​Бүгэдэ Буряадай “Алтаргана” - нэгэдүүлһэн наадан

Июль һарын һүүл багаар үнгэргэгдэхэ гэжэ түсэблэгдэһэн бүгэдэ буряадуудай “Алтаргана-2020” гэһэн уласхоорондын найр нааданда тамиршад үндэһэн спортын зургаан зүйлөөр мүрысэхэ. “Бүхэ барилдаан”, “һур харбаан”, “мори урилдаан”, “шатар”, “һээр шаалган” болон “шагай наадан” гэһэн арадай зүйлнүүдээр шанга гэгшын тэмсээн Агын Буряадай тойрогой дэбисхэр дээрэ үнгэрхэ.

Хамтын хүсөөр

“Алтарганын” үедэ ганса мүрысөөд, шууяад, ханхинаад үлэшэхэ бэшэ, мүн бүгэдэ Буряадтаа хэрэгтэй шиидхэбэри абаха тухай зугаа агынхид бэлдэжэ байнхай. Үндэһэн тамирай зүйлнүүдээ Ород гүрэнэй арадай зүйлнүүдэй бүридхэлдэ оруулха тухай ехэ хөөрэлдөөн болохоор хараалагданхай.

- Бүхэроссиин бүридэлдэ мүнөө үедэ найман зүйл ороно гээшэ. Олонхинь Саха (Яхад) Уласай арадуудай нааданууд болоно. Харин буряад зүйлнүүдэй нэгэнииньшье үгы. Тиишээ ороболнай, манай зүйлнүүдээр бүхэроссиин болон уласхоорондын хэмжээнэй элдэб мүрысөөнүүд эмхидхэгдэжэ, шалгарһан тамиршад “Ородой спортын мастер”, “Уласхоорондын классай Ородой спортын мастер” гэхэ мэтын нэрэ зэргэнүүдтэ хүртэхэ аргатай байгаа. Найр нааданай үедэ бидэ Буряад Уласай, Эрхүү можын болон буряадуудай ажаһуудаг можо, хизаарнуудай түлөөлэгшэдтэй хамтаржа, шиидхэбэри абаха байгаабди. Зүйлнүүдээрээ нэгэ адли гуримуудые зохёожо, адли хубсаһа үмдэхэеэ хэлсэжэ, бүхэ барилдаандаа нэгэдүүлгын хатар табихаяа зугаа үүсхэел даа. Энээнгүй буряад арадаймнай нааданууд хүгжэхэгүй гэжэ ойлгохо хэрэгтэй, - гэжэ Үбэр Байгалай хизаарай Агын Буряадай тойрогой захиргаанай физкультура болон тамирай хүгжэлтын таһагай дарга Булат Наранович Бальжинимаев хөөрэнэ.

Үбэр Байгалай хизаарта арадай зүйлнүүдые дэмжэлгын талаар жэшээнүүдтэй абаһаар лэ тэрэ танилсуулаа. 2020 ондо буряад спортын зүйлнүүдээр түрүүлһэн тамиршадта “Хизаарай спортын мастер” гэжэ нэрэ зэргэ зүүлгэжэ, урмашуулха гэһэн шиидхэбэри абтаа бэлэй. Үнэмшэлгэһөө гадна энгэртэ зүүлгэхэ тэмдэг зохёогдоо. Тэрэ гэһээр дүрбэн харбаашад “Үбэр Байгалай хизаарай спортын мастер” боложо шадаа.

Бүхы дуратайшуул тулалдаха

Буряад Уласай Спортын болон залуушуулай хэрэгүүдэй талаар яаманай сайд Вячеслав Дамдинцурунов Агын тойрогойхидой үүсхэлнүүдые бүхыгөөрөө дэмжэжэ байһанаа мэдүүлээ. Эмхидхэлгын ехэ суглаанай үедэ мүрысөө эмхидхэхэ талаар өөрын дурадхал оруулһан байна.

- Буряадууд барилдаанда, һур харбалганда тон ехэ дуратай гэжэ мэдээжэ. Барилдажа туршаагүй хүбүүн манай нютагуудта олдохогүй гээд һанагдана. Тиимэһээ нэгэ заахашье барилдажа шададаг, мүрысөөндэ хабаадаха дуратайшуулые бултыень “Алтарганада” оруулбал, һайн бэлэй. Нэгэ командын бүридэлдэ нэгэ хэды хүн орохо гээд байха ёһогүй. Олон хүн хабаадаг лэ. Һур харбалгын мүрысөөндэ энэ баһа хабаатай. Минии дурадхалые эмхидхэгшэд тогтоон абажа, зүб хэлэһыемни дэмжээ, - гэбэ Вячеслав Дамдинцурунов.

Гурбадахияа һээр шаалганай мүрысөөн үнгэргэгдэхэ. Буряадай арадуудай спортын зүйлнүүдые хүгжөөдэг эдэбхитэн Алексей Гыргеновэй хэлэһээр, 2016 оной “Алтарганын” нааданда һээр шаалганай тэмсээн болоо һэн. Тиихэдэ Захааминай аймагай Денис Доноев 15 һээр хухалжа, гол шанда хүртөө һэн.

- Мүнөө үедэ һээр шаагшаднай һайн бэлэдхэлтэй болоо. Энэ удаа илагша бүри олон һээр хухалха гээд һанагдана. Тиимэһээ хүбүүд эртээнһээ олоор һээрнүүдээ бэлдэжэ байнхай, - гэжэ Алексей Гыргенов хэлэнэ.

Түрүүшын арсалдаан

Урда жэлнүүдтэ бүхэ барилдаанда ходо арсалдаата асуудалнууд гарадаг байгаа. Юундэб гэхэдэ, Эрхүү можынхид өөрын дүримөөр мүрысөө эмхидхэнэ. Монголой буряадууд монгол барилдаанай гуримда орошонхой байдаг. Энэ удаа Агада гурим бага зэргэ ондоо байхань. Барилдаанай мүрысөөн табан шэгнүүртэ болохоор хараалагдана. Гурбан шэгнүүртэ мүрысэжэ һурашаһан буряадууд эндэ яахань бэ?

Бэлэдхэл үнинэй эхилэнхэй

Спортын зургаан зүйлөөр 1200 гаран хүн хабаадахаар хараалагдана. Иимэ олон тамиршадые Агын тойрог угтан абахаар бэлэн.

Хубиин, командна болон абсолютна тоосоонуудаар түрүү болон шангай һуури эзэлэгшэд элирүүлэгдэхэ. Бүхы дээрээ 46 алтан, 46 мүнгэн, 46 хүрэл медаль, өөрын онсо маягтай Кубогууд бэлдэгдэнхэй. Бүхы зүйлнүүдтэ хэрэгтэй хэрэгсэлнүүд худалдан абтагдаа. Мүрысөөнэй шүүгшэдые холоһоо танихаар байха. Юуб гэхэдэ, бүхы шүүгшэдтэ буряад-монгол угалзатай нэгэ адли дэгэл, малгай оёгдоо.