Үбэлжэлгэ үргэлжэлһөөр

Тэжээл ехээр нөөсэлэгдөө

 Ута намар боложо, адуу мал тобир тарганаар үбэлжөөндэ ороо. Атар тарганаар үбэл угтаһан мал хүйтэндэ даарахагүй, тиимэ бэлээр тураад орхихогүй. Шэмэ һайтай үбһэ тэжээлээ эдихэдээ, һайн харууһатай байхадаа ядамаргүй ондо ороно ха юм. Баргажан голдо үхэр мал, хони ямаад түхэреэн жэлэй туршада бэлшэдэггүй. Гансал адуун һүрэг хээрэ талада жэлэй дүрбэн сагта ябадаг. Саһа ехэтэй газар ха юм даа. Зарим газарта хүнэй бүһэ хүрэмэ саһан ородог, тиимэ газарта мал яажа бэлшэхэб даа. Хурамхаанай аймагта бүхыдөө энэ үбэлжөөндэ 15 084 эбэртэ бодо мал, 10 417 хонин, 2919 толгой адуун оробо. Хүдөө ажал эрхилэгшэд болон үмсэдөө үхэр мал тэжээдэг зон нёдондо жэл яһала элбэгээр үбһэ хуряаһан байна.

 - Мүнөөдэрэй байдалаар ажахынуудта бэлдэһэн үбһэнэйнь хахадынь үлөөд байна. Үбэлжэлгэмнай хэм соохоноо үнгэрнэ, үбһэ ногооной дутагдалһаа боложо, унаһан бодоһон мал үгы. Иигэһээр түл абалгын халуун хаһа эхилхэ, ажахынууд тэрээндээ бэлдэжэ байна, - гэжэ Хурамхаанай аймагай захиргаанай хүдөө ажахын хүтэлбэриие ударидагша Алёна Гармаева хэлэнэ.

 Малай тахал

 Байгша оной эхиндэ Буряадаймнай урда аймагуудта үхэр малай, хони ямаадай дунда тахал таража, хүдөө ажалшадые хүлгөөбэ. Малай эмшэд түргэн дары сугларжа, тарилгануудые хээ, үбшэ тогтоохо ажал ябуулаа, ябуулжашье байна. Үбшэнэй һүжэрһэн газарнуудта бүхы мал тарижа дүүргээбди гэжэ һаяхана ветеринарнууд дуулгана һэн.

- Аймагай һууринуудай сомон дарганууд нютагтаа һэргылэмжын ажал ябуулна. Энэ муухай үбшэн тухай хөөрэжэ үгэхэ, мал адуунайнь тоо бүридхэжэ абаха ажал хэгдэнэ. Буряад Уласай ветеринариин хүтэлбэриин түсэбэй ёһоор һаядаа үхэр малнай таригдаха юм. Халдабарита муухай үбшэ аймаг дотороо оруулхагүйн түлөө һэргылэмжын ажал һайнаар ябуулха ёһотойбди, - гэжэ Алёна Гармаева дуулгана.

Малшадай дайсан хүхэ шоно Буряадаймнай бүхы аймагуудта һүүлэй жэлнүүдтэ шоно амаргүй ехээр үдөө. Хэдэн жэлэй урдахана энэ амитаниие хорложо болохогүй, гансал агнажа бариха гэһэн хуули гараһан юм. Урдандаа үхэһэн хони ямаадай һэедэ хоро хэжэ, энэ дайсантай тэмсэдэг, тэдэнэй тоо толгой үсөөрүүлдэг бэлэй. Шоно нэгэ түрэхэдөө 5-һаа дээшэ гүлгэдые асардаг юм. Тэрэнь хоёр жэл болоод өөһэдөөө 5-6 гүлгэ түрэхэдэнь, шононууд яһала олон болоно. Үхэр малайнгаа шонын хүнэһэн болохогүйн тула малшад ехэ ажал ябуулна. Нютагай ангуушадта хандажа, хамтын хүсөөр хюдаха гэжэ оролдоно. - 2022 ондо арьяатантай тэмсэхын тулада аймагай һанһаа 320 мянган түхэриг гаргашалагдаха. Нэгэ толгой шонын түлөө аймагай һанһаа 8 мянган түхэригөөр ангуушад урмашуулагдадаг болоо. Нёдондо 40 гаран шоно олзоборилогдоо. Шонотой тэмсэхэ түсэлэй ажаллажа эхилһээрнь, 2 032 000 түхэриг аймагай һанһаа гаргашалагдаа, - гэжэ Хурамхаанай аймагай захиргаанай хүдөө ажахын хүтэлбэрие ударидагша Алена Валерьевна хэлэнэ.

Хүдөөдэ ажаллахаар гү?

Хүдөөгэй ажаһуугшад нютагһаа нүүжэ гарана, һурингууд хооһоржо байна гэжэ хэлсэдэг болоһоор үнинэйбди. Хүн зон һайн байдал бэдэрдэг, загаһан уһанай гүнзэгые бэдэрдэг гэжэ арад зон дэмы хэлсэдэггүй. Тиигэбэшье хүдөө нютагаар ябахада, эндэ- тэндэ малай шэнэ буусанууд түхеэрэгдэнхэй байдаг. Хурга даража тооломооршье һаань, нэгэн хоёр айлнууд нютагаа бусажа, мал ажалаа эрхилнэ.

- Эжы абатаяа хонидоо, адуу малаа үдхэнэб. Сэрэгэй албанһаа ерэһээр 20 гаран жэл боложо байнаб, тэрэ гэһээр нютагтаа байнаб даа. Залхуурангүй ажалаа хэбэл юумэнэй урда орохоор. Харин намда эжы абымни тэжээжэ байһан бэлэн хонин һүрэг, адуу мал байгаа ха юм. Харин юушье үгы аад, мал үсхэбэрилхэ гэбэл бэрхэтэйхэн байха. Тоһо түлишэмнай яһала үнэтэй болоо, мяханай сэн арай дээшэлнэгүй. Хотодо магад ондоо сэн байжа болохо, харин манай эндэ үнэгүйхэнөөр абана. Могойто ошожо, мяханай комбинадта нэгэ хони тушааха гэбэл, оройдоо 4 мянган түхэриг болохо гү, али магад үшөө үнэгүй байхадаа болохо. Хониной хойноһоо жэлэй дүрбэн сагта ябаха хэрэгтэй. Тиигэбэшье шадаха ажалаа эрхилээд лэ байгдана даа, - гэжэ Гаарга нютагай Хүнтэйн уудамда байрладаг малшан Баатар хэлэнэ.

Хабарай ульһа орохо сагта үнеэд тугаллажа, уданшьегүй хони ямаад хүрьгалха, тиигэһээр түрүүшын ногооной бултайха хирэдэ адуун һүрэг унагалжа, малша арадые баярлуулхал. Хүдөө ажалшадта адуу малайнь тоо толгой олон боложо байхадаа маша ехээр баяр гээшэ ааб даа.