Абынгаа ажахы үргэдхөө

 

Хабарай ажалай халуун хаһа дүүрэжэ, ерэхэ жэлэйнгээ үбһэ тэжээл нөөсэлхэ ажалда бэлдэлгэ түлэг дундаа. Энэ ажахын байдалтай үргэн уншагшадаа танилсуулха хүсэлтэйбди.

Баргажан голой эгээл дээдэ захадахи Уланхаан һайхан нютаг аймагай түб тосхонһоо дээшээ аяар 80 модоной зайда оршодог юм. Одоол энэ нютаг хүрэтэрөө хойто болон урда хадын хоорондо нэмжыһэн Баргажан дайдын бүхы һайханиие харахат.

 

 Гүрэнэй дэмжэлгын ашаар

Баргажанай үндэр орьёлнуудай сэхэ доронь олон тоото нуурнуудтай Шоогой гэжэ газарта 1995 ондо Аюша Гомбоевич, Вера Пунсуковна Будаевтан буусаяа түхеэрһэн түүхэтэй. Энэл буусадань одхон хүбүүн Чингисынь 2016 ондо гүрэнэй талаһаа 1,5 сая түхэригэй дэмжэлгэдэ хүртэжэ, абынгаа ажахы бүри үргэдхөө.

2015 ондо сэрэгэй албанһаа бусаад, нютагтаа түбхинөөб. Албанда татагдахаһаа урид Улаан- Үдэдэ ВСГУТУ дүүргэхэдээ, мяханай эдеэ хоол буйлуулха мэргэжэлтэй болоо һэм. Нютагтаа бусаһаар лэ, эжыдээ хамһалсажа ороо хүн аабзаб. Тэрэл үедэ хүдөө ажахы эрхилэгшэдэ гүрэнэй талаһаа туһаламжа үзүүлэгдэнэ гэжэ дуулаад, саарһа дансануудые суглуулжа, түсэл бэшээб. Дэмжэлгын мүнгөөр томо трактор, 13 гунжан үнеэдые худалдажа абааб. Тиихэдэ малай байра шэнээр баряаб”, - гэжэ түрүүшын алхам хэһэн тухайгаа залуу малшан хөөрэнэ.

Тэрэ сагта нэгэ толгой үнеэн 65 мянган түхэригтэ һэн. Мухар-Шэбэрэй «Искра» колхозтой мал худалдажа абаха тухай хэлсээ баталжа, тэндэһээ залуу үнеэдые абаашаһан юм. Харин мүнөө эгээл иимэ үнеэнэй сэн 100 гаран мянган түхэриг хүрэтэр ургаад байна. Дүрбэн жэлэй туршада Чингис Будаевай үхэр малынь һайнаар үдэжэ, мүнөө 100 толгойһоо дээшэ гараад, тала дайдаар таран бэлшэжэ ябана.

“Гэр бүлэдөө 7 хүүгэдбди. Гэртэхимнай бүхы наһаараа хүдөөгэй ажал хэһэн. Тиимэһээ бидэ, аха дүүнэр, хара багаһаа ажалда дүршэнхэйбди. Эжы, баабайнгаа үдхэжэ байһан мал һүрэг дээрэнь хэдэн үнеэ абажа нэмээд тэжээһэмнай, энэ болоод байна. Аханарни хотоһоо ерэжэ, үбһэ тэжээл, түлеэ залһаяа бэлдэхэдэмни хамһалсадаг”, - гэжэ Чингис хэлээ.

Мал хаража, амаа тоһодоно

Мүнөө тус ажахын адуун, үхэр, хонин һүрэгүүд Олсодоо бэлшэнэ. Сабшаланайнгаа газар түйбүүлхэгүйн тула ондоо газарта зуһана гээшэ. Мүнөө жэлдэ 40 гаран үнеэн тугаллажа, шэнэ түл зунай шэмэтэй ногоон, эхынгээ амтатай һүн дээрэ үдэр һүнигүй бордойн бэхижэжэ байна. Гадна малшадта сагаан эдеэнэй зүйлнүүдые бэлдээд, нютагайхидтаа худалдажа, эды-тэды мүнгэ олзоборилхо һүн үлөө ааб даа.

“Аймагайнгаа түб Хурамхаан абаашажа, тоһо зөөхэйгөө бага багаар наймаалдагбди. Зарим зонтой захилааршье хүдэлнэбди. Үнеэдээ һаагаад, тэрэ доронь худалдаха арга үгы. Юуб гэхэдэ, бидэтнай холо газарта байдагбди. Һүеэ шэрэжэ ошоторшни, гашалжа болохо”, - гэжэ ажахын эзэн хэлэнэ.

Будаевтан сагаан эдеэнэй зүйлнүүдые буйлуулхаһаа гадуур малайнгаа мяха наймаалдаг. Ехэнхидээ орой намар, үүсэ бэлдэлгын хаһа, олзотой байдаг.

“Мяхаяа бага багаар эндээ худалдадагбди. Мүн Улаан-Үдэ абаашажа тушаанабди. Манай нютагһаа хото хүрэтэр 500 гаран модо юм. Мяханай сэн жэл бүхэндэ зааханааршье һаа нэмэдэг. Үнэтэйл һаа, маанадта һайн ааб даа. Теэд, нүгөө талаараа, манай нютагта ехэ салинтай зон үсөөн лэ ха юм”, - гэжэ олзо оршо тухай Чингис бодомжолно.

Анхан сагта Хурамхаанай малшад Хойто-Байгалай, Муяын аймагуудай ажаһуугшадай хадаараа сэхэ харгыгаар хүрэжэ ерэхэдэнь, тэдэндэ мяхаяа тушаадаг бэлэй. Харин һүүлэй хэдэн жэлэй туршада тэндэһээ наймаашад ерэнэгүй. Харгынь аюултай болоһон байжа магад.

Мүнөө Улаан-Үдэ – Турунтаево – Хурамхаан - Шэнэ Уоян гэһэн нютагуудые холбохо харгы шэнээр баригдажа байна. Даб дээрээ барилгань Баргажан нютаг үшөө хүрөөдүй. Гэбэшье, эхилэгдээ хадаа хэзээ нэгэтэ дүүрэнэ ааб даа. Тиигэбэл хойто зүгтэ оршодог аймагуудтаяа холбоотой боложо, алинданьшье туһатай байха һэн.

Сагай эрилтээр ажалаа зохёохо

Һүүлэй үедэ залуу буряад хүбүүд нютагаа бусажа, элинсэгүүдэйнгээ эрхилжэ ябаһан ажал һэргээхэ ушарнууд яһала дайралдадаг болонхой. Чингис Будаев мүнөө оройдоол 29 наһатай. Тэрэ залуушье һаа, ажалаа һайнаар зохёонхой, урдаа олон түсэбүүдые табяад, зоригтойгоор алхалжа ябана. Энэл хүбүүнһээ жэшээ абажа, заншалта ажахыгаа һэргээбэлнай, ёһо заншал, хэлэмнай хэзээдэшье мартагдахагүй гэжэ һанамаар байна.

“Мүнөөнэй залуушуулда мал ажал эрхилхэ гээшэ тиимэшье бэлэн хэрэг бэшэ. Теэд хэдэн үе энэл ажал хэжэ байһан бидэндэ балай хүндэ байха ёһогүйл даа. Мал хараха гээшэ шуһа мяхан соомнай ха юм. Тиимэһээ мүнөө сагай оньһон техникэ хэрэглэжэ, ажалаа зохёобол, һураггүй бэлэн болонхой”, - гээд, Чингис тобшолоо.

Дэлгүүрһээ хэмэл һү худалдажа абаад, хүүгэдээ мэхэлжэ байнхаар, шэмэтэй ногоо эдиһэн үнеэнэйнгээ һү уулгажа байбал, бэе махабадтань тон һайн гэжэ зомнай ойлгожо эхилэнхэй. Тиимэһээ һү үйлэдбэрилдэг ажахы саашадаа хүгжэхэл байха гээд һанагдана. Залуу малшанда амжалта хүсэе!