Буряадай герой

ОЛОНИИТЫН СУГЛААНҺАА

Доржо Банзаровай нэрэмжэтэ стипенди олгуулдаг заншал Буряадай гүрэнэй ехэ һургуулида нэбтэрүүлэгдэнхэй. Эрдэмтэнэй нэрэ һуралсалай энэл эмхи зүүгээд ябана ха юм.  Хүндэтэ стипендидэ хүртэгшэ залуу эрдэмтэдые Буряадай Толгойлогшо Алексей Цыденов тайзан дээрэһээ амаршалаад, Иван Семушев, Жамьяан Цырендашиев, Марина Бадмаева, Эржена Нимаева, Баясхалан Банзаракцаев гэгшэдтэ шагналнуудыень барюулаа. Тэрэшэлэн Буряадай дээдэ һургуулинуудай багшанарта гүрэнэй үндэр шагналнууд үгтөө.

- Доржо Банзаров - буряад арадай бахархал, ёһотой баатарнай гээшэ, - гэжэ Алексей Цыденов онсолон тэмдэглээд, түрэлхи хэлэнһээ гадуур үшөө 6-7 хэлэ шудалһыень дурсаад, иигэжэ нэмээ, - Бүхэроссиин эрдэм шэнжэлгэдэ хубитаяа оруулхал ёһоороо оруулаа. Тиихэдээ 25 гаран шэнжэлгын хүдэлмэринүүдые үлээгээ. Эрхүүгэй генерал-губернаторай үмэнэһөө Буряадта прокуророор шахуу хүдэлөө.       

 ЭРДЭМТЭН ТУХАЙ ЭЛИДХЭЛҺЭЭ

БГУ-гай ректорэй уялгануудые гүйсэдхэгшэ Алдар Дамдинов Буряадай түрүүшын эрдэмтэн тухай дэлгэрэнгы элидхэл уншаа. Тиихэдээ намтараарнь тон һонирхолтой баримтануудые дуулгаа: «Доржо Банзаров эрдэмэйнгээ ажал саашань үргэлжэлүүлбэл, үшөө хэды олон үнэтэ шэнжэлгэнүүдые үлээхэ һэм? Хасагай үри һадаһан байжа, алба хэхэ уялгатай байшоо. Тэрэ уялгаһаа сүлөөлхыень  засаг зургаануудта хандажа, хоёр жэл тухай ябуулга хэбэшье, дүн асараагүй. Санкт-Петербург хотын Сенат гуйлтыень хэды удаа хараалжа, зүбшөөл үгэхэеэ байтараа, сэрэгэй сайдай үгэдэ орожо, Эрхүү эльгээһэн байна.  

Осип Ковалевский багшань Доржо Банзаровай мэдэсэ ехэ үндэрөөр сэгнэһэн. Тиихэдээ Казаниин гүрэнэй ехэ һургуули онсо һайн түгэсхэхэдөө, манжа, түбэд, лата, француз, немец, англи хэлэнүүдые һайн мэдэдэг болоо гээд тэмдэглэһэн байна.

1849 ондо Эрхүү бусажа, онсо хэрэгүүдээр гүрэнэй албатан боложо, Зүүн Сибириин генерал-губернатор Николай Муравьёвой мэдэл доро ажал хэжэ эхилээ. Зүрилдөөтэй орёо асуудалнуудые шиидхэдэг болоо. Илангаяа Сэлэнгын, Хударын Дүүмэнүүдтэхи хэрэлдээнүүдые хараалаа. Тиихэдээшье шэнжэлхы ажалаа орхёогүй. Газарнуудай нэрэнүүдые ”.  

НЭРЫЕНЬ МҮНХЭЛЭН...

Доржо Банзаровай нэрэ Буряадай багшанарай дээдэ һургуулида 1947 ондо олгуулагдаһан. 1958 ондо  байшангайнь дэргэдэ эрдэмтэнэй хүшөө байгуулагдаа. 2018 ондо БГУ-да Доржо Банзаровай нэрэ бусаагдаа. 2020 ондо Казаниин ехэ һургуулиин эрдэмэй номой сангай ханада Доржо Банзаровай самбар үлгэгдэһэн.

Үшөө тиихэдэ 200 жэлэйнь ойн баярые угтуулан, Х. Намсараевай нэрэмжэтэ Буряадай гүрэнэй драмын театр “Дорж” гэжэ зүжэг найруулан табиһан байна. Олег Юмов найруулагшань гол түлэб эсэгын нюдөөр эрдэмтэн тухай мэдүүлээ.

Чимит Цыдендамбаевай хоёр ботиһоо бүридэһэн “Банзарай хүбүүн Доржо” гэжэ роман һургуулиин программаар шудалжа, хэдэн үе һурагшад эрдэмтэн тухай ойлгосотой болоһон аабза.  

ТҮРЭҺЭН НЮТАГТАНЬ

Зэдын аймагай Доодо-Үшөөтэй нютагта Доржо Банзаров түрэһэн гээшэ. Эгээл тиимэһээ түрэл аймагтань февраль һараһаа эрдэмтэндэ зорюулһан ойн баярай хэмжээнүүд эмхидхэгдэжэ эхилээ. Һурагшадай дунда конференци болоо. Д. Банзаровай нэрэмжэтэ шан байгуулагдаа. Түрэһэн нютагтань хүшөө байгуулагдахаар бэлдэгдэжэ байна. Энээн тухай аймагай засаг дарга Валерий Шагжитаров мэдээсээ.

Зүүн зүгые шудалагша элитэ эрдэмтэн Доржо Банзаров залуу түлэг наһандаа алтан дэлхэйһээ  хахасан ошоһон. Гэбэшье жэшээтэ ябадалаараа залуу халаанда Баруун Европын эрдэмүүд руу зүргэ нээһэн гээшэ аабза.