"Бамбаахайһаа" эхилээд...

- Светлана Самбуевна! Та түрүүн  багшын ажалтай байгаа гүт?

-Телевиденидэ  ажаллаха зорилго намда үгы байгаа. Тиигэбэшье тэндэ хайшан гээд ажалда ородог юм, яагаад дамжуулгануудай хүтэлэгшэд болодог бэ гэжэ һанахаш. Би Улаан-Үдэ хотын 29-дэхи гимназида буряад хэлэнэй багшаар хүдэлжэ байһамби, нэгэ выпуск бэлдэжэ гаргаһамби. 1982 ондо Тоорынгоо дунда һургуули дүүргэжэ, нэгэ жэлэй туршада  пионервожатаар хүдэлөөб. 1990 ондо Буряадай гүрэнэй дээдэ һургуулиин хэлэ бэшэгэй факультедтэ ороһон байнаб. Тэрэнээ дүүргэжэ, багша  мэргэжэлтэй болоод,  һургуулида хүдэлжэ эхилээ һэм. Хотын 29-дэхи гимназида ажаллаһандаа, ехэ баяртай байдагби, залуухан, үшөө “ногоон” мэргэжэлтэниие газаашалангүй дахуулаад, багшын нюусануудые заажа, харуулжа үгэһэндэнь баясадагби. Манай һургуули хото соогоо эрхим һургуулинуудай тоодо ородог байгаа, тиимэһээ тэндэ  гараа һула табяад ажаллахын аргагүй байдаг һэн. Минии муугаар ажаллабал,  бүхы һургуулиин нэрэ соло доошоо орохо гэжэ һанаандаа абаад, ургахал гэжэ оролдожо ябахаш.

 - Телевиденидэ хайшан гээд ерээбта?

- Би Будда бурханда мүргэдэг хадаа иигэжэ хэлэхэ байнаб. Дэлхэй дээрэ ушар бүхэн өөрын зорилготой гэжэ хэлэгдэдэг. Минии телевидениин ажалда орохо үзэгдэл дээрэһээ үршөөгдэһэн байгаа хаш гэжэ хэдэн жэлнүүдэй үнгэрэн  ошоод байхада һанадагби. Юуб гэхэдэ,  БГТРК-да буряад хэлэн дээрэ дамжуулга бэлдэхэ ажал эхилээд, найруулагшань Дарима Гармаевна Башкуева хотын һургуулинуудаар ябажа, буряад хэлэнэй багшанарай дунда шэлэн абалга эмхидхээ бэлэй. Тиихэдэ  намайе туршаха,  хаража үзэхэ гэжэ шиидхэбэри абаа һэн. Шэлэгдэһэн хойноо хамсыгаа шамаад лэ, ороо гүбди. Тэрэ үедэ  телевидени гээшэ ехэ гайхама, һонирхомо үзэгдэл байгаа ха юм. Өөрынгөө ангиин һурагшадтай үдэр бүри БГТРК ошожо,  дамжуулга бэлдэдэг  байгаабди.  Хоёрдохи ажалдаа ошоһон шэнгеэр. Үхибүүдтэ ямар һонирхолтой байгаа гээшэб, одоол буляалдажа байжа ошохо. Тэндэ ябаһаар лэ, телевидениин ажал намда һайшаагдажа, багшын ажалаа орхихо баатай болоо һэм даа. Һургуулида ажаллаһан үемни, үхибүүдни, суг ажаллаһан багшанарни ехэ дулаанаар һанагдадаг. Мүнөөшье болотор үхибүүдээрээ уулзадаг гээшэбди. Мүнөө булта томонууд, гэр бүлэтэй, аба эжынэр болонхойнууд юм ааб даа. Тиигэбэшье намда тэрэл һургуулиин наһанай үхибүүд зандаа үлэнхэй.

 Телевиденидэ ерэхэдэмни ,  “Бамбаахай” гэһэн дамжуулга намда даалгаа һэн. Энэ дамжуулгын хүтэлэгшэнүүдээр багашуулые табидаг байгаа. Хэды олон үхибүүд энэ дамжуулгада хабаадуулагдаа гээшэб, тоолохын аргагүй. Тиихэ сагта буряадаар торолто тогтууригүй хөөрэлдэдэг үхибүүд  олон байгаа. Мүнөө сагта хоморой болонхой гээд һанагдана. Долоон хоногто нэгэ дахин агаарай долгиндо гаража байгаа “Бамбаахай” дамжуулгаяа багашуул дуратайгаар хүлеэгээд байгша һэн.

- Телевидени юугээрээ танай дура татааб?

-Телевидени гээшэш нюуса шэнги. Һонюуша хүн хадаа, байза, тэндэнь юун байдаг юм, яагаад телевизортэ гарадаг юм гэхэ мэтэ олон юумэндэнь гайхадаг һэм. Үхибүүдтэеэ дамжуулгада хабаадахаяа түрүүшынхиеэ ерэхэдээ, нэгэ дамжуулгые ямар олон хүнүүд бэлдэнэ гээшэб гэжэ гайхааб, һонирхооб. Тиигэһээр лэ дурымни буляажа шадаа.

- Өөрыгөө телевидениин одон гээшэб гэжэ һанадаг гүт?

-Үгы юм ааб даа (энеэнэ). Залуудаа, магад, толгойдоо мүшэ үмдэхэеэ  һанаһаншье  байжа болооб, тэрэнээ хүн өөрөө ойлгодоггүй ха юм даа. Харин намда “ты звезданулась” гэжэ нэгэшье хүн хэлээгүй һэн. Би өөрөө номгон зантайб. Тиимэһээ сээжэеэ сохижо, хамараа үргэжэ ябадаггүйб, үхибүүдтээ номгон даруугаар, бэерхэнгүй ябаха хэрэгтэй гэжэ ходо хэлэжэ ябадагби.

- Телевидени гээшэмнай ганса сэнхир экранда харагдаад, мэдээсэл уншаад гарадаг  бэшэ, харин нютаг нугануудаар ябажа, олон-олон һонин зоноор уулзадаг ажал гээшэ ааб даа.

-Дамжуулгануудые ходо хүтэлжэ, студиин ажалтан болобол, удаан телевиденидэ ажаллажа шадахагүй һэм. Буряад Уласайнгаа тала дайдаар, нютагуудаар ябажа,  хөөрөөнүүдые бэлдэхэдэ, намда зохид байгша. Олохон аймагуудаар, нютагуудаар ябагдаһан даа. Эрьежэ дахин тэрэ нютагаа ошоходошни, хубилалта болошоод байха юм. Теэд Түнхэн һайхан нютагһаа түрэһэн гараһан хадаа тиишээ ошохо дурамни хүрөөд лэ байдаг даа. Нютагаархидайнгаа хэжэ байһан ажалыень харуулхадаа, үбгэд хүгшэдэй  сэсэн мэргэн үгэнүүдые шагнахадаа, өөртэмни зохид байдаг. Ганса Түнхэн нютагаа магтана бэшэб, аймаг бүхэн өөрын баялигтай, ажалша малша арад зонтой ха юм. Сурбалжалагшадта өөрын, бусад гэжэ илгаа байхагүй. Бидэ  байдалай үнэн сэхыень харуулха гэжэ оролдохо ёһотойбди. Би тиимэ зорилготойгоор ажалладагби.  

- Буряад хэлэн дээрэ дамжуулгануудые  бэлдэдэг хадаа түрэл буряад хэлэнэйнгээ хуби заяан тухай юун гэжэ һананабта?

-Буряад хэлэнэй багша байһан хадаа түрэл хэлэнэйнгээ байдалда һанаагаа табихаш. Он жэлнүүдэй ошохо бүри  буряадаар хөөрэлдэхэ зон үсөөн боложол байна. Манай үеын зоной сагай дүүрэхэдэ, залуушуулнай яаха юм, иигээд лэ түрэл хэлэмнай хосорхо юм гү гэжэ һанахадаа, сэдьхэлни уйдадаг болонги. Интервью буряадаар үгэхэ зон үсөөн боложол байна. Жэшээлхэдэ, хүдөө нютагуудай багашуулһаа буряадаар интервью абаха гэхэдэ, ехэнхинь  дүүрэн мэдүүлэлнүүдые хэлэжэ шададаггүй, ородынь түрүүлхэ. Ургажа байгаа улаан бургааһадай хэлэеэ мартабал, аймшагтай байна даа. Буряад шарайтай аад, ородоор хөөрэлдөөд ябадаг зон болохо аалди? Би басаган хүбүүн хоёртоёо гэртээ ходол буряадаар зугаалдагби. Теэд хотын һургуулида һурадаг хадаа ородынь түрүүлхэеэ һанадаг. Суг һурадаг нүхэдынь булта ородоор хоорондоо хөөрэлдэнэ, буряадаар ойлгохоёо болинхой. Минии һанахада, буряад хэлэеэ хүгжөөхэ гэбэл, байдал зохёохо хэрэгтэй, хаанашье һаа буряадаар бэшэхэ, хэлэхэ. Мүн тон түрүүн гэртээ буряадаар хөөрэлдэбэл, үрэ дүн харагдаха. Мүнөө залуу аба эжынэр  ород хэлээр хөөрэлдэнэ ха юм даа. Гүрэнэй талаһаа хэдышье дэмжэлгэ, мүнгэн һомологдоошье һаа, гэртээ ородоор  хөөрэлдэжэ байбал, түрэл хэлэнэймнай хүгжэлтэ мэлхэйн алхамуудтай  жэшэмээр байна.

- 21-дэхи зуун жэл – оньһон хэрэгсэлнүүдэй саг. Буряадай телевидени энэ талаар хэр хүгжэнэб?

- Минии телевиденидэ ерэхэдэ, кассетэ дээрэ дамжуулга бэшэгдэдэг  байгаа. Мүнөө видеокамерануудһаа эхилээд, хэрэгсэлнүүд хуу шэнэлэгдээ. Энээнһээ уламжалан, сурбалжалагшадай ажалдашье ехэ  хубилалтанууд болоо. Хүн гээшэ ямаршье байдалда  дададаг ха юм даа, бидэшье дадаабди. Заримдаа мэнэ гэһээр телевидени түүхэдэ ороходоо магад гэжэ һанахаш. Гар утаһан хүгжөө, хүн бүхэн хаанашье ябаа һаа, гар утаһаараа буулгабари хэжэ, интернет соо дэлгээжэрхинэ. Теэд минии һанамжа алдуутай, юуб гэхэдэ, ганса гүрэнэй телевидени үнэн сэхэ мэдээсэл тараадаг юм. Интернет соо худал хуурмаг элбэг, алинданьшье үнэншэхөөр бэшэ. Харин гүрэнэй телевидени, радио, сониндо арба дахин шалгагдаһан мэдээсэл гарана гээшэ.

- Телевидениин журналистнууд сүлөө сагтаа юу хэдэг, юугээр һонирходог гээшэб?

-Сүлөө сагтаа байгаалиин һайханиие хараха, үзэхэ дуратайб. Амаралтын үдэрнүүдтэ сагай байгаа һаань, хотоһоо хажуу тээшээ гаража, Байгал далайгаар, хада уулануудтай газарнуудаар ябахаш, кинодо, театрта багашуултаяа ошодогби, түрэһэн нютагаа ошохо угаа дуратайб даа.

- Хүн болохо багаһаа, хүлэг болохо унаганһаа гэжэ арадай үгэ бии ха юм даа. Аба эжы, аха дүүнэр  тухайгаа хөөрэжэ үгыт.

-Абамни Самбу Доржиевич, эжымни Тумпа Лобановна. Аба эжымнай долоон хүбүүд, басагадай хүлыень дүрөөдэ, гарыень ганзагада хүргэжэ,  бултыемнай ном сударта һургажа, хүнэй зэргэ хүнүүд болгожо шадаһан. Минии дээрэ гурбан аха, гурбан эгэшэтэйб, би 1972 ондо 7-дохи  басаган боложо,  Шобоевтоной бүлэдэ түрэхэ хубитай байгааб. Аба эжы хоёрни бүхэли наһандаа хамтын ажахыда хүдэлөө, тиихэ сагта байдалнай шэрүүн байгаа ха юм даа. Хүн зон унаһан малгайгаа абаха сүлөөгүй ажаллажа мэдэдэг байгаа. Минии гэртэхин илгаагүй. 3-дахи курсын оюутан байхадамни, абамни түрэлөө хубилгаһан, эжымни 92-тойдоо бурханай орондо мордоо. Бидэ, долоон үхибүүдынь, аба эжынгээ сэсэн мэргэн үгэнүүдыень һанажа, сэдьхэл зүрхэндөө дулаанаар хадагалжа, үхибүүдтээ хөөрэжэ, дамжуулжа ябадагбди.  

- Буряадай гүрэнэй телевидениин түхэреэн ойн баяр энэ жэл тэмдэглэгдэнэ.

- Манай телевидени болон радио тэбхэр ойнуудаа угтана, энэ ушараар  суг ажалладаг нүхэдөө дэмбэрэлтэ ойгоорнь амаршалха дурамни хүрэнэ. Мүн тиихэдэ харагшадаа, шагнагшадаа. Гол түлэб танайнгаа түлөө, танай хүсөөр бидэ ажаллана гээшэбди. Буряадтамнай үшөө нэгэ ойн баяр тэмдэглэгдэнэ гээшэ. “Буряад үнэн” сониной байгуулагдаһаар аяар 100 жэл болошобо.  Бидэ гэртэхинтэеэ  үшөө һургуулиин байхадаа, “Буряад үнэн” сониноо һонирхожо уншагша бэлэйбди.  Түрэл  хэлэнэй хүгжэлтэдэ ехэхэн хубитаяа оруулжа байһан  сониной ажалшадые дэмбэрэлтэ 100 жэлэйнь баяраар халуунаар амаршалжа, хэтын хэтэдэ олон уншагшадтай байхатнай болтогой гэжэ хүсэнэб.

- Тандаа баяр хүргэжэ, ажалдатнай амжалта хүсэнэб. Сүлөө саг оложо хөөрэлдэһэндэтнай баяраа мэдүүлнэбди.