Хотын хабшууда гү, али хүдөөгэй уудамда?

Баян-Далай Гармаев

Улаан-Үдын Ленинэй нэрэмжэтэ ябаган гудамжада гаража, нэгэ ахатанда хандахадамни, тэрэ иигэжэ харюусаба: “Хото ерэһээр, 4 хоножо байнаб. Түргэн гэртээ, хүдөө аймагаа бусаха байгааб. Эмнэлгын газарта шалгалта гарахаяа ерээд, энэ  ябанаб даа. Үшөө нэгэ үдэр байжа үзүүлээд, нютагаа бусахамни. Сэрэгэй албанһаа бусаад, эндэ авиазаводто нэгэ хирэ хүдэлөөд үзөө хүм, теэд тааража ядаад, гэртээ харяа һэм. Тэрэ гэһээр 40 гаран жэл болоо. Мүнөө ямаршье шалтагаанай болоо һаа, иишээ байрлахагүйб, түрэһэн нютагһаа һайхан юумэн үгы. Хүдөөдэ уужам сүлөө, харин эндэш гүйдэл дундаа сайгаа ууна гү гэхээр үймөөн болодог. Хотодо байрлаһанай һайн талань гэхэдэ, хүдэлхэ газар олон, үхибүүдтэ һургуули һудар үзэхэдэнь һайн (Зурагаа абхуулыт гэхэдэ, огто арсаа).

Даба Надмитов:

- Иишээ байрлаһаар, 10-аад гаран жэл болооб. Дээдэ һургуули дүүргэһээр, түрэл Хурамхаан нютагаа бусажа,  өөрынгөө мэргэжэлээр хүдэлөөб. Гурбан жэлэй туршада багшалаад байхадамни, сэрэгэй албанда абаһан юм. Тэрэнэй удаа Улаан-Үдэ хотодо гэр бүлөөрөө ажаһуунабди. Нютагтаа хэдышье бусахаяа һанаа бэлэйб, теэд тааруу ажал олдохогүй байхадань, эндээ үлөө һэм даа. Хүдөө нютагта һуухадашни, саг нэгэ бага аалинаар ябадаг, харин хотодо мэдээгүй байтаршни, жэл эхилээд, дүүрэжэ байха.

Виталий Уржанов:

- Захаамин нютагһаа ерэжэ, эндэ һуурижаһаар 20 гаран жэл боложо байнабди. Багашуулайнгаа тала барин, хото нүүжэ ерэһэн болонолди даа. Сэхыень хэлэхэдэ , эндэ байжа һураабди, һөөргөө зөөхэ гэхэдээ, бүхы юумэеэ шэнээр зохёохо болонош. Үшөө тиихэдэ ошоод, һайн түлбэритэй ажал тэрэ дороо олохогүйш. Мал ажал эрхилхэ гэбэл,  хэдэн жэлэй туршада һайнаар хүдэлжэ, хүл дээрээ гарахаш. Нютагтамнай залуушуул малаа үдхөөд, үшөө 2-3 һарын туршада гадуур ошожо ажаллаад, мүнгэ олоно. Тиимэл зоной һайгаар хүдөө һуурингууд хооһорногүй. Бидэ нютагаа эрьежэ,  жэлэй хэды дахин ошоод, һанаагаа амараад, һөөргөө бусадагбди.

Владимир Бадмаев:

- Ажал бэдэржэ Улаан-Үдэ ерэһээр, 20 жэл болохоёо байнаб. Түрүүн нютагтаа үхэр малаа хараад байдаг һэн бэзэб. Теэд ажал хэжэ, амиды мүнгэ харахагүйдөө, хүндэхэн ха юм. Энэл шалтагаанһаа боложо, Улаан-Үдэдэ ажалда ороо бэлэйб. Һүүлэй хэдэн жэлдэ холуур ябажал, ажал хэнэб. Заримдаа хахад жэлээршье хүдэлхэ саг ерэдэг даа. Мүнөө сэбдэг хүйтэн Саха (Яхад) Улас ерэһээр, 3 һара боложо байнаб. Хүдөөдэ ажаһуухада, эгээл гоё даа. Сэбэр агаар, уһан, эдеэ хоол. Гансал муу талань гэхэдэ, ажал үгы бшуу даа. Һөөргөө бусажа түбхинэхэ гээшэ минии жэшээ дээрэ худал гэжэ сэхыень хэлэнэб. Хүн гээшэ хаанашье һурадаг, бишье эндээ байжа дадааб.

Зинаида Дашиева:

- Үбгэн бидэ хоёр Улаан-Үдэ хото басага хүрьгэнэйдөө ерэһээр, 4 жэлһээ үлүү болоод байнабди. Нютагтаа ажаһууха аад, зээнэрээ харалсаха, сэсэрлигтэнь болон һургуулидань абаашаха, асарха ажалтайбди. Залуушуул сүлөө забгүй ажаллана, тиихэдэнь бидэнэй туһалалсаагүйдэ, хэн хамһалсахаб даа. Хүдөөдэ хэдэн үнеэ, хони харанабди гээд,  гүрэнэй тэдхэмжэ абаад, юу хэжэ һуухабибди даа. Ехээр нютагаа һанахадаа, нүхэртэеэ зээнэрээ абаад,  хэдэн хоногоор тоонтоёо эрьеэд ерэдэгбди. Үхибүүдэйнгээ нэгэ бага боргожоходо, һөөргөө нютагаа бусахабди гэжэ үбгэн бидэ хоёр хөөрэлдэдэгбди.

 

Олон танилнууд асуултада хабаадахаяа арсаа, тиибэшье гудамжаар алхалжа ябаһан зондо хандажа, харюуень абаһан байнабди. Олон зон асуудалда харюусабашье,  гэрэл зурагаа абхуулхаяа огто арсана. Хөөрэлдэһэн зонойнгоо харюу шагнаад байхадаа, хүн зон сагай эрхэ байдалаар түрэһэн нютагаа орхижо, томо тосхонуудта болон хотонуудта зөөжэ ерэнэ гэжэ ойлгоолди даа.