Дайшалхы замынь омогорхол түрүүлнэ

Гуржаб Ванюшкеевич Очировай намтар, илангаяа дайшалхы замынь үнэхөөрөөл алдар солотой. Улаан Армида сэрэгэй албанда татагдаад, Буркавдивизионой бүридэлдэ Халхын голой байлдаанда хабаадаһан, тиигээд дайнай эхилэмсээр, Баруун фронт руу эльгээгдээ һэн. Эсэгын дайнай шуһата тэдэ жэлнүүдтэ Гуржаб  Ванюшкеевич Смоленщинын үймөөн руу тудаа һэн. Ээлжээтэ нэгэ ехэ байлдаанда хүл руугаа шархатаһан, мэдээгээ алдаһан Гуржаб Очировые залуу солдат партизанска отрядай штаб руу абаашажа  абарһан байна. Эрдэм һургуулитай, дайшалхы дүршэлтэй Гуржаб Очиров энэл отрядай штабай даргаар томилогдоод, фашис дайсадые хюдажа, дайшалхы замаа үргэлжэлүүлһэн юм. Эрэлхэг зоригтойгоор дайшалһанайнгаа түлөө 1942 оной хабар Ленинэй орденоор шагнагдаһан байна.

 

Гуржаб Ванюшкеевич Очиров 1907 оной апрелиин 14-дэ Баргажанай аймагай Яригта нютагта түрэһэн юм. Үшөө балшар бага байхадань, гэртэхиниинь Гуржабые дасанда хубараг болгожо үгэһэн байгаа.

1927 ондо ажалша зоной Улаан Армида татагдажа, Буркавдивизиондо алба гаража эхилээ.

1929 ондо КВЖД-эйн байлдаанда хабаадалсаа, Чжалайнор аймагай хажууда Манжа сэрэгэй дүлэн соо шархатаа. Улаан Тугай орденоор шагнагдаһан юм.

1931-1933 онуудта Хойто Кавказай кавалериин училищида һураа.

1933 онһоо Буряад-Монголой взводой командираар томилогдоо. Харин

1936-1938 онуудта Үбэр Байгалай сэрэгэй тойрогой тагнуулай таһагай даргаар, мүн 1936-1937 онуудта Монголдо тагнуулшанаар болон оршуулагшаар алба хаагаа.

1938-1939 онуудта СССР-эй Генеральна штабта тагнуулшадай курсануудые дүүргэжэ, 1939-1940 онуудта Манжууритай хилын Хада-Булаг гэһэн гаралганда даргын орлогшоор ябаа. 1939 ондо тагнуулшанаар Халхын голой байлдаанда хабаадаһан байна.

1940 онһоо “капитанай” нэрэ зэргэтэй болоод, М.Горькиин нэрэмжэтэ кавалериин дивизиин штабта ажаллаа.

1941 оной январь һараһаа апрель болотор 22-дохи кавалериин дивизиин тагнуулай 2-дохи таһагай даргаар ябаа бэлэй.

 Эсэгэ ороноо хамгаалгын дайнай эхилхэдэ, Үбэр Байгалай 16-дахи армиин 480-дахи буудалгын полкын батальоной штабай даргаар ажаллажа байгаа.

1941 оной июлиин 17-һоо августын 2 болотор Смоленскын хамгаалганда хабаадажа,  Улаан Тугай орденоор шагнагдаха  гэжэ зууршалагдаа һэн.

1941 оной июлиин 29-дэ болоһон байлдаанда шархатаад, немецүүдэй хүреэлэндэ  ороһон байгаа. Тэрэл үедэ  Смоленскэ можын Духовщинска аймагай Гришково нютагта Гуржаб Очиров партизануудай нэгэдэл байгуулжа, штабай дарга болоо. Отрядынь немецүүдтэ хохидол хэжэ эхилээ, хүреэлэндэ ороһон Улаан Армиин сэрэгшэдые абаржа шадаа бэлэй.

1942 оной мартын 28-да партизануудай нэгэдэлэй командирай  тогтоолоор 3-дахи отряд ударидаа. Энэ үедэ  Гуржаб Ванюшкеевич Очиров Ленинэй орденоор шагнагдаа һэн.

1942 оной мартын 16-да, майн 30-да Гуржаб Очировай ударидаһан  партизануудай отрядай  баатаршалганууд тухай Совинформбюродо хэлэгдээ. 1942 оной июниин 6-да дайшалхы сэрэгшэ партизануудай нэгэдэлэй 3-дахи бригадын командираар томилогдоо.

1943 оной сентябрь һарада Очировай бригада “Желтый слон” гэһэн дайсадай добтолгые тогтоожо шадаа. Хэлэлтэйнь гэхэдэ,  тэрэ операцида немецүүдэй эрхим сэрэгшэд  хабаадаһан байна. Очиров командирай бригадын сэрэгшэд хэды зуугаад немецүүдые усадхаа, хэды олон сэрэгэй техникэ һалгаа, буу зэбсэг, һомонуудые өөрын мэдэлдэ оруулжа шадаа.

Удахагүй партизануудай отряд усадхагдажа, сэрэгшэд Улаан Армиин бүридэлдэ оруулагдаа һэн. Калининай фронтын капитан Гуржаб Очиров 332-дохи буудалгын дивизиин 115-дахи полкын батальоной командираар томилогдоо. Зоной ойлгохоор бэшэбэл, капитан Очиров зэмэтэйшүүлэй ротын (штрафная рота) командираар томилогдожо, тэрэ ротонь аргагүй ехэ баатаршалга гаргаа. Немецүүдые бута сохихо даабари дүүрэн дүүргээ. 1943 оной октябриин 10-да зэмэтэйшүүлэй  ротын шанга дайлалдаһанай түлөө Улаан Тугай орденоор шагнагдаа.

Гуржаб Очиров 1943 оной октябриин 19-һөө 1944 оной апрелиин 7 болотор 39-дэхи армиин 101-дэхи буудалгын бригадын батальоной командирай орлогшоор томилогдоо һэн. Удахагүй тэрэ  51-дэхи буудалгын дивизиин 287-дохи полкын батальоной командир болоо бэлэй. Дайнай дүүрэхэ жэлэй май һарада  хүндөөр шархатажа,  госпитальдо арга абаа.  Удаань  сэрэгтэ албаяа үргэлжэлүүлжэ, 1946 оной эхеэр нютагаа бусаа.  

Дайшалхы замаа дүүргэжэ, Хурамхаан нютагта “Заготживсырье” гэһэн конторын захиралаар, һүүлээрнь 1950 онһоо Сталинай нэрэмжэтэ колхозой барилгын бригада ударидажа ябаа. Гуржаб Ванюшкеевич дайшалхы зам тухайгаа хэндэшье хөөрэдэггүй һэн. Хамта хүдэлжэ байһан нютагаархидынь баатар сэрэгшэтэй нүхэсэжэ ябаһанаа мэдэдэггүй байгаа. Эсэгын дайнда абаһан шархануудһаа боложо, үбдэ үбдэһөөр Гуржаб Очиров 1956 ондо залуугаар наһа бараа һэн.

 

Майор Гуржаб Очировай дайшалхы харгы замынь омогорхол түрүүлнэ.     Данри Хилтухинай бэшэһэн “Приказываю жить” ном уншаад, архивай дансануудтай танилсаад, Мэдэгма Гуржаповна басагантайнь уулзажа хөөрэлдөөд байхадаа, Гуржаб  Ванюшкеевич  шанга хатуу зүрхэтэй, эрэлхэг зоригтой баатар сэрэгшэ байгаа гэжэ  ойлгомоор. Тэрэ  хэнэйшье урда үбсүүгээ сохижо ябаагүй, номгон даруу зан абаритай байгаа.

         Сэрэгэй прокурор Валерий Петровой туһаламжаар Хурамхаанда Гуржаб Очировта зорюулагдаһан хүшөө табигдаа, мүн “Партизан отрядай командир Гуржаб Очиров”  гэһэн түүхэтэ ном 2019 ондо хэблэгдээ.   

Алдар суута нютагай баатар сэрэгшын мүнхэ дурасхаалда Улан нютагта 50 гаран жэлэй туршада үхибүүдэй хоорондо  уласай зиндаатай мүрысөөн үнгэргэгдэдэг. Мүнөө жэл тус мүрысөөн апрелиин 9-дэ 54-дэхиеэ боложо, 260-аад барилдааша хүбүүд басагадые суглуулаа.

 Халдабарита үбшэнһөө боложо, турнир хэдэн жэлэй туршада үнгэргэгдөөгүй. Дэлхэйн чемпион Борис Будаев, уласхоорондын мастернууд - Максим Молонов, Жаргал Дондупов, Ирина Ологонова, Жаргалма Цыренова, Батор Цыренов болон бусад абьяастай барилдаашад энэ тэмсээндэ  бага байхадаа хабаадажа, тамиршанай үргэн харгыгаа эхилһэн түүхэтэй.

Баргажанай голдо барилдаанай мүрысөөнүүд үнинэй болоогүй, тиимэһээ  үхибүүд диилдэхэеэ айнгүй, ана-мана барилдажа, һайхан дүрэ мэхэнүүдые харуулаал даа. Гуржаб Очировай гэр бүлэ, басаганиинь -Мэдэгма Гуржаповна үхибүүдтэеэ  абынь  нэрэ мүнхэлһэн мүрысөөндэ үнэтэй бэлэг сэлэгүүдые барюулдаг һайхан заншалтай,  мүрысөө дэмжэжэ байдаг Улан нютагай зондо,  эмхидхэгшэдтэ ехэ баяртай байдагаа мэдүүлнэ һэн.

Иимэ түхэлэй мүрысөөнүүдэй аргаар залуу халаанда дайнай түүхэ,  дайнда хабаадаһан баатар сэрэгшэд тухай хөөрэхэ ёһотойбди. Нютагайнгаа ветерануудые танижа, мэдэжэ ябахадань, өөһэдтэнь хэзээдэшье хэрэгтэй болохо.