БАМ барилсаһан Бальжинимаевтан

Тэрэ Северобайкальскын түмэр замай больницада медсестрагаар хүдэлһэн юм. Удаань багшын ажал шэлэһэн байна.  Людмила Лугдуевна Шэтын хажуудахи Угдаанһаа уг гарбалтай.

    Людмила мүнөө үедэ наһанайнгаа амаралтада, теэд миин һуудаггүй, ходол сүлөөгүй зандаа.  Олзын хэрэг эрхилэлгэдэ (“Амвэй” компанида) Алима басагантаяа шалгаран түрүүлжэ, амтатай аша зээнэрээ харалсажа, бэеэ элүүржүүлгын ажалда эдэбхитэй хабаадажа, һанаһанаа бэелүүлдэг. Тэрэ  ажалша сэдьхэлээ алдаагүй, уранаар хубсаһа хунар  оёдог,  эдеэ хоол шанахадаа, тон бэрхэ.  Людмила ханиимни (аяар 50 жэл соо нүхэсэнэбди) үбгэниинь наһанаймни нүхэр Евгений Александровичтай суг һураһан, БСХИ дүүргэһэн байгаа бшуу. Гэр бүлөөрөө ханилан, дэмжэн нүхэсэжэ, ажалайнь амжалтаар омо-

горхон ябадаг бэлэйбди. Мүнөөшье Буряадаа суурхуулһан гэр бүлэ тухай бэшэхэ хүсэлэнтэйб.

                         100 ЖЭЛЭЙ ГОЛ БАРИЛГА

 “БАМ -манай омогорхол, баяр жаргал, ажал”, - гэжэ омогорхон хэлэдэг дагаанхан галзууд омогой, Агын Ушарбай алтан тоонтотой Владимир ба Людмила Бальжинимаевтан габшагай залуушуултай хамта Северобайкальск зорёо бэлэй.

     Хүн түрэхэ золтой байха гээшэ баһал энэ дэлхэйн эди шэди гэжэ мэдээжэ поэт Галина Базаржапова-Дашеева шүлэг соогоо ехэ зохидоор бэшэһэн байдаг.

Зүб лэ даа, хүн боложо түрөөд, ажалаараа алдаршаха, эхэ эсэгынгээ нэрэ нэрлүүлхэ гээшэ хүнэй наһанай намтарай толотомо гэршэнүүд, баян удхатай хуудаһанууд болодог шуу.

Аяар 1978 ондо энэ дэлхэйн жама ёһоор танилсаһан, инаг дуранай нангин мэдэрэлээр хуби заяагаа ниилүүлһэн Бальжинимаевтан Байгал-Амарай түмэр зам бариха нангин уялгаяа бэлүүлхэ золтой байгаа.

Һүүлдэнь Социалис Ажалай Герой болоһон суута Александр Бондариин бригадада (581-дэхи СМП-дэ)

хүсэ шадалаа гамнангүй хүндэ хүшэр ажал хэһэн (4 метр доошоо хүйтэндэ хүрэшэнхэй газар гараараа хүрзөөр малтаха, столбнуудые һуулгаха) Владимир хадаа БАМ-ай “алтан залгалаагай” барилгада, һайндэрэй уулзалгада (Куанда) хабаадаһан, омогорхол болоһон буряад эрхим хүбүүдэймнай нэгэн байгаа гээшэ. Һүр жабхалантай энэ һайндэрэй уулзалгада байһан, гарнуудаа дээшэнь үргэн баясаһан В.Б. Бальжинимаевай гэрэл зураг “Огонёк” журналда, СССР ороной, дэлхэйн олон газетэнүүдтэ хэблэгдээ, түбэй телевиденеэр гараа бэлэй. Харин БАМ барилсаһан нүхэрынь, даргань байһан Баир Эрдынеевич Балбаровтай хэһэн хөөрэлдөөмни Новосибирскын ВПШ-гай (һураха үедөө) “Ленинец” газетэдэ хэблэгдээ һэн:

 “...Москвагай Улаан талмай дээрэ Түбэй телевидениин ажалшадай урда байгаад, мэдээжэ дуугаа БАМ-айхид ханхинуулаа бэлэйбди:

...Веселей, ребята,

Выпало нам.

Строить путь железный,

А короче БАМ...”

ВЛКСМ-эй ЦК-гай штабай Буряадай участогаар дарга  ябаһан Б.Э. Балбаровай ехэ һонёор  хөөрэһыень мартадаггүйб:

      -1977 онһоо Муя-Чара-Хань газарнуудаар ерээдүйн БАМ-ай хүүргэ, харгы хэхэ экспедицидэ, тэндэхи зониие хэрэгсэлнүүдээр хангалгада арба гаран жэл хүдэлһэн Владимир нүхэрөө ажалша, нэтэрүү зантай Людмилань ходол дэмжээ, үргөө бэлэй. Үбшэн зониие аргалха, эдэгээхэ ехэ үүргэтэй ажалтай һамганиинь түмэр харгынгаа больницада бэрхээр ажаллаба, сүлөө сагтаа “Гэсэр” ансамбльдаа үбгэнтэеэ суг хабаадажа, түрүүшын Сагаалганай, бусад һайндэрнүүдые үнгэргэлсөө, уран гараараа артистнуудайнгаа гоё костюмуудыень оёлсоо,- гээд, тэрэ хэлэһэн юм.

-Юумэнэй хоморто сонхонуудайнгаа гоё хээнүүдтэй монгол торгон шторнуудаар үхибүүдэй буряад хубсаһа оёо һэм, эндэ “БАМ-ай басаган” гүүлүүлдэг эгээл одхон, баһал уран шадабаритай Алима басагамнай  түрэһэн байна,- гэжэ Людмила ханимни тэрэ сагые хүхюутэйгээр мандаа дурсан хөөрөө һэн.

                    АМТАН ЭДЕЭТЭЙ “АЛИМА” КАФЕ

      Дүрбэн хүүгэдэйнгээ гарынь ганзагада, хүлынь дүрөөдэ хүргэхэ зорилготойгоор Улаан-Үдэеэ бусаһан эбтэй бүлэ 1992 онһоо үмсын ажал хэжэ эхилээ. Бага басаганайнгаа нэрээр “Алима” гэһэн амтан эдеэ хоолой хоёр кафе -закусочна (Саяан дээрэ, БСМП-гэй больницын урда тээ), мүн гол дэлгүүр дээрэ киоск нээжэ, Байгал дээрэ, Этнографическа музейдэ, бусад талмайнуудта улаан-үдынхидөө, хүн зоноо, айлшадаа

эдеэлүүлдэг болоо һэн. Сагаалганай, ойн баярай, бусад һайндэрнүүдые, уулзалгануудые үндэр хэмжээндэ үнгэргэдэг бэлэй. Улаан-Үдынгөө олон тоото мүрысөөнүүдтэ иладаг, шалгардаг болоһониинь омогорхомоор. 14-15 хүниие ажалтай болгоо.

Гартаа дүйтэй, ажалша бэрхэ Бальжинимаевтан “ган-

зага” ниилүүлэн бэрхээр хүдэлжэ, 1988 ондо Улаан-Үдын мэриин соносхоһон конкурсдо 3-дахи һуури эзэлээ.  Буряад Уласай худалдаа наймаанай 75 жэлэй ойдо Хүндэлэлэй грамотада, бусад дипломуудта хүртэһэн, урмашалуулагдаһан амжалтатай  юм. Бууза  баншаар, хушуураар, ногоон сайгаар, саламадаар (зөөхэй), бусад һайхан эдеэгээр зоноо, нүхэдөө хүндэлдэг,   холын замда, хариин оронуудаар гастрольдо “Тоонто” бүлгэмтэеэ  ябахадамнай, саг үргэлжэ мүнгэ зөөреэр дэмжэдэг байһан нүхэднай ехэ ажал бүтээгээ.

-Хүниие эдеэлүүлхэһээ, ундалуулхаһаа ехэ буян үгы юм,- гэжэ Людмилын эжы,  95-тай Ханда Начиновна ходол бидэндэ хэлэдэг бэлэй.

2012 ондо “Үнэнэймнай” соносхоһон “Буряадай түрүү хүнүүд” гэһэн мүрысөөндэ Бальжинимаевтан илажа, эбтэй эетэй, эрхим бүлэ болоһон, шагнагдаһан байна.

Ажалша алдар солоёо нэрлүүлжэ, дээрэ үргэжэ ябаһан Владимир Бальжинимаевичнай 2015 оной мартын 22-то хүндэ үбшэнһөө наһа бараа һэн. Ехэл шаналмаар, голхормоор байгаал даа...Зүгөөр БАМ-ые үргэһэн Баир Балбаров нүхэртэеэ (баһа наһанһаа нүгшөө) хамта “Край золотого руна Ушарбай” ( 2012 он) гэһэн зузаахан номоо барлан гаргажа, наһанайнгаа эсэстэ нютагаархидтаа бэлэглээ, тоонтынхидайнгаа һайхан дурасхаал болон үлөө, сэдьхэлдэнь мүнхэрөө, өөһэдтөө “хүшөө” бодхоогоо.

Хэһэн ажал хэрэгынь даган абаһан үхибүүдынь Владимир эсэгынгээ нэрыень нэрлүүлнэ, ойн баяраа угтажа байһан ажалша  бэрхэ Людмила эжыһээ һайхан жэшээ абана. Ууган хүбүүн, барилгын ажалтай Олегынь 4 хүүгэдтэй, БГУ дүүргэһэн, шүлэг зохёодог.  Ростов-на-Дону хотодо ажаһуудаг Дулмань Леонид Сергиенко нүхэртэеэ 3 үхибүүдтэй. Харин Монголой ехэ һургуули түгэсхэһэн одхон Алимань Бямбаням Пурэвняматаяа 2 хүүгэдтэй. Өөрынь шэнгеэр һайханаар үргэһэн Цырендулмань Цырен нүхэртэеэ 2 басагадтай  юм. Һур харбалгаар спортын мастер.

    БАМ-ай 50 жэлэй ойдо, «Гэсэр» ансамблиингаа ойн баярта суг хүдэлһэн нүхэдтэеэ бэлдэжэ байһан уран гартай, хүндэмүүшэ зантай Людмила Лугдуевна хани нүхэртөө үреэлэй дээжэ хүргэнэбди, 70 наһанайнь үндэр ойгоорнь хани халуунаар амаршалнабди:

Элүүр энхэ, эрхим баялигтай,

Хармаандаа ходол хашарһатай,

Мүнхэ бэетэй, мүнгэн жолоотой,

Үри хүүгэдтээ һайханаар үргүүлжэ,

Аша зээнэртээ аргагүй хэрэгтэй,

Аза жаргалтай, элүүр энхэ

Ажаһуухашни болтогой!