​Гэр бүлын дүхэригһөө эхитэй

Нажарай эхин һарын 5-да оршон тойронхи байгаали хамгаалгын һалбарида хүдэлдэг ажалшадай мэргэжэлтэ һайндэр тэмдэглэгдэдэг заншалтай. Ород Уласай Юрэнхылэгшын захиралаар 2007 оной июниин 21 - эй үдэр энэ һайндэр тогтоогдоһон юм. Хүн түрэлтэн гээшэ хэр угһаа хойшо Эхэ байгаалияа нангинаар сахижа, ажамидаржа ябаа. Харин бидэ гэжэ оршон тойронхиёо энэ зандань үлөөжэ, ерээдүйн үетэндөө дамжуулха ёһотой гээшэбди. Илангаяа манай буряад арад нангин Байгал далайнгаа эрьедэ үе наһаараа ажаһуужа байгаа хадаа тэрэнээ бузарлаха эрхэгүйбди.

Һүүлэй хэдэн зуун жэлэй хугасаада хүн түрэлтэн амаргүй хүгжэжэ, ажабайдалдаа оньһото хэрэгсэлнүүдые зохёожо хэрэглэдэг болонхой. Хүнэй хабаадалгагүйгөөр ажалладаг түхеэрэлгэнүүд олошороо. Ажабайдалнай һайжаржа хүгжэбэшье, зарим ушарта байгаалидаа харша нүлөө үзүүлэгдэнэ. Тиихэдэ үшөө газар дэлхэй дээрэхи хүн түрэлтэн үдэжэ, тэдэнэй тоо толгойнь олошороо. Теэд эдэ олон зоной хойшолон, хог богынь мүн лэ ехэ болоһониинь гайхалгүй. Ямаршье гүрэн түрэ Эхэ байгалиингаа түлөө һанаата болодог гээшэ аабза. Уһа голоо, ой модоёо хамгаалха, аршалха тусхай али олон албангууд байгуулагдаад, ажалаа ябуулна. Байгаалиин нөөсэ баялигуудые аша үрэтэйгөөр ашаглахын тула зорюута зохёогдоһон хуули гэжэ байха. Эрдэмтэдэй шэнжэлгэ хэһэн ажал дээрэ үндэһэлжэ, тусхай хуули баталагдадаг юм. Манай улас дотор байгаали хамгаалха, ашагта малтамалнуудые олзоборилходоо, тон ехээр харша нүлөө үзүүлхэгүйн тула ажал хэгдэжэл байдаг. Энэ талаар арад түмэн өөрынгөө ухаан дотор һайн ойлгосотой байха ёһотой бшуу. Далайн, мүрэнүүдэй эрье хүбөөгөөр ошожо амархадаа, үлэгдэлөө суглуулжа абаашаха гэһэн ойлгосо, өөрын журамгүй байнабди.

- Тэндэ, тэрэ ой соо, хог ехээр хаяатай байна. Байгал далайн эрьедэ сэбэрлэлгын ажал ябуулнабди. Хогоо илгажа тушаагты. Ургажа ябаһан залуушуулда ойлгууламжын хэшээл үнгэргэнэбди, - гэжэ байжа хөөрэлдэдэг, ехэ ехээр хэлсэдэг болонхойбди. Ариг сэбэр сахиха ёһо гуримда хаана, хэн һургаха ёһотой гээшэб? Энэ асуудалда тайлбари үгэхыень Буряадай багшанарай колледжын ахамад багша, биологиин эрдэмэй кандидат, географиин эрдэмэй магистр Борис Жаргалович Гулгеновтэ хандаһан байнабди.

- Бүхы юумэн хуу гэр бүлын дүхэригһөө эхитэй. Түрэл хэлэнэйнгээ мартагдаха туйлдаа хүрэхэдэнь, мүнөө гэртээл буряадаараа хөөрэлдэхэ хэрэгтэй гэлсэнэбди. Байгаалидаа гамтай ябаха гэжэ ойлгосо хүүгэдтэ мүн лэ гэртэһээнь эхитэй байха зэргэтэй. Мүнөө сагта бидэ түрэһэн хүүгэдтэеэ һайнаар һуужа зугаалха забгүй ябанабди гэжэ сэхыень хэлэе. Гэрэй эзэн олзо бэдэржэ, хахад жэлээрээ холын газарта ажаллаха баатай, харин эжынэрынь бүхы ажалаа өөрынгөө ээм дээрэ ашанхай. Гэртээ ерэхэдээ, хүүгэдээ эдеэллээд, унтажа амархаяа забдана. Иимэ оршон байдалда үри хүүгэднай өөһэдыгөө һамааруулжа үндынэ. Харин манай багада эжы баабай, тиихэдэ хүгшэн аба эжынэрнай ходол һургаали үгэжэ хүмүүжүүлдэг байгаа ха юм даа. Түлижэ байһан гал гуламтаяа, эдижэ, уужа байһан булагаа бузарлахагүй, ой модондо, ан амитанда гамтайгаар хандаха гэжэ хара багаһаамнай хэлэжэ үгэдэг һэн. Үндыжэ байһан хүүгэдтэмнай эгээл мүнөө иимэ хүмүүжүүлгэ дуталдана, - гэжэ багша Борис Жаргалович хэлэнэ.

Унаһан малгайгаа абаха забгүй ажаллажа байһан улад үнэхөөрөөшье үхи хүүгэдтээ урданай заншал баримталан һурганагүй гэхээр. Урдандаа гэр бүлэ бүхэндэ хүгшэн эжы абанарынь байлсадаг һаань, мүнөөнэй залуу гэр бүлэ үхибүүдтээ һайн һургуули бэдэржэ, холын хото худар байрлана. Элинсэгүүднай ажал хэдэггүй байгаа гэжэ хэлэнэгүйб, харин олон үедэ дамжажа ерэһэн заншал алдуурнал даа.

- Гүрэн түрэмнай бог хогоо илгажа буйлуулха гэһэн һэдэлгэ гаргажа байна. Хэдэн жэлэйнгээ хойшолонгуудые усадхаха ажалай эхин дээрээ байнабди гэхэдэ, алдуу болохогүй. Бидэ гэртэхинэй, багшанарай үгэһэн заабари хэһэн хэрэгүүдтэймнай тааралдаха ёһотой. Хэшээлдээ гү, али гэртээ хэлэжэ хэлэжэ, газаа гараад, ондоогоор аашалжа байхадамнай, хүүгэд хуу хаража, ойлгожо байна ха юм даа. Оршон тойронхи байгаалидаа гамтайгаар хандаха ажал гүрэнэй талаһаа ябуулагдаха ёһотой болоно. Эрдэмтэдэй шудалжа гаргаһан хэрэгүүдтэ тон анхаралтайгаар хандажа, байдалдаа, ажалдаа хэрэглэхэ ёһотой. Гансал хэдыхэн хүнэй бүридэлтэй бүлгэмүүдэй, һайн дуратанай ажалһаа оршон тойронхимнай сэбэр болохогүй, харин хүн бүхэнэй оролдожо, байгаалидаа гамтайгаар хандабалнай, үрэ дүн гаража ерэхэ, - гээд, Борис Гулгенов дээрэнь нэмэнэ.

Амаргүй хүгжэһэн, тэрэ мүртөө Эхэ байгаалияа тон ехээр гамнадаг гүрэн түрэнүүд дэлхэй дээрэ олон гээшэ аабза. Хүн түрэлтэн амар амгалан, садхалан ябахадаа, ерээдүй тухайгаа бодожо эхилдэг. Харин үлэн хооһон хүн энэ үдэрөө үнгэргэбэл, һайн лэ гээд ябана ха юм. Эгээл тиимэһээ арад зоноймнай ажабайдал нэгэ жаа һайжарбал, оршолонто дэлхэйдээ ондоогоор хандаха аалам?