Һарлагаа тэжээжэ, һахалаа хүдэлгэнэ

Үшөө совет үедэ Ахын аймагай дэбисхэр дээрэ таряа ургуулжа туршадаг байһаниинь, мүнөө үеын хүнүүдэй ухаан бодолдо ойлгогдоногүй. Шэниисэ, обёос, ногоо Ахын колхоз, совхозууд таридаг байгаа. Теэд хүдөө ажахын энэ һалбари хадалиг нютагта таараагүйнь гайхалгүй. Һү үйлэдбэрилхэ шэглэлээр Ахын аймагай фермернүүд яһала ажал ябуулаа. Гэхэтэй хамта энэ хэрэг угаа ехэ санитарна эрилтэтэй байшоо. Алишье сагта хүдөөгэйхид үхэр малайнгаа ашаар ажамидардаг байһаниинь эли. Аха нютагай хүдөө ажахынууд мяха үйлэдбэрилхэ заншалаа алдангүй, һүүлэй жэлнүүдтэ өөрын шэглэл оложо шадаад, хүгжэлтын замда гаранхай гэхэдэ, алдуу болохогүй. Жэшээлмээр ажахы гэхэдэ, “Дагдан” СПОК болоно.

Тус ажахы һарлагай мяхаар амтатай элдэб зүйлнүүдые бүтээжэ эхилээ. Нэн түрүүн тэдэ өөһэдын хүсөөр тушёнко хэжэ, аймагайнгаа засаг баригшадые гайхуулаа. Удаань Ахынгаа захиргаанай туһаламжаар хүдөө ажахын үзэсхэлэнүүдтэ ходо хабаадажа, холо ойгуур мэдээжэ болоо. Япондо, Испанида, Израильда, Германида һарлагай мяханай тушёнко наймаанда табигдана. Үнгэрһэн жэл “Дагдан” Буряад Уласай Хүдөө ажахын яаманай грантда хүртөө һэн. Мяха үйлэдбэрилгын цех тэрэ мүнгэндөө худалдан абаа. Аймагай захиргаан буянта хэрэгтэнь туһалжа, ажахыда газар дамжуулаа. Цех 2022 ондо ашаглалгада тушаагдахаар хараалагдана. 2021 ондо “Саянская Ока” гэһэн ажахы амжалта туйлаһан байна. Ород гүрэнэй үүлтэртэ мал үдхэн олошоруулалгын ажахынуудай бүридэлдэ сентябрь һарада оруулагдаа. Тиимэһээ һарлаг үдхэдэг шэглэлээр ажалаа бүри эршэтэйгээр ябуулхань гээшэ. Мүнөө үедэ тэдэ мяха үйлэдбэрилдэг, үүсэлэлгын цехүүдые нээгээд, хүдэлжэ байнхай. Һарлаг үсхэбэрилгын үргэн хэмжээндэ гараһан хойнонь Ахын фермернүүд малайнгаа шанар шэнжэ һайжаруулха ажал ябуулжа эхилээ. Мүн тиихэдэ һарлагайнгаа тоо олошоруулха зорилго бултанай урда табигданхай.

- Аяар холын 1986 ондо һарлагай үүлтэр һайжаруулхын тула Алтайһаа буханууд асарагдаа һэн. 35 жэл соо энэ ажалнай замхаад байһаниинь харамтай. Нёдондо манай 4 фермер хамтаржа, Тыва Улас гараһан байна. Һарлагай 20 элитэ буха тэдэ нютагаа асараа. Хажуугаарнь 60 гаран эмэ толгой һарлаг Тывада шэлээд, мүнөө гэртээ тэжээжэ эхилбэ, - гэжэ Ахын аймагай засаг дарга Матвей Мадасов хөөрэнэ.

- «Дамшаев Чингис Пунсыкович» гэһэн үмсын ажахы уласай грантда хүртэжэ шадаа. Тус ажахы ганса һарлаг, үхэр мал тэжээнэ бэшэ. Грантын мүнгэн буряад үүлтэрэй мори үсхэбэрилгэдэ гаргашалагдаа. Намарай намжаа үдэрнүүдтэ Яруунаһаа буряад үүлтэрэй адуун һүрэг Ахын газар хүрэжэ ерээ. Үшөө тиихэдэ оньһон техникэ худалдажа абаһан байна. Нютагайнгаа хүдөө ажахы хүгжөөжэ байһан фермернүүдээ хараад, тон ехээр баярланабди. Өөрын ажахы дэлгэрүүлжэ байһан фермернүүдэймнай ехэнхи хуби 40 наһа хүрөөдүй залуушуул болоно. Үхэр мал баряад һуухадаа, хүн зон ганса хоолойгоо тэжээнэ бэшэ, харин яһала ехэ олзо олоно гэжэ бусадта харуулна гээшэ. Тэдэнэй жэшээ дээрэ хүдөө нютагаа үргэхэ дуратайшуулай тоо олошорхо гээд найдагдана, - гээд, Матвей Мадасов хэлэбэ.