Багаһаа- буряадаараа

Буряад программаар - 1-дэхи классһаа.

 Бүхы юумэн гэр бүлэһөө эхитэй гэжэ дэмы хэлсэдэггүй. Тиимэһээ гэртээ түрэл хэлэн дээрээ үхибүүдээрээ хөөрэлдэхэ тон шухала гэжэ ойлгосотой.  Сэсэрлигэй, удаань һургуулиин богоһо алхаһан багашуул ород хэлэнэй оршон байдалда түрүүшын лэ үдэрһөө шунган ороно ха юм. Дарма Жанаевай нэрэмжэтэ Хориин 1-дэхи дунда hургуулида буряад хэлэнэй хүндүүлхэй асуудалда анхаралаа хандуулжа, һурагшадые бага классуудһаа буряад хэлэндэнь һургаха зорилго урдаа табяа һэн. Һургуулиин захирал Чингис Булатович Бадмаевай хүтэлбэри доро бэлдэлгын ехэ ажал ябуулагдаа. Энэ хэрэгтэ багшанар, гэртэхин тон эдэбхитэйгээр оролсоһониинь һайшаалтай. Тиин 1-дэхи классай түрэлхи хэлэнэй хэшээлнүүдтэ неделиин 5 саг үгтэбэ. Харин һуралсалһаа гадуур хэшээлнүүд ганса буряад хэлэн дээрэ ябуулагдаха гэһэн эрилтэ табигдаа.

Сентябриин 1-дэ 17 хүбүүд, 3 басагад буряад программаар 1-дэхи “а” класста һуража эхилбэ гээшэ. Һуралсалай шэнэ жэлэй заншалта линейкэ дээрэ Анаа дасанай шэрээтэ Лэгсэк лама 1-дэхи ангиин шабинарые амаршалжа, хүхэ хадаг, мүнгэн бэлэг барюулаа һэн. Тэрэ мүнгөөрнь һурагшадта буряад маягтай жиледүүд оюулагдаһан байха юм. Гадна Анаа дасанай ламанар энэ классай һурагшадые дали дороо абажа, һургуулияа дүүргэтэрнь дэмжэхэ байһанаа мэдүүлээ. Харин эдэ үдэрнүүдтэ Лэгсэк лама баяртай мэдээсэл дуулгаба- Сагаалган болотор һурагша бүхэндэ үндэһэн буряад хубсаһа - малгай гуталтайнь оюулжа бэлэглэхэ гэһэн шиидхэбэри дасанда абтаа.

 «Үзэглэл» - түрүүшын ном.

 44 жэлэй туршада багшын ажал эрхилжэ, дүй дүршэлтэй болоһон Валентина Хандажаповна Дамбаева 1-дэхи класста ороһон үхибүүдтэй хүдэлнэ. Буряад хэлэнэй хүгжэлтын программа нэбтэрүүлэгдэжэ эхилһээр, оройдоол 3 һараһаа үлүүхэн саг үнгэрөө. Дүнгүүдые согсолхонь үшөө эртэ. Гэбэшье, түрүүшын алхамууд үрэеэ үгэжэ эхилээ гэхэдэ, алдуу болохогүй. Энэ сагай хугасаа соо һурагшад «Yзэглэл» номоо бэрхээр уншажа шададаг болобо. Шүлэгүүдые, жороо болон оньһон үгэнүүдые сээжээр хэлэхэһээ гадна, дуунуудта һурана, ёохор хатарна. Эжын һайндэртэ зорюулагдаһан тоглолто үхибүүд бэлдэжэ, гэртэхинээ, багшанараа баярлуулаа. Гэхэтэй хамта 1-дэхи классай хахадынь буряад хэлэеэ муугаар мэдэдэг байна. Иимэ үхибүүдые һургахань бэлэн бэшэ юм аабза. Тиигэбэшье багшын оролдолгоһоо,  hонирхол татуулха шадабариһаа, үхибүүдэй эрмэлзэлһээ, гэртэхинэй дэмжэлтэһээ олон юумэн дулдыдаха гээд эли.

 - Буряад хэлээрээ уншажа, бэшэжэ, хөөрэлдэжэ һургаха гээшэ нэгэ һарын ажал бэшэ - эндэ таһалгаряагүйгөөр, гуримтайгаар хүдэлхэ хэрэгтэй. Би хэшээлнүүдтээ харуулан ойлгуулха хэрэгсэлнүүдые, үнгэтэ зурагуудые, нааданхайнуудые, схемэнүүдые, таблицануудые болоод наадануудые хэрэглэнэб. Эдэ арганууд хадуужа абахада, ехэ нүлөө үзүүлнэ, - гэжэ багша Валентина Хандажаповна хөөрэбэ.

Харуулан ойлгуулха хэрэгсэлнүүд үгэнүүдые холбожо, мэдүүлэлнүүдээр хөөрэлдэхэдэ тон ехэ туһатай. Теэд багшын ажалда мүнөө мето дическа литература ба дээрэ нэрлэгдэһэн хэрэгсэлнүүд дуталдана.

 - Өөрын гараар зарим юумэеэ бүтээнэбди. Теэд энэмнай далайда дуһал ха юм даа. Уншаха, бэшэхын хажуугаар зураг хараад, асуудалнуудта харюусаха, уншаһанаа хөөрэхэ, 1-2 үгөөр бэшэ, харин дүүрэн мэдүүлэлнүүдээр хөөрэлдэжэ, хоорондоо буряадаар харилсахые һургаха гээшэ манай гол зорилго. 4 жэл соо буряад программаараа һураад, саашадаа ахамад классуудта тэрэ хэбээрээ үргэлжэлүүлээ һаань, ехэл һайн байгаа. Сэдьхэлээрээ буряадби гэжэ ойлгоhон үхибүүн түрэлхи хэлэеэ, заншалаа, түүхэеэ мэдэдэг болохо, сахиха, хүндэлхэ гэжэ найданаб, - гэжэ Валентина Дамбаева хэлэнэ һэн.

Түрүүшын алхамууд хэгдэбэ. Буряад программаар һурадаг ори ганса классай шабинар саашадаа ульгам буряад хэлэтэй болохонь дамжаггүй. Эхэ хэлэнэй хүгжэлтын түлөө оролдожо байһан багшанар тэндэ хүдэлнэ. Тэдэнэй дүй дүршэл саашадаа хэрэглэгдэжэ, бэшэшье һургуулинуудта нэбтэрүүлэгдэхэ аабза.