Агаарһаа хүрэжэ ерэдэг абарагшад

Аюулта ушарай хойшолонгуудые усадхаха эмнэлгын газарай агаарай онгосоор хүрэжэ ошодог эмнэлгын таһагые даагша Олег Илларионович Сиденовтэй мэргэжэлтэ һайндэрыень угтуулан хөөрэлдэбэбди.

- Сайн байна, Олег Илларионович! Дүтэлжэ байһан мэргэжэлтэ һайндэрөөртнай таниие болон суг хүдэлдэг нүхэдыетнай халуунаар амаршалнаб!

- Мэндээ! Һайн даа!

- Зай, агаарай онгосо хэрэглэдэг эмшэдэй таһагай үдэр бүриин ажал, эхин һабагша тухайнь манай уншагшадта хөөрэжэ үгэхэ гүт?

- Үбшэн зондо түргэн туһаламжа үзүүлхэ зорилготойгоор агаарай онгосо манай нютагта эгээл түрүүн 1946 ондо хэрэглэһэн түүхэтэй. Тэрэ гэһээр манай һалбари хүгжэһөөр, мүнөө болоходо, хэрэгтэй оньһон түхеэрэлгэнүүдээр дүүрэн хангагдаһан таһаг болонхойбди. Гансашье агаарай онгосо хэрэглэжэ, үбшэн зондо хүрэдэг бэшэбди, харин эмшэдэй тусхай автомашина үргэнөөр ажалдаа хэрэглэдэг гээшэбди.

Үдэр бүриин ажал гэхэдэ, нэн түрүүн түргэн сагай болзорто үбшэнтэндэ эмшэдэй туһа үзүүлгэ болонол даа. Жэшээнь, мүнөө Түнхэнэй аймагай түб һуурин Хэрэн тосхон ниидэхэ һанаатай аад, тэнгэриин бүрхэгһөө боложо, хүрэхэ аргагүй байнабди. Тиихэдэ Улаан-Үдэһөө холо бэшэ оршодог Турунтаево һууринһаа мүн лэ туһа эрижэ байна. Бидэнэй таһагта үдэр бүхэн дүрбэн эмшэдэй бүлэг ажаллана. Харин бүхыдөө 117 эмшэд бидэнэй зэргэдэ хүдэлжэ, арад зондоо туһа үзүүлжэ байдаг.

- Ямар агаарай онгосо ашагладаг гээшэбта? Ехэнхидээ ямар ушарта ниидэхэ гэһэн шиидхэбэри абтанаб? Үбшэлһэн хүн бүхэндэ ниидэжэ ошохо арга байдаг гү?

- Аймагай эмшэдэй хандалгаар бидэ холо ойрын хүдөө аймаг хүрэжэ ошодог гээшэбди. Хандалга бүхэнииень ами аминдань хаража, шэнжэлгэ хэгдэнэ. Эгээл түрүүн тэндэхи эмшэдтэй видео холбоо барижа, хэрэгтэй зүбшөөлнүүдые үгэнэбди. Удаань тиишээ ниидэжэ ошохо гү, али авто-хүлэгөөр гараха гүбди гэжэ шиидхэбэри абтагдана. Үбшэнтэнэй байдалһаа бүхы юумэн дулдыдадаг. Зарим ушарта үбшэнтэниие агаарай онгосодо һуулгажа ниидүүлхэ ямаршье арга үгы байдаг. Агаарта гарахадаа, олон хүнэй шуһанай даралта, нэн түрүүн ехэ болодог, тэрээнһээ боложо, үбшэниинь һүжэржэ, туһа бэшэ, тушаа болохо. Үбшэн хүнэй муу байбалнь, эндэһээ эмшэд хэрэгтэй бүхы оньһон түхеэрэлгэтэйгээр ниидэжэ ошоод, байра дээрэнь операци хэдэг, аргалдаг. Тэрэнэйнгээ бага сага һайн тээшээ болоходонь, Улаан-Үдэ асаржа, эмнэлгыень үргэлжэлүүлдэг. Ушар бүхэн аб адли байдаггүй, харин хуу өөрын онсо илгаатай байдаг гэжэ үшөө дахин хэлэхэ хэрэгтэй. Заримдаа юумэ мэдэхэгүй аад лэ, “хүнэй үхэжэ байхада, юундэ агаарай онгосо хэрэглээгүйбта” гэжэ байжа хэлэхэ бэрхэшүүл олдодог. Эмшэдые дуудаһан газартань гансал вертолёт хэрэглэжэ ошохо аргатайбди. Харин самолёт гээшэмнай өөрын һууха, мүн газардаха тусхай талмайтай байдаг гэжэ мэдээжэ. Вертолёдоор үдэрэй ямаршье сагта гансал Закаменск хото ниидэжэ хүрэхэ аргатайбди, харин бусад аймагуудта харанхы болоогүйдэ ошохоор. Нёдондо жэл Закаменск хотодо бүхы эрилтэдэ таарама вертолёдой үдэртөөшье, һүниндөөшье бууха аргатай талмай бариһан юм. Теэд агаарай онгосо хэрэглэхэ гээшэмнай амаргүй үнэтэй юумэн гэжэ ойлгохо хэрэгтэй. Жэшээнь, МИ - 8амт түхэлэй вертолёт хэрэглэһэнэй нэгэ часай түлөө 295 мянган түхэриг гаргашалагдана. Харин Л – 410 гү, али АН-2 түхэлэй самолёт ашаглаһанайхи 175 мянган, тиихэдэ 85 мянган түхэриг тус тустань түлэхэ баатай болонобди. Энэ хэрэгтэ федеральна һанһаа 230 сая, харин манай Буряад Уласай һанһаа 28 сая түхэриг мүнгэн буудаг юм.

- Ямар үбшэнтэндэ хүрэжэ ошохоб гэһэн илгаа байха гү?

- Нэн түрүүн үбшэлһэн хүүгэдтэ, нарайлхаяа байһан эхэнэрнүүдтэ, зүрхэнэй талаар үбшэнтэндэ, тиихэдэ гэнтын аюулда ороһон зондо ошохо ёһотойбди. Эдэмнай түрүүн туһаламжада хүртэхэ эрхэтэй болоно.

- Хада хабсагайһаа халиһан, ой тайгада гэмтэһэн зондо туһалдаг гүт?

- Мүнөө иимэ зондо аюулгүй байдал сахидаг албан хүрэжэ, түрүүн ошодог. Тэдэ түрүүшын туһаламжа үзүүлээд, эмшэнэй газарта асархадань, аймагай эмшэдэй дуудалгаар ошохо болонобди. Харин урид бидэ иимэ ушарта ороһон зондо ниидэжэ ошодог һэмди.

Заримдаа манай эмшэд энеэдэтэйшье байдалда ородог һэн. Нэгэтэ Баунтын аймагай тайга соо бүлэг зон аяншалжа ябатараа, нэгэ нүхэрынь хүлөө мужагад гүүлээд, гэмтэжэ хухалааб гэжэ һанаад, эмшэдые дуудаа. Заажа үгэһэн газартань ниидэжэ ошоходонь, вертолёт һуулгаха газар үгы байшаба. Бүлэг абарагшад, мүн манай эмшэн урдажа байһан голой дунда томо шулуун дээрэ буугаа юм ха. Тэдэ абарагшаднай тусхай хубсаһаяа үмдөөд, хадын горхо гаталжа, аюулда ороһон зониие бэдэрхэеэ гараба. Харин манай эмшэн тэндээл һуужа, хүлеэхэ баатай болобо. Нэгэ хэдэн сагай туршада һууба, хахад үдэр болобо, тэдэ абарагшадынь ерэхэ юм бэшэ. Тэрэ тайгын гүн соо, хадын горхоной дунда шулуун дээрэ һуухада, юун һайн байха һэм даа. Үдэшын боро хараанаар одоол тэдэнэйнгээ хүрэжэ ерэхэдэнь, манай нүхэрэй үбшэнтэниие үзэхэдэнь, яһаниинь ямаршьегүй, хухараагүй байба. Тиигэжэ ямаршьегүй зоной эмшэдые, абарагшадые хүлгөөхэ сагууд ушардаг даа.

- Мүнөө дэлхэйгээр дүүрэн халдабарита үбшэнэй тарахада, танай ажал ехэ болоо ёһотой?

- Болоо ааб даа. Жэшээнь, үнгэрэгшэ амаралтын үдэрнүүдтэ 13 аймаг хүрэжэ, 18 үбшэнтэниие асарһан байнабди. Тэдэнэй аяар 8 хүниинь коронавируста нэрбэгдэжэ, муу байдалда ороһон байгаа. Харин Улаан-Үдэдэ 12 дуудалгын байхада, 39 хүндэ туһаламжа үзүүлэгдээ, эдэнэй 38-да COVID – 19 халдаа. Мүнөө энэ үбшэн яһала түргөөр һүжэржэ байна. Тиимэһээ, манай нютагайхид, һэргэг байгты, бэеэ гамнагты!

- Зай, саг оложо, тодорхой зугаа дэлгэһэндэтнай баярые хүргэнэбди! Арад зоной ами наһа абарха гэжэ үдэр бүри ажаллажа байһан нүхэдыетнай, мүн таниие мэргэжэлтэ һайндэрөөртнай халуунаар амаршалаад, ажалдатнай амжалта хүсэнэбди!