Түбэд орониие шэнжэлэлгын хүреэлэн, Монголой Эрдэмэй академиин түүхын ба этнологиин институт, Монголой Эрдэмэй академиин уласхоорондын шэнжэлэлгэнүүдэй институт, Буряад Уласай Үндэһэтэнэй музей, Буряад Уласай Гүрэнэй архив, Россиин Эрдэмэй жаса хэмжээ ябуулга эмхидхэбэ.